דרײַ נײַע מוזיק־קאָמפּאַקטלעך

Three New Jewish Music CDs

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published April 17, 2013, issue of May 10, 2013.

אַנדי סטאַטמאַן: „Old Brooklyn‟

סטאַטמאַן איז הײַנט צווישן די בעסטע קלעזמער־קלאַרנעט־שפּילער אויף דער וועלט, און וואָס שייך זײַן מאַנדאָלין־שפּילן, איז ער, בלי שום ספֿק, דער בעסטער. זײַן סאָלאָ מאַנדאָלין־סטיל שטאַמט אָבער נישט פֿון קיין אַלטער ייִדישער טראַדיציע, נאָר גיכער פֿון דער אַמעריקאַנער פֿאָלק־טראַדיציע, וווּ ער האָט זײַן מוזיקאַלישע קאַריערע אָנגעהויבן. ערשט אין די 1970ער יאָרן, האָט ער זיך באַקענט מיט קלעזמער־מוזיק.

הײַנט איז סטאַטמאַן אַ מאָדזשיצער חסיד אין ברוקלין, אַ הדרת־פּנים, וועלכער באַווײַזט זײַן מײַסטערשאַפֿט אויף דעם קאָמפּאַקטל פֿון פֿאַרשיידענע מוזיקאַלישע זשאַנערן ווי: דזשעז, ראָק־און־ראָל, קלעזמער און אַמעריקאַנער פֿאָלקמוזיק. די בעסטע שטיקעלעך אויף Old Brooklyn, וואָס באַשטייט פֿון צוויי קאָמפּאַקטלעך, זענען, מיר דאַכט, די אין וועלכע ער שפּילט מיט זײַן לאַנג־יאָריקן טריִאָ — דזשים וויטני אויף דעם באַס און לאַרי איגל אויף די פּײַקלעך. סטאַטמאַן עקספּערימענטירט אויך, ווי, למשל, אויף Totally Steaming, וואָס באַשטייט פֿון אַ דועט מיט סטאַטמאַנס קלאַרנעט און אַ טיי־טשײַניק וואָס פֿײַפֿט אויף דער פּליטע.

צווישן די געסט־קינסטלער קען מען הערן באַקאַנטע מוזיקער ווי — פּאָל שייפֿער פֿונעם „דייוויד לעטערמאַן שאָו‟ אויף טעלעוויזיע, דעם לעגענדאַרן באַנדזשאָ־שפּילער — בעלאַ פֿלעק און דעם פֿאָלק־פֿידלער — בײַראָן בערלין. ס‘רובֿ קאָמפּאָזיציעס האָט סטאַטמאַן אַליין געשאַפֿן, און כאָטש זײַן קלאַרנעט קלינגט אַלע מאָל קלעזמעריש, זענען די אַראַנזשירונגען, גאַנץ אָפֿט, ווײַט פֿון אַ ייִדישן געשמאַק. ער „דערוועגט‟ זיך אַפֿילו, אַרײַנצונעמען אַ קריסטלעכן הימען, געזונגען פֿונעם באַקאַנטן „קאָנטרי‟־זינגער ריקי סקאַגס. דער איינציקער אינסטרומענט וואָס באַגלייט דעם זינגער איז סטאַטמאנס ייִדישער קלאַרנעט — אַ טשיקאַווער, אָבער געראָטענער צוזאַמענשטויס.

