איז די בילדונג אין מיזרח־ראַמאַפּאָ טאַקע שלעכט?

Is Education in East Ramapo So Bad?

די מיטגלידער פֿונעם בילדונג־ראַט אין מיזרח־ראַמאַפּאָ
די מיטגלידער פֿונעם בילדונג־ראַט אין מיזרח־ראַמאַפּאָ

פֿון יהודה ווײַסמאַנדל (Forward)

Published June 11, 2015, issue of June 26, 2015.

אינעם ראַיאָן מיזרח־ראַמאַפּאָ קומט איצט פֿאָר אַ גאַנצע מלחמה קעגן דעם אָרטיקן בילדונג־ראַט — די צענטראַלע אינסטאַנץ, וואָס טראָגט דאָס אַחריות פֿאַר די ענינים פֿון שול־בילדונג אין דער געגנט, וווּ עס געפֿינען זיך אַזעלכע באַקאַנטע פֿרומע ייִדישע געגנטן, ווי מאָנסי, ספּרינג־וואַלי און ניו־סקווער.

איך דין ווי דער פּרעזידענט בײַם שול־ראַט פֿון מיזרח־ראַמאַפּאָ. ביז לעצטנס, האָבן די קריטיקער נישט געקאָנט זיך ערנסט אַרײַנמישן אין אונדזער טעטיקייט. הײַנט, ווען מע קלײַבט זיך אויסצוקלײַבן נײַע פֿאַרוואַלטער פֿונעם ראַט, האָפֿן די קריטיקער אַרײַנצופֿירן נײַע רעגולאַציעס, לויט וועלכע דרויסיקע מענטשן וועלן פֿירן דעם אויפֿזיכט איבער דער אָרגאַניזאַציע.

די קריטיקער, אַרײַנגערעכנט הרבֿ אַרי האַרט פֿון דער אָרגאַניזאַציע „עורי לצדק‟ און אַפֿילו די ניו־יאָרקער שטאָט־קאַנצלערין מעריל טיש, באַוואַרפֿן דעם שול־ראַט פֿון מיזרח־ראַמאַפּאָ מיט כּלערליי גיפֿטיקע זידל־ווערטער. מיר ווערן באַשולדיקט אין „באַעוולען די קינדער‟, אין „חילול־השם‟, אינעם „אומיושרדיקן באַנוץ פֿונעם ייִדישן כּוח‟ און אינעם ברעכן די אַמעריקאַנער קאָנסטיטוציע. אויף דער אינטערנעץ פֿאַרשפּרייטן זיך נאָך ערגערע באַשולדיקונגען; די מיטגלידער פֿון אונדזער אָרגאַניזאַציע ווערן געשלידערט אויף געוויסע וועבזײַטן ווי „גנבֿים‟ און „גזלנים‟.

אַזאַ עקלדיקער רעטאָריק איז אָבער נישט באַרעכטיקט. די מיטגלידער פֿונעם ראַט וווינען אינעם ראַיאָן און שיקן זייערע קינדער אין די אָרטיקע שולן. די תּושבֿים פֿון דער געגנט האָבן אַליין אויסגעקליבן די פֿאַרוואַלטער פֿון דער בילדונג־אינסטאַנץ, געניטע פּראָפֿעסיאָנעלע מענטשן. נישט געקוקט אויף די שאַרפֿע קאָנפֿליקטן צווישן פֿאַרשיידענע סעקטאָרן פֿון דער באַפֿעלקערונג, האָבן מיר געשטרעבט מיט אַלע כּוחות אויסצופֿירן אונדזער ראָלע אינעם ראַיאָן. צוליב וואָס האָט די קאַנצלערין טיש אונדז באַשולדיקט אין „באַעוולען די קינדער‟? אַדרבה, אַזעלכע ווערטער זענען גופֿא אַן עוולה.

מיזרח־ראַמאַפּאָ איז דער דריט־אָרעמסטער שול־ראַיאָן אינעם גאַנצן לאַנד. בערך 75 פּראָצענט אָרטיקע תּלמידים האָבן דאָס רעכט צו באַקומען אומזיסטע אָדער סובסידירטע מאכלים; 80 פּראָצענט אָרטיקע שול־קינדער קומען פֿון אָרעמע משפּחות.

