באַהאַלטענע ייִדישע העלדן פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד

Hidden Jewish Heroes of the USSR

Yehuda Blum

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published March 31, 2016, issue of April 15, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אַז מיר פֿלעגן זײ װײַזן (דורכן פֿענצטער) די אָרדנס און מעדאַלן פֿון אונדזערע טאַטעס, פֿלעגן יענע ענטפֿערן, אַז די אָרדנס און מעדאַלן זײַנען געקױפֿט געװאָרן אױפֿן מאַרק אין טאַשקענט. די אײנציקע זאַך, װאָס האָט יאָ געקענט העלפֿן די ייִדישע קינדער, זײַנען געװען די אַרטיקלען אין די צענטראַלע צײַטונגען. און אַזעלכע אַרטיקלען זײַנען יאָ געװען, אָבער אָן אָנװײַזן די נאַציאָנאַליטעט אָדער דעם אמתן נאָמען פֿונעם העלד, װײַל גײ װײס, אַז יורי אַנטאָנאָװיטש קאָלעסניקאָװ איז אין דער אמתן יונה בן־טובֿיה גאָלדשטײן; אַז מאַקס־אָטאָ פֿאָן שטירליץ איז ניט אַנדערש װי יאַנקל בן־פּנחס טשערניאַק. די קרומע סאָװעטישע פּראָפּאַגאַנדע האָט געצװוּנגען פֿון אונדזערע עלטערן צו פֿאַרשװײַגן דעם אמת װעגן אונדזער פֿאָלק, און האָט געצװוּנגען פֿון אונדז, קלײנע קינדער, אָנשטרענגען אונדזער פֿאַנטאַזיע און דערגאַנצן דעם פֿאַרשװיגענעם אמת מיט אױסגעטראַכטע העלדן.

פֿון צײַט צו צײַט קוק איך אַרײַן אין דער װײַטער קינדהײט און יוגנט, און פֿאַרגלײַך מײַנע דעמאָלטיקע געפֿילן מיט די הײַנטיקע בילדער פֿון יענעם שטח, װוּ ס׳איז אַ מאָל געװען מײַן הױז און װעלכע איז נישט געװאָרן מײַן הײמלאַנד. איך האָב אַן אײַנדרוק, אַז דאָרטן האָט זיך גאָרניט געביטן — די זעלבע מלוכה־גרױסקײט, דער זעלבער היפּערטראָפֿירטער פּאַטריאָטיזם, די זעלבע נטיה צו לעבן לױטן לאָזונג, װאָס ערגער איז אַלץ בעסער. נאָר װאָס?… דער פּאָזיטיװער כאַראַקטער־שטריך אױסצולאַכן און מאַכן אַ חוזק פֿון אַלץ און פֿון אַלעמען, איז ניט נאָר ניט נעלם געװאָרן, נאָר איז געװאָרן נאָך שאַרפֿער און מער בײַסעװדיק.

עס איז גענוג אַרײַנצוקוקן אין די פּאָפּולערע אינטערנעץ־זײַטלעך און איר װערט פֿאַרחידושט מיט דער ממש גװאַלדיקער צאָל „פֿרישע‟ פֿאָלקלאָריזירטע אַנעקדאָטן, און אײנער פֿון זײ דערקלערט, אַז אײנע פֿון די הױפּט־סיבות פֿון אַזאַ גרױסער פּאָפּולערקײט פֿונעם רוסישן פּרעזידענט װלאַדימיר פּוטין איז טאַקע אַ רעזולטאַט פֿון גרױסער ליבע פֿון די רוסלענדישע בירגער צו די אַנעקדאָטן װעגן דעם קונדס־בחורל „װאָװאָטשקע‟ (אַ דימינוטיװ פֿון װלאַדימיר), און װעגן דעם רוסישן אױסשפּירער שטירליץ (אַ קאָנאָטאַציע אױף פּוטינס פֿריִערדיקן פֿאַך).

מילא, אין יעדן אַנעקדאָט, װי איר װײסט, שטעקט אַ צװײַגל אמת. און איך האָב זיך באַלד דערמאָנט אין יענעם טעלעװיזיע־פֿילם „17 רגעס פֿון פֿרילינג‟, אין סאַמע אָנהײב פֿון די 70ער יאָרן, און איך דאַרף אײַך זאָגן, אַז אין גאַנצן ראַטן־פֿאַרבאַנד איז אין יענע יאָרן ניט געװען קײן מענטש, װעלכער װאָלט נישט געלײענט יוליאַן סיעמיאָנאָװס ראָמאַן, אָדער ניט געזען די 12 סעריעס פֿונעם פֿילם. מיליאָנען צושױער, שרײַבער און זשורנאַליסטן האָבן אָנגעהױבן זוכן אַן ענטפֿער אױף אַ פֿראַגע — װער זשע איז דער היסטאָרישער פּראָטאָטיפּ פֿון דעם לעגענדאַרן שטירליץ (מאַקסים איסאַיעװ, װסיעװאָלאָד װלאַדימיראָװ). די רשימה פֿון די פּראָטאָטיפּן איז געװען לאַנג און פֿאַלש.