פּרשת בהעלותך, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Bahaaloskho, 5776

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published June 23, 2016, issue of June 25, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

אַזוי צי אַזוי, קלינגט די מעשׂה אויסטערליש. נאָך מרימס און אַהרנס טענה, האָט דער באַשעפֿער זיי ספּעציעל דערקלערט, ווי עס שטייט געשריבן אין דער פּרשה, אַז זייער ברודער שטייט אויף אַ העכערער מדרגה פֿון נבֿואה, דערפֿאַר טאָרן זיי נישט האָבן צו אים קיין טענות. אַוודאי, האָבן מרים און אַהרן דאָס שוין געוווּסט; משה רבינו איז דאָך געווען דער איינציקער מענטש אויף דער וועלט, וועלכן דער רבונו־של־עולם האָט געגעבן די תּורה אויפֿן באַרג סיני. און צוליב וואָס האָבן זיי בכלל קריטיקירט זייער ברודערס פּערזענלעך לעבן? משה רבינו ווייסט דאָך בעסער, מיט וועמען און פֿאַרוואָס ער האָט באַשלאָסן חתונה צו האָבן. אַפֿילו אַ פּשוטער ערנסטער מענטש, שוין אָפּגערעדט פֿון נבֿיאים, וואָלט נישט געטריבן אַזאַ מין רכילות.

דער איזשביצער רבי ענטפֿערט גאַנץ חידושדיק אויף דער דאָזיקער פּשוטער קשיא, פֿאַרבינדנדיק דעם אָנהייב פֿון אונדזער פּרשה מיטן סוף. די קלאַסישע מפֿרשים זענען מסביר, אַז די זיבן ליכט פֿון דער מנורה זענען מרמז אויף דער זון, לבֿנה און פּלאַנעטן. די מנורה רעפּרעזענטירט אָבער אויך די פֿאַרשיידנאַרטיקייט און האַרמאָניע פֿון דער מענטשלעכער נאַטור. הגם אין דער נשמה ברענגען פֿאַרשיידענע עמאָציעס און כּוחות, וואָס ציִען זי צומאָל אין פֿאַרקערטע זײַטן, דאַרף אינעם צענטער בלײַבן אַ כּוונה לשם־שמים.

מרים און אַהרן האָבן יאָ געוווּסט, אַז מע טאָר נישט טרײַבן רכילות. לויטן איזשביצער רבין, האָבן זיי אָבער בכּיוון אָפּגעשפּילט אַ גאַנצע סצענע, כּדי אונטערצושרײַבן די גרויסקייט פֿון משה רבינו און צו ווײַזן די אַנדערע ייִדן, ווי שלעכט לשון־הרע איז. אין דער אמתן, האָבן זיי נישט געזאָגט קיין שלעכט וואָרט קעגן משהס פֿרוי, נאָר האָבן זיך באַנוצט מיט אַ צווייפֿלהאַפֿטיקן באַגריף, כּדי אויף אַ היפּוכדיקן אופֿן מקיים צו זײַן דעם אייבערשטן ווילן.

צומאָל, גיט דער איזשביצער צדיק צו, טרעפֿן זיך אַזעלכע פֿאַלן, ווען אַ ביסל נאַרישקייט איז טײַערער ווי חכמה. ס׳איז אַמאָל אַרויסצוּווײַזן אַ ביסל אייגענע חסרונות, כּדי די אַנדערע מענטשן זאָלן דערפֿון אָפּלערנען עפּעס גוטס. דער מחבר פֿון „מי השלוח‟ וואָרנט, אַז אין אַזוינע היפּוכדיקע דרכים שטעקט אַ סכּנה. אויב מע טרײַבט איבער די מאָס, קאָן מען צוקומען, אַנשטאָט לעבעדיקייט און פֿרישקייט אין עבֿודת־השם, צום ליצנות און גראָבע עבֿירות.

אין דער הײַנטיקער פֿרומער וועלט קומען איצט פֿאָר צוויי פֿאַרקערטע פּראָצעסן. פֿון איין זײַט, שרעקן זיך אָפּ געוויסע מינים ייִדן פֿון וועלכער־ניט־איז שעפֿערישקייט און קאָנטאַקט מיט דער אַרומיקער וועלט. פֿון דער צווייטער זײַט, וואַקסט די מחנה „אָפּגעפֿאָרענע‟, וואָס שרעקן זיך אָפּ פֿונעם ערשטן פּראָצעס און דערווײַטערן זיך בכלל פֿון ייִדישקייט, ווײַל די גאַנצע תּורה זעט פֿאַר זיי אויס, נעבעך, טויט. אַ „נבֿלה‟, ווי דער איזשביצער דריקט זיך גאַנץ פּאַסיק אויס.

צומאָל דאַכט זיך, אז אין אַ געוויסן זין איז כּמעט נישטאָ קיין חילוק צווישן די דאָזיקע צוויי מחנות. די „אָפּגעפֿאָרענע‟ לאָזן זיך אויף הפֿקר, אַבי געהוליעט. די פֿאַרפֿרומטע האָבן מורא זיך אָפּצורוקן אַפֿילו אויף אַ שפּיץ פֿינגער פֿון די זעלבע רעלסן. דער צוגאַנג אין ביידע פֿאַלן איז אַ מעכאַנישער, הגם די מעכאַניק איז פּונקט די פֿאַרקערטע. ווי אַ רעזולטאַט, ווערן די מיצוות פֿאַרוואַנדלט סײַ־ווי־סײַ אין אַ „נבֿלה‟.

לויטן איזשביצער רבין, לערנט אונדז די הײַנטיקע פּרשה, אַז מע דאַרף קאָמבינירן דעם סדר מיט אַן עלעמענט פֿון כאַאָס. דאָס „סכלות מעט‟, אַ ביסל נאַרישקייט, ווי עס שטייט אינעם תּנ״כישן ספֿר־קהלת, פֿירט צומאָל צו העכערע מדרגות פֿון רוחניות. צו אַזעלכע שטרענג און פּרטימדיק דעפֿינירטע מיצוות, ווי דאָס אָנצינדן די מנורה אינעם הייליקן משכּן, ווי צוויי אַהרנס זין, נדבֿ און אַבֿיהוא, זענען פֿאַרברענט געוואָרן אינעם הימלישן פֿײַער פֿאַרן אָפּווײַכן פֿון די „אינסטרוקציעס‟, דאַרף פֿאָרט זײַן אַ שעפֿערישע דערפֿאַרונג. להיפּוך, קאָן אַזאַ שלעכטע זאַך, ווי לשון־הרע און רכילות, אויך ווערן אַ מיצווה, ווען מע מוז אויסלאַכן געוויסע נעגאַטיווע פּראָצעסן אָדער כּדי אָפּצושטעלן ערגערע עוולות. אַזוי צו אַזוי, הגם די תּורה זעט אַמאָל אויס ווי אַ מעכאַנישע סכעמע, ברענט אין איר דאָס הייליקע ליכט פֿון לעבן.