באַהאַלטן אין די רייען פֿון דער „היטלער־יוגנט‟

Hiding Among the Throngs of the Hitler Youth

יוסף כּץ און „היטלער־יוגנט‟ מונדיר
יוסף כּץ און „היטלער־יוגנט‟ מונדיר

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published April 07, 2017, issue of April 27, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

דער קאָמענדאַנט פֿון יענעם אַרבעטס־לאַגער האָט זיך אַרויסגעוויזן צו זײַן אַן אָרנטלעכער מענטש, האָט ער אין אַ געוויסן טאָג צונויפֿגעזאַמלט אַלע זײַנע ייִדישע שקלאַפֿן־אַרבעטער און זיי אָנגעזאָגט די ביטערע בשׂורה אַז אַלע ייִדן גייט מען אָפּשיקן קיין פּוילן אין קאַצעט־לאַגערן. ער האָט זיי געעצהט צו אַנטלויפֿן אַזוי שנעל ווי מעגלעך.

יוסף איז אויך אַנטלאָפֿן און מיטן ביסל געלט וואָס ער האָט פֿאַרמאָגט האָט ער געקויפֿט אַ „היטלער־יוגנט‟ מונדיר, נישט וויסנדיק גענוי די באַדײַטונג דערפֿון. אויסגעסטרויעט זיך אינעם מונדיר האָט ער — נישט געקוקט דערויף וואָס זײַנע האָר זײַנען געווען טונקל, און זײַן אונגאַריש האָט אונטערגעהינקט ־איבערצײַגט דעם „היטלער־יוגנט‟ קאָמענדאַנט אים אײַנצושליסן אין זייערע רײען. דאָרט האָט ער געהייסן יאָזשי, באַקומען אַ ביקס און אָפּגעשיקט געוואָרן קיין עסטרײַך, אײַנצושליסן זיך אין ווערמאַכט מיליטער.

סוף 1944, ווען די רוסן האָבן באַלאַגערט עסטרײַך, האָבן זיי זיך גענומען דערנעענטערן צו די באַראַקן וווּ יוסף האָט געדינט מיט זײַן יונגט־חבֿר, אַן עסטרײַכער, נישט קיין ייִד. פּלוצעם האָט יוסף באַמערקט אַז זײַן חבֿר באַגראָבט זײַן ביקס און האַלט בײַם אַנטלויפֿן אַהיים צו זײַנע עלטערן. אויב אַזוי, האָט יוסף באַשלאָסן צו מאַכן אויך אַ ויברח צוזאַמען מיט זײַן עסטרײַכישן שותּף, מיט וועלכן ער האָט געדינט אין דער „היטלער יוגנט‟.

ס׳האָט נישט לאַנג געדויערט ביז ביידע זײַנען אָנקומען אין אַ דערפֿל וווּ זײַן חבֿרס עלטערן האָבן געוווינט, און זײַנען נישט טויט נישט לעבעדיק אַרײַן צו זיי.

ווי נאָר דעם חבֿרס עלטערן האָבן דערזען יוספֿן, האָבן זיי זיך אָפּגעזאָגט צו באַהאַלטן אים בײַ זיך אין שטוב ווײַל ער האָט נישט אויסגעזען ווי אַן עסטרײַכער. האָבן זיי אים געראַטן אָפּצוזוכן אַן אַנדער באַהעלטעניש.

אין צווישן האָבן די רוסישע סאָלדאַטן פֿאַרכאַפּט דאָס דערפֿל, גענישטערט אַ יעדעס הויז ביז זיי האָבן זיך אָנגעשטויסן אין יוספֿס שותּף אין זײַן באַהעלטעניש, אים אַרויסגעטריבן פֿון הויז און געהאַלטן בײַם אַוועקשלעפּן אים אין זייער לאַסט־אויטאָ.

אין יענעם מאָמענט איז יוסף אַרויסגעשפּרונגען פֿון זײַן באַהעלטעניש, און גענומען רעדן מיט די רוסן אוקראַיִניש, זיי מודיע געווען אַז ער אַליין איז אַ ייִד און אַז זײַן פֿרײַנדס עלטערן האָבן אים באַהאַלטן. די רוסישע סאָלדאַטן האָבן צו רו געלאָזט די עסטרײַכישע משפּחה און אָנגעשטעלט יוספֿן אויף אַרבעט ווי אַן איבערזעצער פֿון דײַטש אויף רוסיש. פֿאַרשטייט זיך, אַז די רוסן האָבן גענומען אײַנרעדן יוספֿן אײַנצושליסן זיך אין דער רוסישער אַרמיי, האָט יוסף ווידעראַמאָל דערשנאַפּט מיט וואָס דאָס שמעקט און אויף דאָס נײַ גענומען די פֿיס אויף די פּלייצעס און אַנטלאָפֿן.

מיטן סוף פֿון דער מלחמה איז יוסף אָנגעקומען קיין דײַטשלאַנד און אַרײַנגעפֿאַלן אין אַ די־פּי־לאַגער, װוּ ער האָט באַגעגנט די ייִדישע שליחים פֿון פּאַלעסטינע וועלכע האָבן אָרגאַניזירט די יונגטלעכע פֿון דער שארית־הפּליטה און זיי אָפּגעפֿירט מיט דער אומלעגאַלער עליה קיין ארץ־ישׂראל. נאָר איידער וואָס איידער ווען האָט יוסף זיך באַקענט מיט דער 17־יעריקער שׂרה האָפֿמאַן, חתונה געהאַט מיט איר און ביידע זײַנען אַוועק אומלעגאַל קיין פּאַלעסטינע.