פּובליציסטיק

דער פֿאַרשפּעטיקטער צה"ל-פּאַראַד

The Belated IDF Parade

פֿון עמיל קאַלין

אויף דער ערשטער זײַט פֿון דער טעגלעכער צײַטונג „מעריב‟, וואָס איז דערשינען דעם פֿערטן מײַ 1949, איז אָפּגעדרוקט געוואָרן די פֿאָלגנדיקע קורצע מעלדונג:

וואָס וועט פֿאָרקומען הײַנט?

אין דעם גרויסן געשפּאַן וועט דעמאָנסטרירט ווערן דאָס, וואָס מיר האָבן נישט געהאַט בשעת דער זעלבסטשטענדיקייט־פּראָקלאַמירונג אין דעם ערשטן שטאַפּל פֿון דער פֿרײַהייט-מלחמה.

די אַרמיי האָט צוגעגרייט דעם עולם אַ סך סורפּריזן, און וויכטיקע „כּלים‟, וואָס האָבן אונדז געגעבן די אויבערהאַנט אין די שלאַכטן. זיי וועלן ווערן אויסגעשטעלט, צום ערשטן מאָל, אויף די גאַסן פֿון דער שטאָט.

אויף דער בינע, וואָס וועט אויפֿגעשטעלט ווערן אויף ראָג פֿון בן-יהודה־גאַס און צירלסאָן־גאַס וועלן פֿאַרנעמען די ערטער מיניסטאָרן, כּנסת־דעפּוטאַטן, רעפּרעזענטאַנטן פֿון דער „יו. ען.‟, דיפּלאָמאַטן און עלטערן, וואָס זייערע זין זענען געפֿאַלן אויפֿן שלאַכט-פֿעלד.

איינהייטן פֿון מינדערהייטן וועלן שפּאַנען צום ערשטן מאָל אין תּל-אָבֿיבֿ.

דער פּאַראַד וועט זיך אָנהייבן אויף דעם „מושבות‟־פּלאַץ און גיין אויף די גאַסן אַלענבי, בן-יהודה, אַרלאָזאָראָוו, דיזענגאָף, און זיך שליסן בײַ דעם ראָג פֿון קעניג דזשאָרדזש און דיזענגאָף.‟

דער פּאַראַד האָט זיך אָבער לאַנג נישט אָנגעהויבן; דער המון, די שטופּעניש אויף די גאַסן האָבן נישט געלאָזט צה”ל צו שפּאַנען. דער פּאַראַד איז בכלל שיִער נישט אָפּגעשאַפֿן געוואָרן; לסוף, האָט ער זיך אָנגעהויבן מיט אַ פֿאַרשפּעטיקונג פֿון איבער צוויי שעה, און אויך נישט לויט דעם מאַרשרוט, וואָס איז פֿון פֿריִער פּלאַנירט געוואָרן.

אַ באַריכט וועגן די געשעענישן פֿון דעם טאָג אין תּל-אָבֿיבֿ איז פֿאַרענפֿנטלעכט געוואָרן אויפֿן אַנדערן טאָג אונטערן קעפּל:

דער פּאַראַד, וואָס האָט נישט געשפּאַנט, און דער געשפּאַן וואָס האָט פֿאָרט פּאַראַדירט

דאָס האַרץ פֿון תּל-אָבֿיבֿ קלאַפּט אויף אירע צענטראַלע גאַסן — גייסט אַרויס אויף אַלענבי־גאַס און [עס פֿילט זיך] ווי דו דערטאַפּסט דעם דופֿק פֿון דער שטאָט; פֿרייד און אומעט, גליק און אַנטוישונג, שטאָלצקייט און טרויער ליגן נישט בלויז אויף די פּנימער פֿון די מענטשן, נאָר אויך אויף די טראָטואַרן און געבײַדעס.

עס האָט זיך געוואָלט, אַז די שטאָט זאָל זיך פֿרייען נעכטן, אָבער עס האָט זיך איר נישט אין גאַנצן אײַנגעגעבן. מיטאָג-צײַט זענען די גאַסן נאָר געווען דורכגעזאַפּט מיט פֿרייד און די הײַזער — פֿול מיט גליק. עס האָט זיך געלאָזט דערשמעקן די אַטמאָספֿער פֿון געשפּאַנטער דערוואַרטונג פֿון די צענדליקער טויזנטער מענטשן, וואָס האָבן זיך געשטעלט שורותווײַז לענג־אויס די גאַסן, געקראָכן אויף די פּלויטן און די רעקלאַמעס-שילדן, „זיך אײַנגעאָרדנט‟ אויף די באַלקאָנען און „פֿאַרכאַפּט‟ אַ שטיקל שטח אויף די דעכער.

די זון האָט אַכזריותדיק געברענט איבער די קעפּ. עס איז נאָך געווען פֿרי, און די מענטשן האָבן געוואַרט געדולדיק. דער עולם האָט זיך אַנטשלאָסן אויסצוטרינקען דאָס גלעזל פֿרייד ביז דעם דנאָ. בשעתן וואַרטן, האָבן די מענטשן געכאַפּט אַ שמועס. מע האָט גערעדט וועגן דער גרויסקייט פֿון דער שעה, די פֿיל קרבנות, וואָס מע האָט מקריבֿ געווען, כּדי זוכה צו זײַן צו אָט דער גליקלעכער שעה.

איין פֿרוי, וואָס אַ סך גרויע פֿעדעמער האָבן זיך אַדורכגעוואָרפֿן אין אירע האָר, האָט אָפּגעווישט אַ טרער און געזאָגט: “מײַן זון האָב איך אַוועקגעגעבן, כּדי מע זאָל זוכה זײַן צו דעם מאָמענט, און אַ צווייטער זון וועט שפּאַנען הײַנט”.

