לכּבֿוד רבֿקה באַסמאַנס 90־יעריקן געבורטסטאָג

In Celebration of Rivka Basman’s 90th Birthday

רבֿקה באַסמאַן בן־חיים
Chana Pollack
רבֿקה באַסמאַן בן־חיים

פֿון יחיאל שיינטוך

Published February 27, 2015, issue of March 20, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

בלעטערנדיק די צוויי בענד פֿון רבֿקה באַסמאַנס אינקלוזיווער אויסגאַבע פֿון אירע לידער, האָב איך זיך אָנגעשטויסן אויף אַלכּסנדר שפּיגעלבלאַטס אַ פּאַראַגראַף פֿון זײַן אַרײַנפֿיר-וואָרט, און איך האָב אין אים דערהערט מײַנע אייגענע ווערטער. שפּיגעלבלאַט שרײַבט:

„רבֿקהס שטענדיקער דיאַלאָג מיט געוויקסן, פֿרילינג און זומער, אין זוניקע טעג און אין כמאַרע-רעגנדיקע, איז אין תּוך אַן אָנצוהערעניש וואָס עס טוט זיך אין איר נשמה. זי זוכט אין דעם אַן ענטפֿער ווי אַזוי צו פֿאַרוואַנדלען אימה אין ליד, און אימה טראָגט זי אין זיך אָן אַ שיעור, די אימה, מיט וועלכער זי איז געפּרוּווט געוואָרן אין ווילנער געטאָ און אין דײַטשע לאַגערן‟.

אין אַ שמועס מײַנעם מיט שפּיגעלבלאַט ז״ל, דער לאַנג־יאָריקער סעקרעטאַר פֿון „די גאָלדענע קייט‟ און ראַפֿינירטער און פֿילבאַרער פּאָעט, האָט ער האָט זיך מתוודה געווען, אַז עס געפֿעלט אים דער מיסטישער פּאָעט, רופֿא און קאַטוילישער גלח, אַנגעלוס סילעזיוס (1624־1677), דער זון פֿון אַ פּוילישן לוטעראַנער אַדלמאַן. אונדזער געשפּרעך איז געווען פֿאַרבונדן מיט אַהרן צייטלינס אַ ציטאַט — אַ פּאָר שורות פֿון דער פּאָעזיע פֿון אַנגעלוס סילעזיוס (מיר גיבן איבער אויף ייִדיש דעם דײַטשן טעקסט):

„פֿרײַנד, עס איז אויך גענוג. אין פֿאַל דו ווילסט לייענען מער, טאָ גיי און ווער די שריפֿט זעלבסט און זעלבסט דאָס וועזן‟.

רבֿקה באַסמאַנס פּאָעזיע אַנטוויקלט זיך שוין יאָרן, אין גײַסט פֿון פּאָעט אַנגעלוס סילעזיוס, נאָר בײַ איר ווערט זי אַליין די שריפֿט און אירע לידער — זעלבסט דאָס וועזן.

כּדי צו באַווײַזן די ריכטיקייט פֿון אַלכּסנדר שפּיגעלבלאַטס טעזע וועגן רבֿקה באַסמאַנס פּאָעזיע, צוזאַמען מיט די פֿאַראַלגעמיינערטע ווערטער מײַנע וועגן איר, האָב איך געפֿאַלן אויף אַ פּלאַן, ווי אַזוי צו דערפֿאָרשן די שײַכותן צווישן אומקום און רבֿקה באַסמאַנס אויפֿבלי ווי אַ פּאָעטעסע. אין אונדזער צײַט טוט מען זיך נישט קיין ריר אין יודאַיִסטישע וויסנשאַפֿטן, אָן אַ סמיכות-הפּרשה מיט דער אינטערנעץ. דער קאָמפּיוטער דערלויבט אונדז אויסנוצן נײַע שיטות. מיט איין קוועטש קען מען אויפֿטאָן ניסים־ונפֿלאות, און געפֿינען, למשל, איין וואָרט פֿון רבֿקה באַסמאַנס פּאָעזיע, ווי אַזוי ער קײַקלט זיך פֿון איין לירישן קאָנטעקסט ביז אַ צווייטן, לענג-אויס מער ווי 800 זײַטן פֿון איר וועזן און פּאָעטישן שריפֿט. די מעגלעכקייטן און פּירושים וואָס עפֿענען זיך פֿאַרן פֿאָרשער און פֿאַרן מאָדערנעם לייענער, זענען אומענדלעכע, אין פֿאַרגלײַך מיט צענדליקער יאָרן צוריק.