קינדער און פּיסטוילן: אַן אַמעריקאַנער טראַגעדיע

Children and Guns: An American Tragedy


פֿון דזשאָרדין קוציק

Published April 01, 2014, issue of April 25, 2014.

דאָס ערשטע מאָל אין וועלכן איך האָב געהאַלטן אַ פּיסטויל בין איך געווען זעקס אָדער זיבן יאָר אַלט. איך מיט מײַנע עלטערן זענען געווען אויף וואַקאַציע און זענען געבליבן בײַ קרובֿים. איך האָב זיך צופֿעליק אָנגעשטויסן אויף אַ גאָלדענעם פּיסטויל, וואָס מע האָט געהאַלטן אין אַ קאַמאָד לעבן דעם בעט, וווּ איך בין געשלאָפֿן.

ווי דער קלוגער מזיק וואָס איך בין געווען בין איך דאָך געווען גענוג קלוג צו וויסן, אַז עס האַנדלט זיך וועגן אַן עכטן פּיסטויל, און אַז ער איז דאָך געווען גאַנץ געפֿערלעך. איך בין אָבער ניט געווען קלוג גענוג דעם פּיסטויל איבערצולאָזן און רופֿן נאָך אַ דערוואַקסענעם. ניין, דווקא ווײַל איך בין געווען אַ קלוגער האָב איך מורא געהאַט, אַז עמעצער קען חלילה דערשאָסן ווערן אויב איך לאָז דעם פּיסטויל צו רו.

באַשלאָסן האָב איך, אַז דער פּאַסיקסטער שריט איז געווען פֿונאַנדערצוטיילן דעם פּיסטויל, אַרויסנצועמען די קוילן און דערנאָך אים אַריבערצוגעבן די עלטערן, אַזוי ווי אַ שטייגער בײַ אַ הונט, וואָס ברענגט דעם בעל־הבית אַן אומדערוואַרט ביינדל.

און אַזוי האָב איך פּרובירט צו טאָן. איך האָב מיט ציטערנדיקע הענט גענומעם דעם פּיסטויל בײַ דער קאָלבע. ער איז מיר געלעגן שווער אין די הענט. דאָס צינגל האָב איך געוווּסט, אַז איך טאָר ניט אָנרירן אָבער וועגן די אַנדערע טיילן פֿונעם פּיסטויל האָב איך קיין אַנונג ניט געהאַט. מיר איז געלונגען געוואָרן אָפּצוטיילן דעם מאַגאַזין פֿונעם רעשט פֿונעם פּיסטויל אָבער איך האָב, אַ פּנים, ניט געוווּסט, אַז מע דאַרף אויך אַרײַנקוקן אינעם קאַמער, כּדי צו קאָנטראָלירן, אַז ס׳זענען ניט געבליבן קיין אַנדערע קוילן ווײַל מע האָט מיר שפּעטער דערציילט, אַז אַ פּאָר רונדעס זענען יאָ געבליבן אינעם קאַמער ווען איך האָב דעם פּיסטויל דערלאַנגט דעם טאַטן.

איך דערמאָן דעם שרעקלעכן עפּיזאָד, ניט, חלילה, קיינער צו פֿאַרשעמען אָדער צו געבן דעם אײַנדרוק, אַז מײַנע עלטערן האָבן ניט גענוג גוט אויפֿגעפּאַסט אויף מיר. פֿאַרקערט, זיי האָבן מיך אַזוי געהיט, אַז מײַנע חבֿרים פֿלעגן חוזק מאַכן פֿון מיר. מײַנע עלטערן זענען געווען „העליקאָפּטערישע‟ פֿאַר דעם, וואָס מע האָט אַפֿילו אויסגעטראַכט דעם באַגריף. און דווקא דערפֿאַר דערמאָן איך דעם עפּיזאָד: איך האָב זיך אָנגעשטויסן אין אַ פּיסטויל, ניט צוליב קיין אָפּגעלאָזנקייט מצד די עלטערן, נאָר צוליב דעם, וואָס דאָס לאַנד איז ממש פֿאַרפֿלייצט מיט ביקסן. דאָס וואָס אַ יונג קינד קאָן געפֿינען אַ באַהאַלטענעם פּיסטויל אָדער ביקס איז גאָר אַ געוויינטלעכע דערשײַנונג אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן. זייער אָפֿט דערפֿירט עס צו טראַגישע רעזולטאַטן.

אין 2007 זענען מער ווי 20,000 קינדער דערשאָסן געוואָרן, און 3,042 פֿון זיי זענען טאַקע אומגעקומען צוליב געווער. עס איז ניט גרינג אויסצוגעפֿינען וויפֿל מענטשן זענען דערשאָסן געוואָרן צוליב אַן אומגליק, ווײַל די אַמעריקאַנער געזעצן, אונטער דער השפּעה פֿון די ביקס־שתּדלנים־געזעלשאַפֿטן, בראָש מיט דער „נאַציאָנאַלער ביקס אַסאָציאַציע‟ (NRA), מאַכן עס זייער שווער, אַז די אַמעריקאַנער רעגירונג זאָל אויספֿאָרשן דעם ענין ווי געהעריק. אין אַמעריקע בכלל ווייסט מען אָבער יאָ, אַז אין 2010 זענען מער ווי 100,000 מענטשן דערשאָסן געוואָרן, און 31,076 פֿון זיי זענען אומגעקומען, ס׳רובֿ צוליב זעלבסטמאָרדן (19,392) און מאָרדן (11,078). מע שאַצט, אַז אומגליקן מיט ביקסן האָבן דערהרגעט 606 אַמעריקאַנער אין 2010 אָבער ס׳זענען דאָ אַ סך פֿאָרשער, וועלכע האַלטן, אַז דער צאָל איז פֿיל העכער.

