די צוקונפֿט פֿון דער ייִדיש־פֿאָרשונג

The Future of Yiddish Studies


פֿון לייזער בורקאָ

Published January 04, 2015, issue of January 23, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

ס’איז אַ שאָד, וואָס קיין אַלטמאָדישע ייִדישיסטן זײַנען דאָרט ניט געקומען צו רייד — כאָטש צוויי פּאַנעליסטן האָבן זיך טאַקע פֿאַררופֿן אויף מאַקס ווײַנרײַכן. אין אַ געוויסער מאָס האָבן אַלע שוין „פֿאַראינעווייניקט‟ די ייִדישיסטישע ווערטן, אַזוי אַז מע דאַרף זיי ניט אַרויסזאָגן: אַז ייִדיש איז אַן אמתע שפּראַך; אַז עס האָט אין זיך וויכטיקע ווערטן, וואָס אַנדערע לשונות האָבן אפֿשר ניט; אַז מע דאַרף עס רעדן און שרײַבן ווי געהעריק אאַז”וו. אָבער ווען קיינער רעדט ניט וועגן די ווערטן בפּה־מלא, פֿאַרגעסט מען אַ ביסל, אין וואָס עס גייט.

אַן אַלטמאָדישער ייִדישיסט וואָלט אפֿשר געטענהט, אַז פֿאַר דער ייִדיש־פֿאָרשונג דאַרף פֿריִער קומען די ייִדישע שפּראַך גופֿא, דאָס הייסט, מע דאַרף קודם קענען דאָס לשון, כּדי עס צו פֿאָרשן, איידער מע נעמט זיך צו די טעאָרעטישע פֿראַגעס. צום באַדויערן, זײַנען מיר אָבער הײַנט אַ דור פֿון שפּראַך־קאַליקעס, וואָס אַ מאָל קומט אונדז אָן שווער פּשוט צונויפֿצושטעלן אַ ריכטיקן זאַץ. וויפֿל חריפֿות מיר זאָלן ניט אַרײַנלייגן אין אויסטײַטשן אַ טעקסט, קענען מיר ניט כאַפּן די אַלע ניואַנסן אָן דעם נייטיקן שפּראַך־וויסן, וואָס הײַנט האָט עס — כּמעט קיינער ניט.

דער אָביעקט פֿון דער ייִדיש־פֿאָרשונג איז כּמעט ווי פֿאַרשוווּנדן געוואָרן, אַזוי אַז מע דאַרף אים הײַנט מיט גרויס מי רעקאָנסטרויִרן פֿון טעקסטן און אַלטע רעקאָרדירונגען, כּדי צו קריגן עפּעס אַ באַגריף פֿון דעם, וואָס ייִדיש האָט אַ מאָל מיט זיך פֿאָרגעשטעלט. אַפֿילו די חסידים היטן אָפּ נאָר אַ ברעקל פֿון דעם, וואָס איז געווען פֿאַר דער מלחמה — כאָטש ס׳איז אַ סך מער ווי מיר ייִדישיסטן האָבן באַוויזן.

אַן אַלטמאָדישער ייִדישיסט וואָלט זיך אפֿשר אויך באַקלאָגט, אַז מיר האָבן נאָך ניט די נייטיקע מיטלען און מכשירים פֿאַר דער וויסנשאַפֿטלעכער אַרבעט. פֿון די גרויסע פּראָיעקטן, וואָס האָבן געדאַרפֿט דינען דעם ייִדיש־פֿאָרשער, איז בלויז איינער פֿאַרענדיקט געוואָרן: דער „לעקסיקאָן פֿון דער נײַער ייִדישער ליטעראַטור‟; די אַנדערע, ווי די ענציקלאָפּעדיע, דער ווערטערבוך, דער שפּראַכאַטלאַס, דער טעאַטער־לעקסיקאָן, האָט מען אָפּגעהאַקט אין מיטן, און הײַנט ליגט אַ סך מאַטעריאַל אין סקלאַד, וווּ ס’איז ניט גרינג צוצוקומען.

כּדי די ייִדיש־פֿאָרשונג זאָל שטיין אויף אַ פֿעסטן יסוד און ניט שוועבן אין דער לופֿטן, זײַנען נייטיק סײַ שפּראַך־וויסן, סײַ די געוויינטלעכע וויסנשאַפֿטלעכע רעסורסן, וואָס מע נעמט אָן פֿאַר זיכער אין אַנדערע אַקאַדעמישע געביטן. ס׳איז אַוודאי ניטאָ קיין האָפֿענונג, אַז מיר זאָלן ווען עס איז שטיין אויף דער זעלביקער הייך ווי די פֿאָרשער פֿון פֿראַנצייזיש און שפּאַניש, אָבער מיט עסטאָניש און ווײַסרוסיש — כאָטש אַזוי פֿיל האָט פֿאַרדינט די ייִדיש־פֿאָרשונג, וואָס בעצם גייט זי צוריק ביזן אָנהייב 16טן יאָרהונדערט. לאָמיר האָפֿן, אַז נאָך 50 יאָר וועלן מיר האַלטן אַ ביסל ווײַטער ווי איצט.