דער רײַכער מאַן, וואָס האָט געהאַט אַ האַרט האַרץ

The Rich Man Who Had a Heart of Stone

פֿון לעאָן עלבע

אין אַ גרויסער שטאָט האָט געלעבט אַ גבֿיר, זייער אַ רײַכער מאַן, איז ער געווען קאַרג און שלעכט, און ער פֿלעגט אַן אָרעמאַן אויף זײַן שוועל ניט אַרויפֿלאָזן.

איינמאָל, אין אַ קאַלטער ווינטער־נאַכט, קלאַפּט צו אים אָן אַ דערפֿרוירנער אָרעמאַן אין טיר.

— לאָזט מיך אַרײַן אָנוואַרעמען זיך! — האָט זיך דער אָרעמאַן געבעטן.

— גיי ווײַטער, בײַ מיר אין הויז איז ניט קיין אַכסניא פֿאַר אַלערליי שלעפּער! — האָט דער רײַכער מאַן געענטפֿערט.

אָבער דער אָרעמאַן איז ניט געווען קיין פּראָסטער אָרעמאַן. דאָס איז געווען אליהו הנבֿיא, וועלכער האָט זיך פֿאַרשטעלט פֿאַר אַן אָרעמאַן, און דער גבֿיר האָט פֿון דעם ניט געוווּסט.

רופֿט זיך אָן דער אָרעמאַן צום רײַכן מאַן:

— דערפֿאַר וואָס דו האָסט מיך ניט אַרײַנגעלאָזט אָנוואַרעמען זיך צו דיר אין שטוב, דערפֿאַר זאָל דיר שטענדיק זײַן קאַלט. און אַז דיר וועט ווערן גוט קאַלט, זאָלסטו קומען צו מיר אין שטיבעלע אין עק שטאָט, און איך וועל דיר זאָגן וואָס צו טאָן, אז דיר זאָל וואַרעם ווערן.

און מיט די רייד איז דער אָרעמאַן אַוועק.

האָט זיך דער גבֿיר דערנאָך צעלאַכט און געזאָגט:

— ווייס איך וואָס ער רעדט! ווי אַזוי קען מיר קאַלט זײַן, אַז בײַ מיר איז שטענדיק וואַרעם אין הויז, דער אויוון ברענט, בגדים טראָג איך וואַרעמע און קאָלדרעס האָב איך גענוג אויף אײַנצודעקן זיך בײַנאַכט.

אָבער גלײַך ווי ער האָט דאָס אָפּגעזאָגט, איז אים געוואָרן קאַלט, אַזש אַ שרעק, אַזוי ווי דער אָרעמאַן האָט געזאָגט. איז ער צוגעגאַנגען צום הייסן אויוון זיך אָנוואַרעמען, אָבער פֿון אויוון האָט גענומען גיין אַ קעלט אַנשטאָט אַ וואַרעמקייט.

האָט דער גבֿיר אָנגעטאָן אויף זיך זײַן גרויסן פּעלץ, אָבער עס איז אים אַלץ ניט געווען וואַרעם. האָט ער זיך אַרײַנגעלייגט אין בעט אויף אַ וואַרעמער פּערינע און זיך אײַנגעדעקט אין הונדערטער קאָלדרעס, אָבער ער האָט זיך אַלץ ניט געקענט דערוואַרעמען. עס האָט אים געוואָרפֿן אין קעלט ווי אין אַ קדחת און עס האָט אים פֿאַר קעלט געקלאַפּט אַ צאָן אָן אַ צאָן.

האָט ער דערזען, אַז עס איז שלעכט, האָט ער געהייסן אײַנשפּאַנען זײַנע טײַערע פּאָר פֿערד און איז אַוועקגעפֿאָרן עק שטאָט צו זוכן דאָס שטיבעלע פֿון דעם אָרעמאַן, וועלכער האָט אים פֿאַרשאָלטן.

קומט ער צופֿאָרן צום שטיבעלע און גייט ניט אַרונטער פֿון זײַן קאַראָט, נאָר ער גיט אַ שמיץ מיטן בײַטש אין טיר און ער שרײַט אויס:

— היי, אָרעמאַן, דו שלעפּער! איך דער גבֿיר פֿון שטאָט בין געקומען צופֿאָרן צו דײַן שטיבעלע. מיר איז קאַלט. קום אַרויס און זאָג מיר, ווי אַזוי עס זאָל מיר וואַרעם ווערן.

איז דער אָרעמאַן ניט אַרויס, נאָר ער האָט פֿון אינעווייניק געענטפֿערט:

— ניט צופֿאָרן זאָלסטו קומען צו מיר, אַזוי ווי אַ גבֿיר, נאָר צו־גיין, און בײַ מײַן טיר אַזוי ווי אַ בעטלער שטיין. צופֿוס זאָלסטו קומען צושלעפּן זיך צו מיר, אַזוי ווי אַ שלעפּער, און דעמאָלט וועל איך דיר ערשט זאָגן, וואָס דו זאָלסט טאָן, אַז דיר זאָל צוריק וואַרעם ווערן.

