דער „אַלף־בית‟ און דער „פֿאָרווערטס‟

The Alef-Beyz and the Forward


פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published January 30, 2015, issue of February 23, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

דאָס זעלבע הויז, נאָר דאָס מאָל זײַנען אַלע קאַמאָדעס אָנגעפֿילט מיט הייליקע ספֿרים: די חומשים, די גמרא, די מדרשים, און ער קען געפֿינען אַ שפּילקע אין שטרוי, האָט אַן אײַזערנעם זכּרון ממש צו באַוווּנדערן. זינט זיי ווינטערן אין מיאַמי־ביטש, זעט מען זיך אָפֿט אָדער מיר רעדן אויפֿן טעלעפֿאָן.

אין איינעם פֿון אונדזערע געשפּרעכן זאָג איך איר: „איז דען אַ וווּנדער אַז מיר ייִדן זײַנען אַן אויסנאַם פֿון אַ פֿאָלק, נאָך אַלעמען, אַ ייִדיש קינד צו דרײַ יאָר, האָט מען שוין געשלעפּט אין די היצן און פֿרעסט אין חדר אַרײַן. דאָס קעפּעלע צוגעדעקט מיט אַ טלית־קטן, דאָס קינד אויפֿן וועג צו קדושה זאָל נישט זען די טמא אין דרויסן.

קומענדיק אין חדר, פֿלעגט דער רבי אויפֿנעמען דאָס קינד מיט גרויס ליבשאַפֿט, אים ווײַזן אַ טאַבעלע ווו ער האָט פֿאָרמירט און יעדעס אות געשריבן מיט האָניק, האָט ער געהייסן דעם קינד דאָס אויסלעקן. דערבײַ האָט ער אים געזאָגט: ׳קינדעלע! דו זעסט כאָטש ווי זיס איז אונדזער א”ב.‟

מײַן פֿרומע חברטע האָט ממש געשטוינט. קודם האָט זי קיין מאָל נישט געהערט אַזאַ וווּנדערלעכע געשיכטע. צווייטנס, איז עס געקומען פֿון איר פֿרײַדענקערישער חבֿרטע, ווי איז דאָס מעגלעך? האָב איך איר דערציילט אַז דער ייִדישער פֿאָלקלאָר איז פֿול מיט אַזעלכע משלים ווען עס קומט צו ייִדישער דערציִונג, פֿרומער אָדער פֿרײַער.

די צווייטע געשיכטע האָט מיר דערציילט מײַן חבֿרטע לאה וועמען איך האָב נישט געקענט מיט צען יאָר צוריק. זי האָט זיך פֿאַרנומען מיט אַן אויסשטעלונג פֿון די „די־פּי‟ לאַגערן אין דײַטשלאַנד, וווּ זי אַליין האָט זיך געפֿונען נאָך דער מלחמה. דאָס מאָל האָט זי געפֿאָרשט איר טעמע אין „האָלאָקאָסט מוזיי אין וואַשינגטאָן‟.

מיטאַמאָל האָט זי זיך אָנגעשטויסן אין אַ קאָפּיע פֿון מײַן לידער־אַלבאָם, וואָס איך האָב אַלס קינד אָנגעזאַמלט אין אונדזער פּליטים־לאַגער אין דײַטשלאַנד. די לידער זײַנען געווען געשריבן אויף רוסיש, פּויליש, ייִדיש און העברעיִש, און זי האָט זיי געקענט זינגען. האָט זי געפֿרעגט דעם אָנגעשטעלטן:„צי לעבט נאָך די מחברטע פֿון דעם אַלבאָם?‟