אויב מע רעכנט אויס די סטאַטיסטיק ניט סתּם לויטן יאָר, נאָר לויט די יאָרצענדליקער, הייבט מען אָן זיך צו דערוויסן, אַז די אַמעריקאַנער מגפֿה פֿון שיסערײַען האָט אומגעבראַכט מער מענטשן ווי אין אַלע אַמעריקאַנער מלחמות אין איינעם. צווישן 1968 און 2011 זענען אַן ערך 1,380,000 אַמעריקאַנער אומגעקומען צוליב אַ ביקס אָדער פּיסטויל, צוויי הונדערט טויזנט מער ווי אַלע אַמעריקאַנער סאָלדאַטן, וועלכע זענען אומגעקומען אין מלחמות זינט 1776. צווישן 1981 און 2010 אַליין זענען 112,375 קינדער אומגעקומען נאָכן דערשאָסן ווערן. דאָס איז 25,000 מער קינדער, ווי די צאָל אַמעריקאַנער סאָלדאַטן, וואָס זענען געשטאָרבן בעת די מלחמות אין קאָרעאַ, וויעטנאַם, איראַק און אַפֿגאַניסטאַן אין איינעם.

כאָטש דער פֿאַקט, וואָס 40% פֿון דער אַמעריקאַנער באַפֿעלקערונג פֿאַרמאָגט כאָטש איין שיס־וואָפֿן העלפֿט ניט די סיטואַציע, דערקלערט ער ניט פֿאַר וואָס די־אָ כּלי־זיין לאָזן איבער אַזוי פֿיל קרבנות בײַ אונדז אַמעריקאַנער. עס זענען דאָ אַנדערע לענדער, וואָס זענען אויך פֿאַרפֿלייצט מיט ביקסן אָבער אין קיין אַנדער אינדוסטריעלער מדינה זעט מען ניט אַזאַ שוידערלעכע צאָל טויט־פֿאַלן צוליב דעם, אַפֿילו אַז מע פֿאַרגלײַכט זי לויט דער דורכשניטלעכער צאָל טויט־פֿאַלן פֿאַר יעדן טויזנט מענטשן. אין אַמעריקע, למשל, זענען דאָ 88 ביקסן פֿאַר יעדער הונדערט מענטשן, און אין דער שווייץ, וווּ עס זענען פֿאַראַן 45 ביקסן פֿאַר יעדער הונדערט מענטשן, ווערן לויטן פּראָצענט ווייניקער ווי 4 מאָל אַזוי פֿיל שווייצער דערשאָסן צום טויט ווי אַמעריקאַנער.

דער מצבֿ איז גאַנץ ענלעך אין אַנדערע אייראָפּעיִשער לענדער ווי דײַטשלאַנד, סערביע, שוועדן און נאָרוועגיע, וווּ אַ סך מענטשן פֿאַרמאָגן ביקסן. הייסט עס, אַז די פּראָבלעם באַשטייט ניט בלויז פֿון די צאָל ביקסן, וועלכע מיר אַמעריקאַנער פֿאַרמאָגן, נאָר די סאָרט ביקסן און ווי אַזוי מיר באַנוצן זיך מיט זיי. ס׳איז באמת אַ קולטורעלע פּראָבלעם פֿון ניט האָבן גענוג שׂכל, וואָס שייך ווי אַזוי מע באַציט זיך צו ביקסן און ווי אַזוי מיר רעדן וועגן זיי, איידער סתּם דער רעזולטאַט פֿון דעם, וואָס דאָס לאַנד איז פֿאַרפֿלייצט מיט שיס־געווער.

ווי אַ פּועל־יוצא פֿון דער אומגעזונטער אַמעריקאַנער ביקס־קולטור פֿאַרמאָגן די שתּדלנים־געזעלשאַפֿטן, וועלכע אַרבעטן לטובֿת די אינטערעסן פֿון די ביקס־פֿאַרבריקאַנטן, אַן אומגעהויער־שטאַרקן קאָנטראָל איבער די געזעצן, וועלכע האָבן אַ שײַכות צו געווער. „געוויסע שטאַטן האָבן געפּרוּווט באַגרענעצן די וואָרט־פֿרײַהייט פֿון דאָקטוירים און אַנדערע געזונט־אַרבעטער מיט זייערע פּאַציענטן אַרום ביקסן און זייערע שעדלעכע עפֿעקטן‟, האָט ד׳׳ר שלום בערגער, אַ דאָקטאָר אין באַלטימאָר, געזאָגט דעם „פֿאָרווערטס‟. אין פֿלאָרידע, למשל, האָט מען אין 2011 אָנגענומען אַ געזעץ, וואָס פֿאַרווערט די קינדער־דאָקטוירים צו פֿרעגן די עלטערן פֿון זייערע פּאַציענטן, צי זיי פֿאַרמאָגן אַ ביקס אין דער היים אָדער צו דיסקוטירן, ווי אַזוי מע זאָל ריכטיק פֿאַרשליסן געווער, ווען ער ווערט ניט באַנוצט.

