פּובליציסטיק

אומעטום זוכט מען די נשמה

In Search of the Soul

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דער לערער איז געוואָרן אויף אַ רגעלע צעטומלט. טאַקע, וואָס געשעט דעמאָלט? האָט ער געטראַכט, אָבער ער האָט זיך נישט פֿאַרלוירן און געקומען מאָמענטאַל צו זיך מיט אַן ענטפֿער: „די נשמה געפֿינט זיך איבערן גאַנצן לײַב און לעבן, דער עיקר אין מוח.‟

אין דעם איז אויפֿגעשטאַנען אַ צווייטע בחורטע און דערלאַנגט אַ וויץ, וואָס האָט געהאַט גרויס שייכות צום מוח. זי האָט שווער אָפּגעאָטעמט, אויסגעגליכן די ביינער און גענומען דערציילן:

אַז מען רעדט שוין וועגן איבערפֿלאַנצונגען, איז געקומען די צײַט, ווען מען האָט גענומען טראַכטן וועגן איבערפֿלאַנצן דעם מוח אויך פֿון אַ מענטשן. האָט זיך אָפּגעזוכט אַ כירורג, דווקא אין אַן אַפֿריקאַנער לאַנד, וועלכער האָט זיך אויסגעצײכנט אין איבערפֿלאַנצן מוחות פֿון מענטשן. מען האָט גאָרנישט געקענט צוקומען צו דעם דאָקטער אין אַפֿריקע, אַזוי פֿאַרנומען איז ער געווען מיט איבערפֿלאַנצן מוחות בײַ מענטשן.

האָט זיך געפֿונען אַ מענטש אַ גבֿיר אין אַמעריקע, וועלכער האָט זיך שטאַרק גענייטיקט אין איבערפֿלאַנצן זײַן מוח ווײַל זײַנער איז שוין געווען שטאַרק באַשעדיקט. האָט ער זיך געוואָנדן צו יענעם אַפֿריקאַנער כירורג. דער דאָקטער האָט אים געהייסן מאַכן אַ באַשטעלונג און קומען אַזוי שנעל ווי מעגלעך.

קומט דער מענטש קיין אַפֿריקע, זוכט אויס דעם באַרימטן מוח־כירורג, און יענער לייגט אים פֿאָר גלײַך גיין אונטערן מעסער, מיט איין באַדינג: „ר’ מענטש, איר זײַט פֿון די גליקלעכע. איך האָב פּונקט הײַנט אַרײַנבאַקומען צוויי מוחות גרייט פֿאַר איבערפֿלאַנצונג. איין מוח געהערט צו אַ מאַן און דער צווייטער — צו אַ פֿרוי. אויב איר קלײַבט אויס דעם מוח פֿון דעם מאַן וועט עס אײַך קאָסטן אַ קימא לן פֿון אַ מיליאָן דאָלער. אויב אָבער איר וועט אויסקלײַבן דעם מוח פֿון דער פֿרוי, וועט עס אײַך בסך־הכּל קאָסטן צען טויזנט דאָלער.‟

דאָ איז דער פּאַציענט געבליבן פֿאַרחידושט: „דאָקטער, וואָס איז דער אונטערשייד צווישן די צוויי מוחות?‟ דער דאָקטער האָט מיט אַן ערנסטער מינע אָנגעקוקט דעם פּאַציענט און געענטפֿערט: „איר פֿאַרשטייט, ר’ מענטש, דער פֿרויס מוח איז שוין אַ גענוצטער!” פֿאַרשטייט זיך, אַז דער קלאַס מיטן לערער צוזאַמען זײַנען אויסגעשאָסן אין אַ געלעכטער.

אָבער די פֿראַגע פֿון דער נשמה, אויב זי געפֿינט זיך אין האַרצן צי אין מוח איז נישט פֿאַרענטפֿערט געוואָרן. דער מענטש באַשטייט טאַקע סך־הכּל פֿון בשׂר־ודם, בלוט און פֿלייש, און ווי דער חומש לאָזט אונדז וויסן, באַשטייט דער מענטש פֿון שטויב און פּאָרעך. און גאָט האָט אין אים אַרײַנגעאָטעמט אַ נשימה, און דער מענטש איז געקומען צו זיך.

הייסט עס, אַז מיר האָבן זיך דורך די טויזנטער יאָרן דאָראָבעט צו אַ נשמה, צו שׂכל, צו גילדענע חלומות, צו טרויער און פֿרייד, צו ליבע און האַס, צו קינאה און שׂינאה, צו רויבן און שעכטן, און אין צווישן — פֿליִען מיר צו דער לבֿנה, אפֿשר פֿאָרט וועלן מיר דאָרטן געפֿינען בלאָנדזשענדיקע נשמות, וואָס וואַנדערן אַרום ווי פֿאַרלוירענע שעפֿעלעך צווישן האַרץ און מוח, און זוכן אַ מקום־מקלט, אַ רו־פּלאַץ.

ווי זאָגט דאָס ייִדישע ווערטל: וואָסי, מײַן נשמה איז אַ ראָזשינקע? גיי ווייס וווּ זי שליאָנדערט זיך דאָס אַרום אין מיר, אין האַרצן וווּ זי טיאָכקעט צום טאַקט פֿון אַ באַראַבאַן, צי אין מוח ווו זי לעשט אויס פּאַמעלעך די לעמפּעלעך, וואָס שטייען איר אין וועג פֿון אַ העלן פֿרימאָרגן? דער רוח ווייסט…