www.andystatman.org

שטראַוס/וואַרשאַער דואָ „Once I Had a Fiddle‟

„אַמאָל האָב איך געהאַט אַ פֿידל‟ — אַזוי הייסט דאָס נײַסטע קאָמפּאַקטל פֿונעם מאַן און ווײַב־דועט, דבֿורה שטראַוס און דזשעף וואַרשאַוער, וועלכע פּראַווען 18 יאָר פֿון זײַן צוזאַמען. עטלעכע לידער האָט מען געקענט הערן פֿריִער אויף דעם „פֿידלרויז‟־קאָמפּאַקטל, אויף וועלכן שטראַוס שפּילט און זינגט מיט אַנדרעאַס שמיטגעס און זײַן גרופּע אין דײַטשלאַנד. אָבער אין דעם נוסח ווערן די זעלביקע לידער אויפֿגעפֿירט מיט מער דבֿקות, מיט אַ שטילער אינטענסיווקייט. אַפֿילו די לידער מיט אַ גיכן טעמפּאָ, ווי דאָס פֿאָלקסליד „אויפֿן באַרג‟, זינגט מען מיט מער צוריקגעהאַלטנקייט ווי אַנדערע וואָלטן דאָס הײַנט געטאָן. און אפֿשר איז זייער צוגאַנג אַ רעאַקציע אויף די הײַנטיקע יונגע קלעזמאָרים, וועלכע שפּילן וואָס גיכער, ווילדער און זינגען וואָס העכער?

אין דער קלעזמערוועלט איז די מוזיקאַלישקייט פֿון שטראַוס און וואַרשאַוער גוט באַקאַנט, און ייִדיש לשון האָבן זיי אויך זיך גוט אויסגעלערנט. זייער השפּעה וואַקסט אויפֿן ייִנגערן דור קלעזמאָרים און זינגער. במשך פֿון די יאָרן איז דאָס פּאָרל געוואָרן מער גענייגט צו זינגען רעליגיעזע, טראַדיציאָנעלע לידער, און אויף דער רעקאָרדירונג זינגט מען אַ האַרציקן נוסח פֿון „גאָט פֿון אַבֿרהם‟ און „אשת־חיל.‟

www.klezmerduo.com

Magillah: „פֿאָטאָגראַפֿיע‟

די מאָנטרעאָלער גרופּע Magillah ווערט אָנגעפֿירט פֿונעם אַקאָרדיאָן־שפּילער הענרי אָפּענהײַם. ער האָט זי געשאַפֿן אין 2008 צו שטעלן דעם טראָפּ אויף ייִדישן געזאַנג, און האָט צונויפֿגענומען די בעסטע מוזיקער פֿון זײַן היימשטאָט, סײַ פֿון דער קלאַסישער מוזיק, סײַ פֿון דער דזשעז־ און וועלטמוזיק. פֿון דער „סירבע‟ אויף דעם קאָמפּאַקטל הערט מען אָפּענהײַמס טאַלאַנט ווי אַ שפּילער, אָבער זײַן הויפּט־פֿעיִקייט קען מען גיכער הערן אין די קאָמפּליצירטע אַראַנזשירונגען. די זינגערין מישעל הײַסלער זינגט די ייִדישע לידער אין אַ דזשעז־סטיל, ס‘רובֿ פֿון זיי די אַלטע שלאַגערס ווי „אַבי געזונט‟ און „ראָזשינקעס און מאַנדלען‟. רירנדיק זינגט זי מאָריס ראָזענפֿעלדס „מײַן רוע פּלאַץ‟, צו וועלכן זי גיט צו אַן אַרײַנפֿיר אויף פֿראַנצייזיש, און טײַטש אויף ענגליש.

די פֿידלערין זשולי טריקע שפּילט אין אַן עכט ייִדישן נוסח, אָבער די עלעקטרישע גיטאַר פֿון אַנדי דאַקוליס שפּילט די צענטראַלע ראָלע אינעם קלאַנג פֿון דער גרופּע. מיט זײַן 1970ער ראָק־סטיל פֿאַרוואַנדלט ער „די סאַפּאָזשקעלעך‟ אין אַ ראָק־און־ראָל ליד. דער פּײַקלער סאַמועל האַריסאָן דערווײַטערט נאָך מער די לידער פֿון אַ פֿאָלקסטיל, אָבער ס‘איז זיכער נישט קיין עבֿירה, וואָס, דורך דעם קלאַנג, וויל „מגילה‟ געפֿעלן אַ גרעסערן עולם אין מאָנטרעאָל. סײַ טראַדיציאָנאַליסטן, סײַ מאָדערניסטן וועלן הנאה האָבן פֿון דער רעקאָרדירונג.

www.magillah.com