אַזעלכע פּרוּוון מצד די ביקס־לאָביס זעט מען ניט בלויז אין שײַכות צו געזעץ־פּראָיעקטן אין פֿאַרשידענע שטעט, נאָר אויך אין דער נאַציאָנאַלער פּאָליטישער אַרענע. שוין זינט יוני 2013 פֿאַרמאָגט אַמעריקע ניט קיין שעף פֿאַר געזונט־ענינים (Surgeon General). פּרעזידענט אָבאַמאַס אויסקלײַב פֿאַרן אַמט, ד׳׳ר וויוועק מורטי, ווערט אָפּגעשטעלט דורכן NRA צוליב דעם, וואָס מורטי, ווי ס׳רובֿ עקספּערטן אין פֿאָלקס־געזונט, האַלט, אַז מע דאַרף אַרומרעדן דעם ענין פֿון ביקסן אַזוי ווי מע רעדט אַרום די זיכערהייט פֿון אויטאָס, שווים־באַסיינען און קאַסקעס פֿאַר קינדער, וועלכע פֿאָרן מיט ביציקלען. די געזעצן פֿאַרווערן אָבער, אַז די פֿעדעראַלע רעגירונג זאָל געבן געלטער יענע פֿאָרשער, וועלכע ווילן ערנסט באַטראַכטן דעם ענין. צוליב דעם וואָס ד׳׳ר מורטי האָט קריטיקירט אַזעלכע געזעצן, האָט מען זײַן נאָמינאַציע אָפּגעשטעלט.

פֿון זײַן זײַט, איז ד׳׳ר בערגער מסכּים מיטן פֿאָרגעשלאָגענעם שעף פֿאַר געזונט־ענינים און האַלט ווײַטער, אַז מע זאָל באַטראַכטן דעם ענין אַזוי ווי מע באַטראַכט קראַנקייטן. „אַזוי ווי מיר פּרוּוון אָפּשאַפֿן די פֿאַקטאָרן, וואָס זײַנען גורם קראַנקייטן (מיר וואַקצינירן קעגן גריפּע, מיר פּרוּוון אַראָפּנידערן דעם הויכן בלוטדרוק), דאַרפֿן מיר אויך במילא פּרוּוון אָפּשטעלן די ביקסן־מגפֿה, וואָס באַדראָט די אַמעריקאַנער אויף טריט און שריט.‟

דער אַמט פֿון שעף פֿאַר געזונט־ענינים איז ניט דער איינציקער פּאָסטן, וועלכע דער NRA האָט באַוויזן צו טאָרפּערדירן. פֿון 2007 ביז 2013 האָט אַ גרופּע סענאַטאָרן, וועלכע איז געטרײַ דער NRA, ניט דערלאָזט, אַז מע זאָל אַרײַנשטעלן קיין שום מענטש ווי דער שעף פֿונעם אַמעריקאַנער אינסטאַנץ פֿאַר אַלקאָהאָל, טאַביק און שיס־געווער (ATF), און צוליב דעם איז דער אַמט געבליבן ליידיק.

דער NRA און זײַנע אָנהענגער זענען אָבער ווײַט ניט די איינציקע אַספּעקטן פֿון דער פּראָבלעם. ווי עס באַווײַזט מײַן ערשטע איבערלעבונג מיט פּיסטוילן, דאַרפֿן אַ סך אַמעריקאַנער בעסער אַכטונג געבן אויף זייערע וואָפֿנס. די עיקר־פּראָבלעמען פֿון דער ביקס־מגפֿה שטאַמען אויך פֿון דעם, וואָס ס׳איז ניטאָ קיין געהעריקע אַרבעט פֿאַר אַ סך מענטשן, וועלכע גלייבן, אַז זיי האָבן ניט קיין ברירה אַחוץ אַרײַנצוגיין אינעם נאַרקאָטיק־האַנדל. ואַחרון אַחרון חבֿיבֿ — איז די אַמעריקאַנער קולטור אַליין, וואָס אָנערקענט דאָס פֿאַרמאָגן געווער ווי אַ כּמו־רעליגיעזע רעכט. צוליב אָט די „רעליגיעזע‟ רעכט צו האָבן אַ ביקס, ווי דער פֿאַל פֿון ד׳׳ר מורטי באַווײַזט, האָבן די אַמעריקאַנער באַשלאָסן, אַז דער ענין איז פּשוט צו טאַבו אַרומצורעדן. און ווי די דאָקטוירים גיבן איבער, איז אַזש שווײַגן ממש געפֿערלעך.