פּובליציסטיק

אַ פּינטעלע גוי

Non-Jewish Identity

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

עס זאָל זיך אַזוי נישט טרעפֿן ווי עס טרעפֿט זיך. עס האָט זיך אַזוי געמאַכט, אַז די משפּחה ווינער האָט געלעבט אין שטעטע­לע סקאַרסדייל, איינע פֿון די רײַכסטע געגנטן אַרום ניו־יאָרק. דער טאַטע, גונטער ווינער, האָט פֿאַרמאָגט גרויסע געשעפֿטן מיט ברילן און רעמלעך איבערן לאַנד. די מאַמע, ווילהעל­מי­נאַ, האָט געהערט צו אַ גאָלף־קלוב און גע­שפּילט זייער אָפֿט גאָלף. איינער פֿון די זין, העל­מוט, איז געגאַנגען אין אַ פּריוואַטער „סקול” און דער צווייטער, סטעפֿאַן, האָט זיך געלערנט אין אַ מאַנטעסאָרי־„סקול”. די קינדער זײַנען נאָך געווען יונג און טאַטע־מאַמע האָבן גע­שעפּט גרויס נחת פֿון זיי.

אַלץ איז אָנגעגאַנגען „געמיוטלעך” און פֿרידלעך ביז די מוטער ווילהעלמינאַ האָט זיך איין מאָל אָפּגערופֿן, זיצנדיק לעבן דעם פֿײַער קאַמין:

„ווייסט גונטער טײַערער, איין גרויסע ‘שאַדע וואַס וויר האַבן נור קנאַבן’, ייִנגלעך הייסט עס, איך האָב אַזוי געוואָלט האַבן ‘מיידכען אַוך’, אַבער פֿאַרפֿאַלען, צו שפּעט.”

רופֿט זיך אָפּ דער מאַן רויכרנדיק אַ ליולקע:

„עס „איסט נימאַלס” צו שפּעט מײַן טויע­רע, „נימאַלס!”

„וואַס האַסטו אין זינען גונטער?”

„צימערן האַבן וויר גענוג יאַ?” האָט גונ­טער זיך אָפּגערופֿן.

„יאַ! טויערער!” האָט ווילהעלמינאַ צוגע­שטימט.

„געלט האַבן וויר גענוג יאַ?”

„יאַ! מײַן ליבער.”

„דינסטן האַבן וויר גענוג יאַ!”

„יאַ!”

„איז וואָס איז דער פּראָבלעם זיסקײַט?”

„וויר קאַנען אַדאָפּטירן.”

„וואָס וועלן מיר אַדאָפּטירן מײַן ליבכען?”

„צוויי מיידעלעך, וועלן זיי זײַן צוויי שוועסטערלעך צו אונדזערע ייִנגעלעך.”

דאָס פּאָר־פֿאָלק האָט נאָך לאַנג געשמועסט געמיוטלעך, זי זיצנדיק בײַם קאַמין און ער רויכרנ­דיק זײַן ליולקע, ווי עס פֿירט זיך צווישן יעקעס, ביז זיי זײַנען אַזוי געמיוטלעך אײַנ­געשלאָפֿן. גליקלעך וואָס דאָס גליק האָט זיי נישט אויסגעמיטן.

אין דער פֿרי האָבן זיי זיך דערמאָנט דעם נעכטיקן שמועס און באַשטימט צו ווענדן זיך צו אַן אַדוואָקאַט וואָס פֿאַרנעמט זיך מיטן ענין אַדאַפּטאַציע. זיי האָבן נישט געוואָלט קיין קליינע קינדער, נאָר מיידעלעך אין זייערע זינס עלטער צווישן צען און צוועלף.

מען האָט אַדורכגענישטערט דאָס לאַנד פֿון אויבן ביז אַראָפּ און געפֿונען צוויי בלאָנ­דינקעלעך מיט בלויע אויגן. מען האָט זיי גע­ברענגט גלײַך אין שטוב אַרײַן און די משפּחה האָט זיך גענומען פּאָרען אַרום זיי ווי מען פּאָ­רעט זעל אַרום אַן עופֿהלע. איינער האָט מען אַ נאָמען געגעבן גערטרוד און די צווייטע הילדאַ.

