פֿאַרוואָס שלאָגט מען זיך אין ירושלים?

Why Did Violence Spike in Jerusalem?

די פּאַלעסטינער באַוואַרפֿן די ישׂראלדיקע פּאָליציי מיט שטיינער אין מיזרח־ירושלים, דעם 18טן סעפּטעמבער
Hadas Parush/Flash90
די פּאַלעסטינער באַוואַרפֿן די ישׂראלדיקע פּאָליציי מיט שטיינער אין מיזרח־ירושלים, דעם 18טן סעפּטעמבער

פֿון בען סיילז (ייִט״אַ)

Published September 22, 2015, issue of October 16, 2015.

זונטיק, דעם 20סטן סעפּטעמבער, האָט דער ישׂראלדיקער פּרעמיער־מיניסטער, בנימין נתניהו, געענטפֿערט אויף די טענות מצד זײַנע קריטיקער, אַז מיט זײַנע אַנומלטיקע אַקציעס און ווערטער פּראָוואָצירט ער נישט דעם קאָנפֿליקט אין ירושלים, נאָר וויל בלויז „אָנהאַלטן דעם סטאַטוס־קוואָ‟.

דעם ערשטן טאָג ראָש־השנה, האָט דער אַמעריקאַנער מלוכה־דעפּאַרטאַמענט געבעטן ביידע צדדים פֿונעם קאָנפֿליקט „אויסצומײַדן פּראָוואָקאַטיווע אַקציעס און רעטאָריק‟. דער זיכערהייט־ראַט פֿון דער „יו־ען‟ איז אויך אויפֿגעטראָטן מיט ענלעכע ווערטער און צוגעגעבן, אַז די מוסולמענער מוזן האָבן דאָס רעכט צו באַזוכן זייער הייליק אָרט אויפֿן הר־הבית „אָן קיין דראָונגען און פּראָוואָקאַציעס‟.

די עשׂרת־ימי־תּשובֿה האָבן זיך איצט פֿאַרוואַנדלט אין אַ פּעריאָד פֿון בלוטיקע צוזאַמענשטויסן אין ירושלים, בעת וועלכע איין ישׂראלי איז דערהרגעט געוואָרן און צענדליקער מענטשן, ישׂראלים און פּאַלעסטינער, האָבן באַקומען וווּנדן.

דער אָנגייענדיקער קאָנפֿליקט איז פֿאַרבונדן מיט די שאַפֿרע ווערטער מצד נתניהו, וועלכער האָט דעם 17טן סעפּטעמבער דערקלערט אַ „מלחמה‟ קעגן די שטיינער־וואַרפֿער. דער פּרעמיער שטרעבט אײַנצופֿירן אַ נײַעם געזעץ, לויט וועלכן די פּאָליציי וועט מעגן גיכער ענטפֿערן אויף די שטיינער מיט פֿײַער און די באַוואַרפֿער וועט דראָען אַ לענגערער תּפֿיסה־טערמין. פֿון זײַן צד, האָט דער פּרעזידענט פֿון דער פּאַלעסטינער אויטאָנאָמיע, מאַכמוד אַבאַס, געמאָלדן, אַז דער הר־הבית געהערט צו די מוסולמענער, און אַז די ייִדן טאָרן זיך נישט דאָרטן באַווײַזן מיט זייערע „שמוציקע פֿיס‟.

די צוזאַמענשטויסן צוליב דעם הר־הבית איז נישט קיין חידוש, בפֿרט אינעם פּעריאָד פֿון די ימים־נוראָים. דעם 9טן סעפּטעמבער האָט די ישׂראלדיקע רעגירונג פֿאַרווערט אַן איסלאַמישער פּראָטעסט־גרופּע אַרײַנצוקומען אינעם דאָזיקן אָרט, וואָס ווערט אָנערקענט ווי אַ הייליקטום אין דער מוסולעמענישער רעליגיע. די ישׂראלדיקע רעגירונג האָט דערקלערט, אַז די דאָזיקע גרופּע, וואָס הייסט „מוראַביראַט‟, האָט פֿריִער אָנגעשריגן אויף די ייִדישע באַזוכער פֿונעם הר־הבית און באַוואָרפֿן זיי מיט שטיינער. אָמאַר קיסוואַני, דער גײַסטלעכער מנהיג פֿונעם מעטשעט „אַל־אַקסאַ‟, האָט געטענהט, אַז יעדער מוסולמענער מוז האָבן דאָס רעכט צו קומען אַהין.

מיט דרײַ טעג שפּעטער, ערבֿ ראָש־השנה, האָט די ישׂראלדיקע פּאָליציי דורכגעפֿירט אַן אָבלאַווע אויפֿן הר־הבית און געפֿונען אַ סקלאַד פֿון באָמבעס, פֿײַער־פֿלעשער און שטיינער. בײַנאַכט, ווען דער יום־טובֿ האָט זיך אָנגעהויבן, האָט אַ גרופּע פּאַלעסטינער באַוואָרפֿן מיט שטיינער דעם אויטאָ פֿון אַ 64־יאָריקן ייִד, אַלכּסנדר לעוולאָוויטש, וועלכער האָט צוליב דעם פֿאַרלוירן דעם קאָנטראָל, אַרײַנגעקראַכט דעם אויטאָ אין אַ סלופּ און אומגעקומען.

במשך פֿון די צוויי יום־טובֿדיקע טעג, האָבן 26 פּאַלעסטינער און 5 ישׂראלדיקע פּאָליציאַנטן באַקומען לײַכטע וווּנדן בעת די צוזאַמענשטויסן אויף די ירושלימער גאַסן. דעם 18טן סעפּטעמבער, האָט די ישׂראלדיקע פּאָליציי פֿאַרווערט די מוסולמענישע מענער ייִנגער ווי 40 יאָר צו באַווײַזן זיך אויפֿן הר־הבית פֿרײַטיק, בעת די תּפֿילות אינעם מעטשעט. דאָס האָט אַרויסגערופֿן אַ נײַע רונדע פֿון גאַס־געשלעגן; 21 פּאַלעסטינער און 3 ישׂראלדיקע פּאָליציאַנטן זענען פֿאַרוווּנדעט געוואָרן פֿרײַטיק.

הגם דער הר־הבית געפֿינט זיך אויף דער ישׂראלדיקער טעריטאָריע, קאָנטראָלירט דאָס דאָזיקע אָרט דער יאָרדאַניש־פּאַלעסטינער מוסולמענישער קאָמיטעט „וואַקף‟. בלויז אַ קליינע צאָל ייִדן, בפֿרט די רעכטע אַקטיוויסטן, באַווײַזן זיך דאָרטן, אין פֿאַרגלײַך מיט בערך 3—4 מיליאָן מוסולמענער פֿון אַרום דער וועלט, וועלכע באַזוכן דעם הייליקן באַרג יעדעס יאָר. צוליב דעם בלײַבט דאָס דאָזיקע אָרט אַ קוואַל פֿון סיכסוכים צווישן ייִדן און מוסולמענער.