געבילדעטע ייִדישע העלדינס „צווישן צוויי וועלטן‟

Educated Jewish Heroines Stuck "Between Two Worlds"

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published April 09, 2017, issue of April 27, 2017.

נאָװעלע „ניט צום רומל” פֿון ראַשעל (רחל) כין
נאָװעלע „ניט צום רומל” פֿון ראַשעל (רחל) כין

פֿאַר דער רוסישער רעװאָלוציע איז מאָסקװע געװען אַ פּאַטריאַרכאַלע שטאָט טיף אײַנגעװאָרצלט אין רוסישן קריסטנטום. אין 1891 האָט דער מאָסקװער גענעראַל־גובערנאַטאָר געהײסן אַרױסטרײַבן אַלע ייִדישע „אומלעגעלע אימיגראַנטן‟, װאָס אײניקע פֿון זײ האָבן געהאַט געװױנט אין דער שטאָט שױן צענדליקער יאָרן. די פֿאַרבליבענע ייִדישע קהילה איז געװען קלײן און לרובֿ פֿאַרמעגלעך, װײַל בלױז ייִדן מיט געלט אָדער פּראָפֿעסיאָנעלע דיפּלאָמען האָבן געהאַט דאָס אָפֿיציעלע װױנרעכט אין דער צװײטער רוסישער הױפּטשטאָט. צװישן זײ איז געװען דער סוחר פֿון דער צװײטער גילדיע פֿון מאָלעװער גובערניע — מיראָן כין מיט זײַן משפּחה.

זײַן טאָכטער ראַשעל (רחל) (1863–1928) האָט שטודירט אין אַ רוסישער גימנאַזיע פֿאַר מײדלעך און װײַטער ממשיך געװען איר בילדונג אין פֿראַנקרײַך, װי עס איז געװען נוהג צװישן רײַכע אַסימיליטרע רוסיש־ייִדישע משפּחות. אין פּאַריז האָט זי זיך באַקענט מיט באַרימטע רוסישע ליטעראַטן, צװישן זײ — דער נאָוועליסט און דראַמאַטורג איװאַן טורגענעװ, וועלכער איז שוין דעמאָלט באַקאַנט געווען פֿאַר זײַנע אייגנאַרטיקע העלדינס: אידעאַליסטישע, שטאַרקע און לײַנדשאַפֿטלעכע קעמפֿערינס, װאָס װערן כּסדר קרבנות פֿונעם פּאַטריאַרכאַלן רוסישן שטײגער.

נאָכן אומקערן זיך קײן מאָסקװע האָט זי חתונה געהאַט מיט אַ ייִדישן אַדװאָקאַט און געהאַט אַ זון. אָבער אין אַ פּאָר יאָר אַרום האָט זי זיך פֿאַרליבט אין אַ צווייטן מאַן, אױך אַ ייִדישן אַדװאָקאַט מיטן נאָמען אָניסים גאָלדאָװסקי. אַזױ װי איר מאַן האָט ניט געװאָלט געבן איר אַ גט, האָט זי זיך געשמדט — און גאָדלאָװסקי האָט געטאָן דאָס זעלבע. אַזױ אַרום האָבן די צװײ נײַ־געװאָרנענע קריסטן, אַ קאַטױלישע פֿרױ און אַ מאַנצביל אַ פּראָטעסטאַנט, געקאָנט חתונה האָבן לױטן רוסישן געזעץ.

כין האָט אָנגעהױבן פֿאַרעפֿטנלעכן אירע דערצײלונגען אין 1882 אין דער רוסישער צײַטשריפֿט „דער פֿרײַנד פֿון פֿרױען”, און זינט דעם פֿאַרנעמט די פֿעמיניסטישע טעמאַטיק אַ חשבֿון אָרט אין איר שאַפֿונג. אירע העלדינען ציִען זײער ליטעראַרישן ייִחוס פֿון טורגענעװס פֿרױען. ניט געקוקט אױף איר אָפּזאָגן זיך פֿון ייִדישקײט, האָט כין אָפּגעהיט אַ סך מיטלײַד צו ייִדן, בפֿרט צו דער ביטערער דאָליע פֿון געבילדעטע ייִדישע פֿרױען, װאָס זײַנען שטעקן געבליבן „צװישן צװײ װעלטן”. זײ אַנטלױפֿן פֿון דער אַלטפֿרענקישער ייִדישקײט, אָבער קענען ניט געפֿינען קײן הײם אין דער רוסישער סבֿיבֿה.