ידיעות פֿון לאָס־אַנדזשעלעס

News From Los Angeles

פּראָפֿ‘ יאָשיגי (יאָשי) היראָסע
פּראָפֿ‘ יאָשיגי (יאָשי) היראָסע

פֿון מירי קאָראַל

Published January 09, 2014, issue of January 31, 2014.

פּראָפ‘ יאָשיגי היראָסע טרעט אויף פֿאַר די אָרטיקע ייִדישיסטן

כּמעט בײַם סוף 2013 זײַנען פֿאָרגעקומען צוויי וויכטיקע געשעענישן אויף דער ייִדישער גאַס אין לאָס־אַנדזשעלעס: אַ באַזוך פֿון יאַפּאַן פֿונעם אָנערקענטן עקספּערט פֿון ייִדישער ליטעראַטור, װאָס האָט געװאָלט זיך באַגעגענען מיט די אָרטיקע ייִדישיסטן; און דער באַשלוס פֿון דער נײַער דירעקטאָרין פֿונעם חורבן־מוזיי אַרײַנצופֿלעכטן אין דער מוזיי־אַרבעט אַ ייִדישן נוסח, וואָס לעבט נאָך אַלץ אין דער היגער קהילה.

פּראָפֿ‘ יאָשיגי (יאָשי) היראָסע, פֿון נאָטרע דאַם סיישין אוניװערסיטעט אין אָקאַיאַמאַ, איז אַן אויטאָריטעט אין דער שאַפֿונג פֿון יצחק באַשעװיס־זינגער. ער האָט איבערגעזעצט אַ סך פֿון זײַנע װערק אויף יאַפּאַניש, און אויך אַרויסגעגעבן עטלעכע ביכער װעגן ייִדיש און דער אַמעריקאַנער יודאַיִשער ליטעראַטור, צװישן זיי „דער סימבאָלישער באַדײַט פֿון ייִדיש‟ און „די ייִדישע טראַדיציע און אינאָװאַציע בײַ מאָדערנע ייִדישע אַמעריקאַנישע שרײַבערס‟. ייִדיש האָט ער געלערנט זיך אינעם אָקספֿאָרדער אינסטיטוט פֿאַר ייִדישע לימודים אין די 1990ער יאָרן.

זײַן ליבשאַפֿט צו דער ייִדיש שטאַמט פֿון זײַן האָבן געלייענט זינגערס „שאָשאַ‟. יאָשי דערציילט, אַז ער האָט זיך געפֿילט װי אין דער היים מיט די אַלע געדאַנקען און סענטימענטן, װאָס זינגער האָט דאָרט אויסגעדריקט. האָט ער גלײַך געװאָלט זיך באַקענען מיט דער אָריגינעלער שפּראַך. הײַנט איז פּראָפֿ׳ היראָסע איינער פֿון נאָר 6 ייִדיש־רעדנדיקע װיסנשאַפֿטלער אין יאַפּאַן.

דער חורבן־מוזיי אין לאָס־אַנדזשעלעס, איז געגרינדעט געװאָרן אין 1961 פֿון דער שאירת־הפּליטה, און איז געװען דער ערשטער חורבן־מוזיי אין אַמעריקע. גרעסערע מוזייען האָבן זיך זינט דעמאָלט אויפֿגעעפֿנט, צװישן זיי דער טאָלעראַנץ־מוזיי, פֿונדעסטװעגן, האָט דער חורבן־מוזיי זיך אָפּגעגעבן די אַלע יאָרן מיט אַן אוניקאַלער לערן־פּראָגראַם פֿאַר גאַנצע קלאַסן יונגע שילער, װאָס זענען געקומען זיך צוהערן צו די פּערזענלעכע איבערלעבונגען פֿון דער לעבן־געבליבענע אייראָפּעיִשע ייִדן.

