דער געװײנטלעך צװײ־חודשלעכער צוזאַמענטרעף אין „אַרבעטער־רינג”, אין תּל־אָבֿיבֿ, האָט דעם פֿאַרגאַנגענעם מיטװאָך געטראָגן אַ באַזונדער דערהױבענעם יום־טובֿדיקן כאַראַקטער: אָט דער געזעלשאַפֿטלעך־קולטורעלער אַנשטאַלט האָט געפֿײַערט דאָס דערשײַנען פֿון „לידערהײם”, אַ זאַמלונג לידער פֿון דער באַליבטער פּאָעטעסע רבֿקה באַסמאַן בן־חײם.
געװען איז עס אַן אינספּירירנדיקער פֿרימאָרגן, אַזױ װי דער מעמד האָט דאָס געפֿאָדערט, כּולו פּאָעזיע. דערעפֿנט דעם פֿרימאָרגן האָט שוראַ טורקאָװ, די לײטערין פֿון קולטור־קרײַז בײַם „אַרבעטער־רינג” און זיכער די בעסטע לידער־אױספֿירערין פֿון אונדזער װײַטן און נאָענטן אַרום, פֿאָרלײענדיק רבֿקה באַסמאַנס אַ ליד פֿון אַן אָקאָרשט דערשינענער זאַמלונג מיטן נאָמען „אַ ליד”:
„געקומען איז צו מיר אַ ליד
װאָס איז פֿון לאַנג געװען
און האָט געבעטן שרײַבן זי
װי גאָר מיט זעכציק יאָר צוריק.
פֿרעג איך:
װער האָט דיך געשיקט?— קײנער ניט. אַלײן אין װעג פֿון צײַטן װײַט
און זוך נאָך גליק…
מיט זעכציק יאָר צוריק
האָב איך געפֿונען אַ פֿאַרמעג,
נאָר ס׳האָט די צײַט אין איר געלױף
מיך באַרױבט אין װעג —
עפֿן איך בײַ נאַכט די טיר,
זוך אין נאַכט אַ ליכט
און איך ענטפֿער:
ליד, מײַן ליד,
ס׳האָט די צײַט
באַרױבט אױך מיך
———
יעדע אײנע פֿון די לידער אין דער זאַמלונג „לידערהײם” איז אונדז נאָענט און ליב.
גענומען דאָס װאָרט האָט דער זשורנאַליסט יצחק לודען, אַ מיטגליד פֿון קולטור־קרײַז בײַם „אַרבעטער־רינג”. אומבאַגרענעצט איז זײַן באַװוּנדערונג צו באַסמאַן בן־חײמס אײַנגעבױרענעם לירישן טאַלאַנט: „די פּאָעטישע מחשבֿות”, זאָגט ער, „באַגלײטן זי אין אַלע שעהען פֿון לעבן; זי איז אַזױ פֿאַרגינעריש אַז אַפֿילו װי אַ נישט־גלײביקע דאַנקט זי דעם באַשעפֿער פֿון דער נאַטור פֿאַר יעדן גרעזעלע, יעדן לעבעדיקן נפֿש און אַפֿילו װען זי איז פֿאַרייִאושט בלײַבט זי קײן מאָל נישט שולדיק איר חובֿ צו באַדאַנקען. עס חזרט זיך איבער בײַ דער דיכטערין דער מאָטיװ פֿון דאַנקען דאָס ליד, דאָס ליד װאָס איז דער באַשעפֿער פֿון אירע לידער. אָבער צום בעסטן שטעלט זיך די דיכטערין פֿאָר אינעם ליד פֿון איר איצט דערשינענעם בוך:
מײַן לשון איז אַ ליד.
ניט ייִדיש, ניט עבֿרית,
לשון־ליד.
מײַן לשון איז די צײַט.
ניט די צײַט װאָס בײַט, פֿאַרבײַט,
נאָר די, װאָס זי געדענקט
און פֿאַרהיט אַ שפּור פֿון טריט
אין לשון־ליד”.
איבערראַשנדיק איז געװען דער אױפֿטריט אין אַ פּרעכטיקן ייִדיש פֿון יונגן פּאָעט, ד״ר רואי גרינװאַלד, פֿון באר־שבֿע־אוניװערסיטעט, מיט װעלכן רואי באַװײַזט זיך. מיר ברענגען דאָ אַן אויסצוג פֿון זײַנע רײד און אַזױ הײבט ער אָן: „מיר פּראַװען הײַנט די דערשײַנונג פֿון ‘לידערהײם’, דאָס 12טע בוך פֿון אונדזער טײַערער, װוּנדערלעכער דיכטערין רבֿקה באַסמאַן בן־חײם. אין רבֿקהס לאָרבערקראַנץ זײַנען צונױפֿגעפֿלאָכטן סײַ העברעיִשע בלעטער, סײַ ייִדישע בלעטער און אַזױ שרײַבט זי אין אַ ליד: ׳די קרובֿישאַפֿט צװישן ייִדיש און עבֿרית װי אַזױ דערקלערן?׳
„די לידער פֿון רבֿקה באַסמאַן בן־חײם זײַנען אַרומגערינגלט מיט אַ קאָנטעמפּלאַטיװן גאָרטן. און אירע לידער שפּיגלען אָפּ אי דעם גאָרטן, אי די הײמישע זכרונות; זײ אַנטשטײען אין אַ שעה פֿון בין־השמשות, װוּ עס פֿלעכטן זיך צונױף די זכרונות פֿון אַמאָל און די שײנקײט פֿון דער נאַטור‟.
און איצט איז געקומען די רײ פֿון פּראָפֿעסאָר אַבֿרהם נאָװערשטערן, װאָס איז שטענדיק כּדאַי זיך צוצוהערן צו זײַנע װערטער.
„מיר פֿײַערן אַ נײַ ייִדיש בוך”, הײבט אָן פּראָפֿ׳ נאָװערשטערן, „און פֿאַרשטײט זיך, אַז די ערשטע פּרעמיע געהערט רבֿקהן. אָבער מיר דאַרפֿן דאָ אױך זײַן ברײטהאַרציק און צוטײלן די צװײטע פּרעמיע און דריטע פּרעמיע. און די צװײטע פּרעמיע געהערט צו ישׂראל רודניצקין, װאָס האָט זיך פֿאַרנומען, מיטן אױסקלײַבן און צונױפֿשטעלן מיט ליבשאַפֿט די זאַמלונג; און די דריטע פּרעמיע געהערט צו דעם זעצער װאָס איז אַ למד־װאָװניק פֿון ייִדישן װאָרט, לעאָניד ראַכמאַן, װאָס האָט דאָס בוך באמת געזעצט און געהאָלפֿן עס זאָל אַרױס ציכטיק װי מעגלעך. און איך בין צופֿרידן, װאָס אױך ׳בית שלום־עליכם׳ האָט צוגעלײגט אַ האַנט, און הלװאַי זאָלן מיר קענען צולײגן אַ האַנט צו נאָך אַזעלכע ביכער אַרױסצוגעבן”.
דער לעצטער טײל פֿון צוזאַמענטרעף איז אױך געװען געװידמעט רבֿקה באַסמאַנס לידער, נאָר אַנדערש — מ׳האָט זײ געזונגען. מישאַ בלעכעראָװיטש האָט קאָמפּאָנירט די מוזיק צו זײ און די סאָפּראַן עליזה בלעכעראָװיטש האָט זײ געזונגען. געװען איז עס נאָך איין מדרגה צום קינסטלערישן אױסדרוק פֿון רבֿקה באַסמאַן בן־חײם.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.