און דעמאָלט האָט זיך אָנגעהויבן די אומענדלעכע דערוואַרטונג: די זייגערס האָבן געקלאַפּט, און עס האָט זיך גאָרנישט באַוויזן, אַחוץ די פּאָליציי־מאַשינען, וואָס זענען געפֿאָרן אַהין און אַהער. דער עולם האָט אָנגעהויבן פֿאַרלירן זײַן געדולד, און זיך צערעדט וועגן דעם מיליטער, וואָס איז נישט פּינקטלעך. דערנאָך איז אָנגעקומען די ביטערע בשׂורה און אין יעדן אָרט, וווּ מ‘האָט זי געהערט, האָט זיך געמאַכט אַ געווירבל פֿון קעפּ.

אַזוי ווי דער טעם פֿון דער דערוואַרטונג האָט זיך אויסגעוועפּט, האָבן זיך אַ טייל צושויער געלאָזט גיין אין דער ריכטונג פֿון דעם “מושבות”־פּלאַץ און אַנדערע האָבן זיך גראָד געוואָנדן צו דער בינע אויף בן-יהודה־גאַס. מע האָט געקענט ווירקלעך אָנטאַפּן די אַנטוישונג און פֿאַרלוירנקייט.

פֿיל מענטשן האָבן באַשלאָסן, אַז די שׂימחה איז פֿאַרשטערט געוואָרן און געגאַנגען אַהיים; זיי האָבן זיך אָבער טועה געווען. דער פּאַראַד האָט געשפּאַנט, נישט געקוקט אויף אַלע מניעות. אמת, זײַן שײַן און גלאַנץ איז פֿאַרטונקלט געוואָרן; דאָך, איז ער געווען בכּוח אַרײַנצוברענגען געזאַנג אין די הערצער.

זייער אַ מידער עולם האָט באַגלייט די אויסגעשעפּטע זעלנער. קינדערלעך זענען אַנטשלאָפֿן געוואָרן אויף די הענט פֿון די מאַמעס. און די זעלנער, מיט שווערע ביקסן אויפֿן אַקסל, האָבן געשוויצט אונטער דער שווערער לאַסט.

און דאָך, עס האָט אַרומגענומען דעם עולם אַ התלהבֿות צוויי מאָל: דאָס ערשטע מאָל איז אַדורכגעפֿאָרן יצחק שׂדה [דער קאָמאַנדאַנט פֿון דעם פּלמ”ח] אין אַ דזשיפּ, אַרומגעפּוצט מיט בלומען, און דאָס צווייטע מאָל, בשעת עס האָבן זיך באַוויזן די טאַנקען.

אונדזער געפּאַנצערטער כּוח איז געוואָרן אַ לעגענדע: וועגן זײַנע פּעולות האָט מען אַ סך געהערט, אָבער ביז אַצינד איז ער געווען ווי אַ „בל-יירא‟.

אונדזערע טאַנקיסטן זענען אויפֿגענומען געוואָרן מיט גרויס פֿרייד. זיצנדיק אין די שטאָלענע מאָנסטערס, האָבן זיי באַוואַכט איבער די שײַנענדיקע פּנימער. שמייכלען האָבן זיך באַוויזן אויף זייערע שוויציקע פּנימער, ווען מע האָט זיי געוואָרפֿן סיגאַרעטן און שאָקאָלאַד, און דער עולם, אונטן, האָט אַפּלאָדירט און אויסגעשאָסן אַ געלעכטער פֿול מיט פֿרייד.

איין ריזיקע מאַשין, איר הייך איז געווען ווי אַ צוויי-שטאָקיקע געבײַדע, האָט געמאַכט אַ גרויסן אײַנדרוק אויפֿן עולם, ביז עמעצער האָט אַנטדעקט, אַז זי איז גאָר אַ וועשערײַ אויף רעדער… די מיליטערישע בריק, די מאָבילע וואַרשטאַטן, דאָס סיגנאַליזאַציע־געצײַג האָבן אויפֿגעוועקט בײַ די מענטשן אַלערליי השערות. נישט אַלץ האָט זיך געלאָזט דערקענען.

אַז די רײַטער זענען אַדורכגעריטן, האָט דער עולם נתפּעל געווען פֿון די שיינע פֿערד, און ווייניקער פֿון די רײַטן-פֿעיִקייטן פֿון די רײַטער אַליין. אויך די מחנה־איינהייטן, וואָס די תּל-אָבֿיבֿער האָבן געזען צום ערשטן מאָל, האָבן געקראָגן אַפּלאָדינסמענטן.

נאָר מער ווי אַלע האָבן די „גדנ”ע‟ בחורים* אויפֿגעוועקט דאָס התלהבֿות בײַם עולם. זיי זענען געווען, אָן אַ ספֿק, נענטער צו די הערצער פֿון די איבעריקע איינהייטן. עס האָבן געשלאָסן דעם פּאַראַד די איינהײט פֿון מעדיצינישער דינסט, פֿרויען-מיליטער, קאָמאַנדאָ-קעמפֿער, אַרטילעריע און אַנטי-עראָפּלאַנען שוץ-כּוחות. אַפֿילו די מענטשן, וואָס עס איז פֿאַרבליבן בײַ זיי אַ טראָפּן ביטערקייט, מוזן מודה זײַן, אַז זיי האָבן באַקומען אַ שׂכר פֿאַר זייער וואַרטן.

---

גדנ”ע - פֿאַר-מיליטערישע יוגנט־איינהייטן

(איבערגעזעצט און צוגעגרייט צום דרוק פֿון עמיל קאַלין)