דער מוזיי איז אויך געװען צװישן די ערשטע אָרגאַניזאַציעס צו מאַכן אוידיאָ רעקאָרדירונגען פֿון די עדות־זאָגער, און האָט שטענדיק געהאַט אַ פּערמאַנענטע אויסשטעלונג פֿון אַרטיפֿאַקטן, װאָס האָבן עפּעס געלאָזט װיסן װעגן דעם ייִדישן לעבנס־נוסח, װאָס היטלער האָט חרובֿ געמאַכט אין מיזרח־אייראָפּע.

תּמיד אין אַ רעלאַטיװ קליין אָרט, אַ ביסל באַהאַלטן צװישן די ביוראָען פֿון דער אָרטיקער „דזשויִש פֿעדעראַציע, האָט דער מוזיי אין 2010 זיך אויפֿגעבויט אַ נײַע געבײַדע, װאָס איז מערקװערדיק פֿאַר איר מאָדערנעם, פּאַסיקן פֿֿאָרעם. דער מוזיי איז ניט קיין גרויסער, און דאָך האָט די געבײַדע באַקומען עטלעכע פּרעמיעס און באַנוצט זיך מיט די לעצטע טעכנאָלאָגיעס, װאָס פֿאַרזיכערן אַן אינטערעסאַנטן און גרונטיקן באַזוך.

דער פּרעזידענט פֿונעם חורבן־מוזיי איז ראַנדאָל שאָנבערג, דאָס אייניקל פֿונעם באַרימטן קאָמפּאָזיטאָר און פּליט, אַרנאָלד שאָנבערג. ראַנדאָל שאָנבערג האָט לעצטנס צײַטװײַליק געהאַלטן דעם פּאָסטן פֿון דירעקטאָר אויך, אָבער איצט געהערט די שטעלע צו סאַמאַראַ הוטמאַן. דווקא זי פּראָטעזשירט דאָס אַרײַנברענגען אין מוזיי אַ לעבעדיקן טעם פֿון ייִדישקייט.

דעריבער האָט פּראָפֿ‘ היראָסע זיך געפֿונען בײַם פּאָדיום פֿאַר אַן עולם פֿון אַממיינסטנס ייִדש רעדנער, װאָס האָבן זיך צוגעהערט צו זײַן אַנאַליז װעגן באַשעוויסעס ראָמאַן, „שׂונאים: אַ ליבע־געשיכטע‟. אַ ראָמאַן װעגן דער שאירת־הפּליטה, איז די טעמע טאַקע געװען צוגעפּאַסט צום מוזיי.

אַדרבה, װאָס האָט שטאַרק געװירקט אויפֿן עולם, װאָס האָט געװאָלט פֿאַרשטיין פֿון װאַנעט קומט צו אַ יאַפּאַנער אַזאַ שטאַרקער אינטערעס און ליבשאַפֿט צו ייִדיש, איז געװען היראָסעס דערציילן װעגן זײַן באַגעגעניש מיט באַשעוויסעס זון, ישׂראל זמיר. זמיר איז דעמאָלט געקומען קיין יאַפּאַן זיך צו באַקענען מיט זײַן נײַער שנור, און זי, אַן ענטוזיאַסטישע לייענערין פֿון היראָסעס איבערזעצונגען פֿון באַשעוויסעס װערק, האָט זיך פֿאַרבונדן מיטן היראָסע און פֿאָרגעלייגט אים זיך צו טרעפֿן מיטן שװער. פֿון דעם איז אַרויסגעקומען אַ פֿרײַנדשאַפֿט צװישן דעם שרײַבערס זון און אַ ייִדישן װיסנשאַפֿטלעכער פֿון יאַפּאַן. זמיר האָט אויך געבעטן היראָסע איבערצוזעצן אויף יאַפּאַניש זײַן מעמואַר וועגן זײַן טאַטן, „נסיעה צו מײַן טאַטן‟.

און פֿאַרװאָס איז פּראָפֿ‘ היראָסע, נאָך אַ יונגער מאַן איז אַזוי צוגעצויגן געװאָרן צו ייִדיש? באמת, בלײַבט דאָס אַ רעטעניש.

די ידיעות פֿון לאָס־אַנדזשעלעס, ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.