אַ יאַריד מיט אַ שטרײַמל און קוילן

A Flea Market with a Shtreimel and Bullets

Yehuda Blum

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published October 04, 2015, issue of October 30, 2015.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

„דאָס איז דווקא די טשיקאַווסטע זאַך וועגן דעם אַלעם‟, האָט ער אַ פֿריילעכער געזאָגט. „איך האָב עס נעכטן געקויפֿט ניט ווײַט פֿון דאַנען. ס׳איז געווען אינעם הויז פֿון אַן ערשט פֿאַרשטאָרבענער פֿרוי, וואָס האָט געהאַט די צירונג, וואָס איר זעט דאָ. זי איז געווען אַן אָפּשטאַמיקע פֿון מאַסאָנען און האָט פֿאַרמאָגט אַלע מינים זעלטענע מאַסאָנישע קייטן און מטבעות; זייער אַ זעלטענע סחורה. און אין מיטן פֿון דעם אַלעם געפֿין איך דעם שיינעם רבינס היטל. איר זון האָט גאָרניט ניט געוווּסט, פֿון וואַנען דאָס היטל איז געקומען. איך קען עס אײַך פֿאַרקויפֿן פֿאַר בלויז $175‟.

איך האָב אים דערקלערט, אַז כאָטש דער פּרײַז איז געווען זייער אַ ביליקער (און מסתּמא צו ביליק דערצו), בין איך נאָך אַלץ ניט געווען קיין בעלן צו קויפֿן דעם שטרײַמל. איך האָב אים אָבער יאָ דערקלערט, אַז אַזאַ היטל הייסט אַ „שטרײַמל‟; אַז זײַן שטרײַמל האָט מען געמאַכט פֿון סויבל, און אַפֿילו, אַז ס׳איז זייער אַלט, וואָלטן זיך געפֿונען אַ סך קונים אין ברוקלין, ווײַל עס פֿירט זיך בײַ די הײַנטיקע חסידים, אַז כּמעט אַלע חתונה־געהאַטע מענער טראָגן שטרײַמלעך אום שבת.

„אַ שאָד‟, האָט ער געזאָגט, „איך פֿאָר גלײַך אָפּ קיין אַפּאַלאַטשיאַ אויף אַ פּאָר וואָכן. די דאָרטיקע חבֿרה־לײַט וועלן בשום־אופֿן ניט וויסן, מיט וואָס מע עסט דאָס‟.

מיט אַ מאָל זענען אָנגעקומען צוויי מענער, א הויכער אין די 30ער יאָרן מיט אַ גוייִשן אויסזען, און אַ קליינער אין זײַנע 50ער, וואָס האָט אויסגעזען צו זײַן אַ ייִד. דער יונגער צווישן זיי איז צוגעקומען צום טיש און געזאָגט זײַן שותּף: „דו ווייסט וואָס דאָס איז. עס הייסט אַ ׳סטראָמל׳‟.

„אַ ׳סטראָמל׳?‟ האָב איך געפֿרעגט.

„יאָ‟ האָט ער געזאָגט, און אָן שום רשות גענומען דעם שטרײַמל, עס אָנגעטאָן אויף זײַן קאָפּ און געזאָגט אויף עפּעס אַ ליטווישן ייִדיש: „וואָס מאַכסטו? איך בין דער ׳גרייסער רבֿ׳ מיט אַ ׳סטראָמל׳‟, און זיך צעלאַכט.

„איר רעדט ייִדיש?‟ האָב איך אַ געפּלעפֿטער געפֿרעגט.

„ניין‟, האָט ער געענטפֿערט. „נאָר אַ פּאָר פֿראַזעס. מײַן מדריך אין דער וועלט פֿון ׳פֿליי־מאַרקן׳ איז אָבער געווען אַן אַלטער ייִד פֿון אוקראַיִנע. יעדעס מאָל, וואָס מיר פֿלעגן געפֿינען אַ ׳סטראָמל׳, האָט ער מיך געלערנט דאָס צו זאָגן‟.

נו, אויף אַזעלכע יאַרידן געפֿינט מען אַלע מינים אַלטוואַרג און אַלע מינים מענטשן מיט אומדערוואַרטע פּערזענלעכע געשיכטעס. איך האָב זיך דערפֿרייט צו רעדן מיט די דרײַ פּראָפֿעסיאָנעלע אַלטוואַרג־סוחרים וועגן דעם שטרײַמל און די מאַסאָנישע קייטן און זייערע פֿאַרכאַפּנדיקע רײַזעס איבערן גאַנצן לאַנד אינעם געיעג נאָך זעלטענע מציאות. איך האָב אָבער אויך ניט געקענט אויפֿהערן צו טראַכטן וועגן די באַבי־יאַרער קוילן. ס׳האָט מיר אַ שלאָג געטאָן אין קאָפּ איין פֿראַגע: אפֿשר האָט איינע פֿון די זעלביקע קוילן דערהרגעט אַ קרובֿ פֿונעם אוקראַיִנישן ייִד, וואָס האָט געלערנט דעם יונגן סוחר צו רעדן וועגן דעם שטרײַמל אויף ייִדיש?