ס׳רובֿ קינדער, וואָס גייען אין די אָרטיקע מלוכישע שולן, זענען שפּאַניש־רעדער אָדער אַפֿראָ־אַמעריקאַנער. אונדזער געגנט געפֿינט זיך אָבער אין אַן אוניקאַלן דעמאָגראַפֿישן מצבֿ, ווײַל צווישן 33 טויזנט אָרטיקע שול־קינדער, גייען בלויז אַרום 9 טוינזט פֿון זיי אין מלוכישע בילדונג־אינסטאַנצן; די איבעריקע 24 טויזנט גייען אין 150 פּריוואַטע שולן, על־פּי־רובֿ ישיבֿות. דער דאָזיקער מצבֿ ווירקט אויפֿן בודזשעט פֿון מיזרח־ראַמאַפּאָ, ווײַל לויטן געזעץ מוזן די שול־אינסטאַנצן באַזאָרגן אַלע שולן, אַרײַנגערעכנט די פּריוואַטע, מיטן טראַנספּאָרט, ביכער און אַנדערע דינסטן. צוליב דעם, וואָס 70 פּראָצענט פֿון די אָרטיקע שול־קינדער לערנען זיך אין פּריוואַטע אַנשטאַלטן, באַקומען מיר צו ווייניק שטיצע פֿון דער רעגירונג אויף די דאָזיקע צוועקן.

דער פֿריִערדיקער מלוכישער „משגיח‟ איבער דער שול־אינסטאַנץ פֿון מיזרח־ראַמאַפּאָ, הענרי גרינבערג, האָט שוין באַמערקט, אַז צוליב דער אוניקאַלער דעמאָגראַפֿיע פֿונעם ראַיאָן, וווּ דער פּראָצענט קינדער, וואָס גייען אין פּריוואַטע שולן, שטײַגט מוראדיק גיך, וועט אַלץ מער געלט אויסגעגעבן ווערן אויפֿן טראַנספּאָרט און ספּעציעלע הוצאות פֿון פּריוואַטע אַנשטאַלטן אויפֿן חשבון פֿון די מלוכישער שולן, וואָס לײַדן צוליב דעם פֿון בודזשעט־מאַנגל. אויב די רעגירונג וועט אָפּנעמען די מאַכט בײַם בילדונג־ראַט, וועט דער מצבֿ סײַ־ווי־סײַ בלײַבן פּונקט דער זעלבער.

צוליב דעם דאָזיקן אוניקאַלן מצבֿ, האָבן מיר געמוזט שנײַדן דעם בודזשעט פֿון געוויסע פּראָגראַמען אין די מלוכישע שולן. ס׳איז אָבער נישט יושרדיק אונדז צו שילדערן ווי „מאָנסטערס‟, ווײַל מיר האָבן נישט געהאַט קיין אַנדער ברירה און האָבן געפֿאָלגט די געזעצן און ספּעציעלע אינסטרוקציעס פֿונעם ניו־יאָרקער שטאַט־דעפּאַרטאַמענט פֿון בילדונג־ענינים. אַדרבה, אונדז האָט זיך אײַנגעגעבן צו פֿאַרבעסערן דעם בודזשעט־מצבֿ אינעם ראַיאָן. די וויילער האָבן אָפּגעשטימט לטובֿת אַ באַלאַנסירטן פּלאַן פֿאַרן יאָר 2015—2016, לויט וועלכן מע וועט אומקערן בערך 1.2 מיליאָן דאָלאַר פֿאַר די געשניטענע פּראָגראַמען, און צוגעבן נאָך 2.6 מיליאָן צום בודזשעט.

ס׳איז אויך נישט אמת, אַז די מלוכישע שולן אין אונדזער ראַיאָן זענען די ערגסטע אינעם שטאַט. דער מצבֿ אין אַזעלכע ערטער, ווי באָפֿאַלאָ, מאָנט־ווערנאָן אָדער יאָנקערס, איז אַ סך ערגער.

די גיפֿטיקע רעטאָריק קעגן דער טעטיקייט פֿון אונדזער אָרגאַניזאַציע איז פֿאַרגאַנגען צו ווײַט. הגם אונדזער געגנט לײַדט פֿון ערנסטע פּראָבלעמען, וואָלט מען אין אַזאַ סענסיטיוו געביט, ווי די בילדונג, געקאָנט געפֿינען אַ בעסערע געזעצלעכע לייזונג.