האָט דער גבֿיר געוואָלט אין כּעס ווערן אויפֿן אָרעמאַן און שרײַען אויף אים און טופּן מיט די פֿיס, אָבער ער האָט געזען, אַז עס וועט ניט העלפֿן. האָט ער פֿאַרקערעוועט די האַלאָבליעס און איז אַוועקגעפֿאָרן צוריק אַהיים, טאָן אַזוי ווי דער אָרעמאַן האָט אים געהייסן.

איז דער גבֿיר געקומען אַהיים און האָט פֿון זיך אַראָפּגעוואָרפֿן זײַנע רײַכע קליידער און אָנגעטאָן אָרעמע קליידער, שמאַטעס, און האָט גענומען אַ שטעקן אין האַנט און איז אַוועק צופֿוס צום אָרעמאַנס שטיבעלע, עק שטאָט.

קומט ער זיך צושלעפּן צום אָרעמאַנס שטיבעלע, קלאַפּט אָן שטיל אין טיר און בעט זיך:

— גוטער מענטש! האָט רחמנות! זאָגט מיר, וואָס זאָל איך טאָן, עס זאָל מיר צוריק וואַרעם ווערן.

איז דער אָרעמאַן אַרויסגעגאַנגען און האָט צו אים פֿרײַנדלעך געזאָגט:

— גיי אַהיים און נעם אַ האַק, און גיי אַלע טאָג אין וואַלד אַרײַן האַקן האָלץ, און וויפֿל האָלץ דו וועסט אָנהאַקן, זאָלסטו אַוועקטראָגן אין שטאָט אַרײַן און ברענגען דאָס צו די אָרעמע־לײַט אין די הײַזער אַרײַן, זיי זאָלן האָבן מיט וואָס צו הייצן און עס זאָל זיי וואַרעם זײַן. און אַז עס וועט זיי וואַרעם זײַן, וועט דיר אויך וואַרעם זײַן.

— און ווי לאַנג זאָל איך דאָס טאָן אַזוי? — האָט דער גבֿיר געפֿרעגט.

— דו זאָלסט דאָס טאָן, ביז דײַן האַרץ וועט ווערן ווייך און דו וועסט ווערן אַ גוטער מענטש. וואָרעם איצטער איז בײַ דיר זייער אַ האַרט האַרץ און דו ביסט דערפֿאַר אַ שלעכטער מענטש — האָט אים געענטפֿערט דער אָרעמאַן, וואָס איז געווען אליהו הנבֿיא.

איז דער גבֿיר אַוועק פֿון דעם אָרעמאַנס שטיבעלע און האָט אַזוי געטאָן, ווי דער אָרעמאַן האָט אים געהייסן.

און ער איז אַלע טאָג געגאַנגען אין וואַלד אַרײַן האַקן האָלץ און וויפֿל האָלץ ער האָט אָנגעהאַקט, האָט ער אַוועקגעטראָגן אין שטאָט אַרײַן און געבראַכט דאָס צו די אָרעמע־לײַט אין די הײַזער אַרײַן. און די אָרעמע־לײַט האָבן געהאַט מיט וואָס צו הייצן און עס איז זיי וואַרעם געווען, און אַז עס איז זיי וואַרעם געווען, איז אויך דעם רײַכן מאַן וואַרעם געווען.

האָט דער גבֿיר אַזוי געטאָן אַ לאַנגע צײַט, ביז ער האָט דערפֿילט, אַז דאָס האַרץ איז אים שוין ווייך געוואָרן. און ווי דאָס האַרץ איז אים ווייך געוואָרן, אַזוי איז ער אַ גוטער מענטש געוואָרן, און וועלכער אָרעמאַן עס האָט צו אים אין טיר ניט אָנגעקלאַפּט, האָט ער אים אין הויז אַרײַנגענומען און געלאָזט אים זיך אָנוואַרעמען און געגעבן אים עסן און טרינקען.

דעמאָלט האָט שוין דער גבֿיר אויפֿגעהערט צו גיין אין וואַלד אַרײַן האַקן האָלץ, נאָר ער האָט געקויפֿט האָלץ און געטיילט צו אָרעמע־לײַט, זיי זאָלן הייצן זייערע אויוונס און עס זאָל זיי וואַרעם זײַן. און אַז עס איז זיי געווען וואַרעם, איז אים אויך געווען וואַרעם.

איז דער גבֿיר אַוועק עק שטאָט צום אָרעמאַנס שטיבעלע, אָפּדאַנקען אים פֿאַר דער טובֿה, וואָס ער האָט אים געטאָן. איז ער געקומען אַהין, צו יענעם אָרט, אָבער ניט ער האָט געפֿונען דאָס שטיבעלע, ניט ער האָט געפֿונען דעם אָרעמאַן. עס איז דאָרטן גאָרנישט ניט געווען אויף יענעם אָרט. האָט דער גבֿיר פֿאַרשטאַנען, אַז דאָס איז געווען ניט קיין פּראָסטער אָרעמאַן, נאָר אליהו הנבֿיא, דער געטלעכער מאַן, וועלכער קומט אַרונטער פֿון הימל צו באַשטראָפֿן שלעכטע מענטשן פֿאַר זייער שלעכטקייט און צו טאָן גוטס צו גוטע מענטשן פֿאַר זייער גוטסקייט.