מען האָט זיי באַקליידט און באַשוכט, צו­גענומען צו זיי „טוטערס” דאָס הייסט באַ­העלפֿער וועלכע האָבן מיט זיי אײַנשטודירט דײַטש און גריכיש, לאַטיין און אַראַביש, דאָס איז די לעצטע מאָדע הײַנט אין די מאָדער­נע־אָרטאָדאָקסישע שולעס, דער עיקר האָט מען זיי געשיקט טעגלעך אין אַ שולע — פֿון סקאַרס­דייל אַזש קיין ריווערדייל מיט אַן אויטאָבוס.

די מיידעלעך איז אָנגעקומען שווער דאָס לערנען, דער עיקר דאָס אַראַביש. זיי זײַנען נישט געוואַקסן צו הויך און נישט צו זגראַב­נע, אָבער באַחנט. די ייִנגלעך ווידער זײַנען גע­וואַקסן הויך און שלאַנק, זיי האָבן זיך געהאַט זייער אייגענע געזעלשאַפֿט מיט בחורים און מיידלעך אין זייער עלטער. די אַדאַפּטירטע מיידלעך האָבן זיך צוגעטוליעט דווקא נישט צו זייערס גלײַכן.

די ייִנגלעך האָבן געשפילט גאָלף מיט טאַ­טע־מאַמע, די מיידלעך האָבן ליב געהאַט אַרומ­צווואַנדערו איבער „בלומינגדיילס” און „לאָרד ענד טיילאָרס,” די ייִנגלעך זײַנען געזעסן אין דער ביבליאָטעק און אײַנגעזאַפּט אין זיך די פּאָעזיע פֿון גהעטע און די ווערק פֿון שילער, בעת די מיידלעך האָבן זיך אַרומגעשלײַערט מיט אַלערליי יאַטן איבער די נאַכט־לאָקאַלן, געטאַנצט די לעצטע טענץ און אַ סך גע­לאַכט. זייערע חבֿרטעס האָבן גערעדט ענגליש מיט אַ שפּאַנישן אַקצענט. די משפּחה האָט גע­פֿײַערט סײַ בר־מצוות און סײַ בת־מצוות, פּרובירט זיי צו קאָרמענען מיט ייִדישקייט אויפֿן שפּיץ מעסער, און זיי האָבן זיך געקרימט ווי זיי וואָלטן אײַנגענומען ריצן־אײַל.

מיט דער צײַט האָבן די צוויי ייִנגלעך פֿאַרענ­דיקט די גימנאַזיעס, און אָנגעקומען אין האַרוואַרד און פּרינסטאָן, די מיידלעך האָבן זיך געפֿוילט צו לערנען ווײַטער, זיי האַט גע­צויגן די גאַס, זיי האָבן אַרויסגעוויזן אַ נטיעה צו קירכ­לעכע כאָראַלע פּזמונים.

טאַטע־מאַמע האָבן זיך מיט דער צײַט גע­זעצט אַרום דעם זעלבן קאַמין און גענומען זיך גריבלען:

„איז וואָס זאָגסטו גונטער, די מיידלעך האָבן נישט אין זיך קיין פּינטעלע ייִד, נישט געקוקט אויף דעם וואָס מען האָט זיי גע­שיקט אין אַ מאָדערן אָרטאָקסישער שולע.”

דער טאַטע האָט אײַנגעשטימט. וואָזשע טוט מען? איז אויפֿגעשווומען די פֿראַגע.

„וואָס מען טוט? מען דאַרף גיין צו אַ ראַבײַ און הערן וואָס ער האָט צו זאָגן.”

זײַנען זיי אַוועק צום ראַבײַ ראַבינסאָן אין טעמפּל „עמונע שליימע,” און זיך מיט אים אַן עצה געהאַלטן. יענער האָט געגלעט זײַן גלאַטיק פּנים און געפּסקנט”

„נישטאָ קיין אַנדער ברירה ווי זיי חתונה צו מאַכן, אָבער דאָס מאָל צווישן די ליובאַווי­טשער, זיי וועלן שוין אײַנפֿלאַנצן אין זיי דאָס פּינטעלע ייִד.”

* * *

י. ל. פּרץ שילדערט דאָס פּינטעלע ייִד בזה האופֿן:

אַ פּינטעלע ייִד איז געגליכן צו גומע־עלאַסטיק. וויל מען — ציט עס זיך אויס, דאַרף מען — ציט עס זיך אײַן. און ייִדישקייט מיינט זען די וועלט דורך ייִדישע אויגן. עס איז נישט לאַנד און נישט שפּראַך.

און וועגן וועלטלעכקייט טענהט פּרץ, אַז מיט אַ פֿרעמדער נשמה קען מען נישט לעבן.