דער גולם פֿון האַוואַנאַ

The Golem of Havana

אַ סצענע פֿון דער פֿאָרשטעלונג „גולם פֿון האַוואַנאַ‟
Carol Rosegg
אַ סצענע פֿון דער פֿאָרשטעלונג „גולם פֿון האַוואַנאַ‟

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published March 10, 2016, issue of April 01, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

נו, אויב דאָס איז די מעשׂה, האָב איך זיך געטראַכט, מוז איך שוין צולייגן קאָפּ און זיך גוט צוהערן צו די מוזיקאַלישע שורות. וואָס זאָל איך אײַך זאָגן? גוטע זינגער, גוטע שפּילער, נאָר די מוזיק, איינטאָניק, זי בײַט זיך נישט, נישטאָ קיין אונטערשייד מעלאָדיש פֿון ערשטן ביז לעצטן ליד. קומען מיר צוריק צו וואָס איז נײַס אונטער דער זון? גאָרנישט! איין דיקטאַטאָר מאַכט אָן אַ הונגער־באַנקעט פֿאַרן פֿאָלק, הרגעט און שעכט; דער צווייטער קומט צו רײַטן אויף אַזעלכע פֿראַזן, געגליכן צו אונדזער אייגענעם בערני סענדערס, ער מאָלט אויס דעם סאָציאַליזם מיט יושר און גערעכטיקייט, אַלע גלײַך, און אַז ער וועט אונדז אויסלייזן מיט גאָלדענע גליקן און צוזאָגן פֿון יושר און גערעכטיקייט. ערשט דעמאָלט וועלן מיר פּטור ווערן פֿון די באַטיסטאַס פֿון „וואָל־סטריט‟, וואָס ראַבעווען און שינדן אונדזער הויט בעת זיי רייניקן אויס אונדזער קאַסע, בלויז דעמאָלט וועט קומען די ישועה אויף אונדז… ס׳קלינגט גוט.

ליבע פֿרײַנד, לאָמיר זיך נישט נאַרן, איין דיקטאַטור ברענגט אַ צווייטע, אונטער פֿאַרשיידענע לאָזונגען און קלינג־ווערטער וואָס זײַנען טאַקע שיין און געראָטן, נאָר צום עסן טויג עס נישט. און איך האַלט נישט, אַז בערני סענדערס איז אַ מין קאַסטראָ, חס־וחלילה. נאָר אין ארץ־ישׂראל שרעקט מען זיך אמת מות, אויב בערני געווינט וועט דער אַנטיסעמיטיזם אויפֿפֿלאַקערן ווי אַ האָלאָוועשקע. די וועלט איז אָבער אַזוי אײַנגעשטעלט, די יונגע קײַען וואָס די אַלטע שפּײַען… אפֿשר אין אַמעריקע, ווו מ׳שלאָגט זיך און מ׳הרגעט זיך מיט ווערטער, איז אונדז געלונגען אויסצומײַדן אַ דיקטאַטור.

און איצט, צוריק צו דער פּיעסע: דער גולם איז נאָך אַלץ נישטאָ. וואָס איז יאָ דאָ איז דאָס וואָרט גולם. ס׳איז הײַנט געוואָרן אַזאַ מאָדע, צוצוציִען אַ טעאַטער־עולם מיט אַ ייִדיש וואָרט, טובֿיה אויפֿן דאַך; יענטל, דער כּישוף־מאַכער פֿון לובלין, דער זון פֿון שאולן, די צען געבאָט, איך הער אַז בקרובֿ קומט אַ נײַע פּיעסע אונטערן טיטל „דיבוק־לאַטינאָ‟ — די פֿילמען און פּיעסעס, מוזיקאַלישע, דראַמאַטישע, אַבי ס׳האָט עפּעס אַ שייכות צו ייִדן. „דער גולם פֿון האַוואַנאַ‟ — צוויי צוציִענדיקע ווערטער. עס פֿעלט בלויז די קולטור־געשיכטע פֿונעם גולם און דער מהר״ל פֿון פּראָג. אפֿשר איז מען געווען אויסן צו זאָגן, אַז עס קומען אויף האַוואַנע גוטע צײַטן ווי נאָר מ׳ווערט פּטור פֿון די קאָסטראָ־ברידער. די צרה איז, אַז יעדער נײַער דור פֿאַנטאַזירט, אפֿשר וועט אויסברעכן דער שלום צווישן פֿעלקער און די מאַכט וועלן פֿאַרכאַפּן מלאכים און נישט קיין לעבעדיקע מענטשן, ערשט דעמאָלט וועט אויף אונדז אַלע קומען די ישועה.

פֿון דעסקוועגן, שלאָג איך פֿאָר צו זען דעם „גולם פֿון האַוואַנאַ‟, ווײַל די פֿאָרשטעלונג קומט אין קורצן קיין ניו־יאָרק.