שמורה־מצה בײַ דער ישיבֿה „תּורה־ודעת”

Shmurah-Matsa at the Yeshiva Torah Vodass


פֿון אַברהם סאַנדלער

Published March 11, 2013, issue of March 15, 2013.

נאָך 18 מינוט…

די מאַנסלײַט האָבן זיך אויסגעשטעלט פֿון ביידע זײַטן טיש, האַלטנדיק אין די הענט די הילצערנע קאַטשלקעס. זיי זײַנען גרייט צו דער אַרבעט. און טאַקע — אין אַ מינוט אַרום וואַלגערן זיי שוין דאָס שטיקל טייג אויס אין אַ דין קײַלעכדיקער מיירע. דאָס קליינוואַרג, ס’רוב קינדער פֿון די מאַנסלײַט, מיט שטעקעלעך אין די הענט וואַרטן נאָר צו דערהערן דאָס איינציקע וואָרט “מצה!” — כאַפּן זיי באַלד אונטער דאָס רויע מיירע און לויפֿן דערמיט צו אַן אַנדער טיש, שוין אַ קלענערן, וווּ די מיירעס וועט מען רעדלען און אויפֿהענגען אויף אַ לאַנגן שטעקן־לאָפּעטע. איצט בלײַבן נאָר די מיירעס, מיט די לעכעלעך פֿון אויבן, אַרײַנזעצן אין אויוון און שוין אין 15־20 סעקונדעס שלעפּט מען פֿון דאָרטן אַרויס די פֿאַרטיקע מצות, ערטערווײַז צוגעברערט.

נאָך 14 מינוט

ווער זײַנען זיי, די מאַנסלײַט, וועלכע קומען אַהער באַקן שמורה־מצה? דער קערן פֿון דער חבֿרה האָט זיך צונויפֿגעקלאַפּט מיט אַ פֿינף־זעקס יאָר צוריק אין דער ישיבֿה “תּורה־ודעת”, געבענטשט פֿון הרבֿ־הגדול ישׂראל בעלסקי. יעדעס יאָר אין דער צײַט זאַמלען זיך דאָ צונויף אַ סך אַזעלכע חבֿרות; אָבער די באַזונדערקייט פֿון אונדזער חבֿרה איז, וואָס זי באַשטייט פֿון די רוסיש־שפּראַכיקע תּלמידים פֿון דער ישיבֿה, זייערע באַקאַנטע און פֿרײַנד — פֿון ברוקלין, לייקוווּד און מאָנסי. במשך פֿון די לעצטע יאָרן האָט די חבֿרה זיך צעוואַקסן, מחמת עס געפֿינען זיך אַלץ מער בעלנים זיך צו באַטייליקן אין דער מצווה צו באַקן מצות אויף פּסח.

נאָך 10 מינוט

יעדער ווייסט וואָס ער דאַרף טאָן: איינער פֿאַרמישט דאָס מעל פֿון פֿאַראַיאָרן מיט וואַסער (מים שלנו); אַ צווייטער קנעט דאָס טייג, אַ דריטער שנײַדט אויס קײַלעכדיקע שטיקלעך און שטופּט זיי אונטער א פֿערטן, וואָס וואַלגערט זיי פֿלינק אויס מיט דער קאַטשלקע. און ווײַטער כאַפּן עס אונטער די ייִנגעלעך, די רעדלער רעדלען, דער צעגליטער אויוון שלינגט אַרײַן די רויע מיירעס און גיט אַרויס הייסע אָפּגעבאַקענע מצה… דער שטרענגער משגיח קוקט איבער און טאַפּט אויס יעדע מצה — צי ס’האָט זיך גוט אָפּגעבאַקן, צי ס’איז, חלילה, נישטאָ קיין קנייטשל און שפּעלטל, קיין אויפֿגעבלאָזן אָרט. נאָך אַזאַ קאָנטראָל קאָן מען שוין זײַן זיכער, אַז קיין צעבראָכענע מצה וועט צום פּסחדיקן סדר נישט דערלאַנגט ווערן.

נאָך 7 מינוט

פֿרעגט זיך אַ קשיא: פֿאַר וואָס ווערט אַזוי שטרענג באַטראַכט יעדע מצה? דער ענטפֿער איז אַ פּשוטער: ווען די ייִדן זײַנען אַרויס פֿון מצרים, איז עס געשען אַזוי גיך, אַז דאָס טייג האָט נישט באַוויזן אויפֿגיין, צו ווערן אַ ראָשטשינע. דער גאַנצער פּראָצעס, ווי מע וואָלט עס הײַנט געזאָגט, מוז פֿאַרנעמען נישט מער ווי 18 מינוט; אַנדערש — איז עס שוין נישט קיין מצה, נאָר חמץ.

נאָך 3 מינוט

פּסח, חוץ זײַן היסטאָרישן באַטײַט — יציאת־מצרים — האָט נאָך אַ גײַסטיקע ווערט. אין „פּסחים”, 116 שטייט בפֿירוש געשריבן: “בכל דור ודור חיב אדם לראות את עצמו כאלו הוא יצא ממצרים” — „אין יעדן דור מוז יעדער ייִד זען זיך גופֿא, ווי ער וואָלט אַרויסגעגאַנגען פֿון מצרים”. מצרים איז אַ לאַנד, וואָס האָט סימבאָליזירט אַ גײַסטיקע ירידה, דאָרט האָט מען זיך געבוקט פֿאַר אַ סך געטער — אַזוי ווי ס’איז געווען אינעם געוועזענעם סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, פֿון וואַנען עס זײַנען אַוועק און געמאַכט זייער „יציאת־רוסלאַנד” ס’רובֿ פֿון די רוסיש־שפּראַכיקע מאַנסלײַט. איצט, האָבנדיק די מעגלעכקייט זיך אומצוקערן צו זייערע גײַסטיקע שרשים, צו זייערע עכטע מקורים, צום אמתן ייִדישן לעבנס־שטייגער, ווערן זיי אַליין אַ סימבאָל פֿון דעם היסטאָרישן יציאת־מצרים.

די צײַט איז געקומען

נאָך דעם ווי די לעצטע מצה איז אײַנגעפּאַקעוועט געוואָרן אין אַ פּושקע, האָבן די מאַנסלײַט זיך גענומען צעגיין. מעגלעך, אַז דאָס צווייטע מאָל וועלן זיי זיך טרעפֿן אין אַ יאָר אַרום, אין דעם זעלבן אָרט, בײַם באַקן שמורה־מצה. און אפֿשר טאַקע, ווי עס ווערט געזאָגט בײַם פּסחדיקן סדר: „לשנה הבאה בירושלים!”