אייראָפּעיִשע גאַז־ענינים

European gas affairs

אַ בוי־פּראָיעקט צו בויען אַ טייל פֿונעם רוסישן נאַפֿטרער אין סערביע, וואָס איז דערווײַל איבערגעריסן געוואָרן; לעבן דעם דאָרף סאַיִקאַס, סערביע
Getty Images
אַ בוי־פּראָיעקט צו בויען אַ טייל פֿונעם רוסישן נאַפֿטרער אין סערביע, וואָס איז דערווײַל איבערגעריסן געוואָרן; לעבן דעם דאָרף סאַיִקאַס, סערביע

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published June 20, 2014, issue of July 18, 2014.

מיט זעכציק יאָר צוריק האָט מײַן טאַטע באַקומען אַ גרויסאַרטיקע (לויט די מאָסן פֿון יענער צײַט) דירה אין איינעם פֿון די צוויי ערשטע (אַזש אַכט־שטאָקיקע!) „וואָלקן־קראַצערס‟ אין מײַן היימשטאָט זאַפּאָראָזשיע, מיט אַ ווינדע און אַ מיסטלייטונג. אמת, די דאָזיקע מיסטלייטונג, מיט אַ טירל אין דער קיך, איז געוואָרן אַ באַליבט אָרט פֿאַר מײַז, אַזוי אַז מע האָט געמוזט האַלטן אויך אַ קאַץ, וואָס איז שוין געווען צו פֿיל פֿאַר אונדזער אַזוי אויך גרויסער משפּחה. ווי מע זאָל עס הײַנט ניט באַטראַכטן, איז עס דעמאָלט געווען אַ מאָדערנע דירה, און די קרובֿים פֿלעגן קומען צו אונדז זיך באָדן אין דער וואַנע, מיטן הייסן וואַסער, וואָס האָט גערונען פֿון אַ קראַן.

אָבער ניט געקוקט אויף אָט די אַלע גליקן פֿון דער מאָדערנער ציוויליזאַציע, איז אין דער קיך געשטאַנען אַן אויוון, ממש ווי אין אַ דאָרפֿישער שטוב, און אין דעם קעלער פֿונעם בנין האָט יעדע דירה געהאַט אַ קליינעם סקלאַד צו האַלטן קוילן פֿאַר דעם דאָזיקן אויוון. איך געדענק ניט, ווי מיר זײַנען אַריבערגעפֿאָרן אין דער דירה, ווײַל כ׳בין דעמאָלט געווען אין גאַנצן צוויי יאָר אַלט. אָבער בײַ מיר זײַנען פֿאַרבליבן גאַנץ קלאָרע זכרונות פֿון דעם טאָג, ווען עס זײַנען געקומען אַ פּאָר אַרבעטער, וואָס האָבן צעוואַלגערט דעם אויוון און געשטעלט אויף זײַן אָרט אַ גאַז־פּליטע. פֿון דעמאָלט אָן איז גאַז קיין מאָל ניט אַרויס פֿון מײַן לעבן. (גלײַך ווי צו אילוסטרירן דעם פֿאַקט, אַז גאַז פֿאַרנעמט אַן אָרט אין אונדזער לעבן, האָט מײַן ווײַב מיר אָנגעקלונגען פֿון דער אַרבעט, פּונקט ווען איך האָב געהאַט פֿאַרענדיקט שרײַבן דעם ערשטן פּאַראַגראַף פֿון דעם אַרטיקל, און געגעבן אַ קאָמאַנדע: ס‘איז געקומען די צײַט אַראָפּצונעמען די חודש־אָנגאַבן פֿונעם גאַז־ציילער.)

אָט אַזוי לעבן מיר זיך און טראַכטן בדרך־כּלל אַפֿילו ניט, פֿון וואַנען עס נעמט זיך דער דאָזיקער גאַז. אין אייראָפּע אָבער איז הײַנט אַנדערש. דאָס וואָרט „גאַז‟ איז געוואָרן אַ וויכטיקער טייל פֿון דעם טעג־טעגלעכן דיסקורס; ס׳איז אויף דער צונג פֿון דער מעדיאַ די גאַנצע צײַט. ס‘איז געוואָרן אַ וויכטיקער ענין — סײַ עקאָנאָמיש און סײַ פּאָליטיש. בערך 30 פּראָצענט פֿון דעם גאַז, וואָס ווערט פֿאַרברענט אין די אייראָפּעיִשע וווינונגען און אונטערנעמונגען, קומט אָן פֿון רוסלאַנד, און אַ העלפֿט פֿון דעם דאָזיקן שטראָם דערגרייכט די אייראָפּעיִשע לענדער דורך אוקראַיִנע. די דאָזיקע צוויי אויפֿרײַס־געפֿערלעכע פֿאַקטאָרן צווישן רוסלאַנד און אוקראַיִנע שאַפֿן אַ שטענדיקן קאָפּווייטיק, פֿאָדערן צו טראַכטן, צי מע קען און ווי אַזוי קען מען זיך באַגיין אָן דעם רוסישן גאַז.

דער דײַטשישער אינסטיטוט פֿאַר עקאָנאָמישע פֿאָרשונגען (DIW) האָט לעצטנס אַנאַליזירט דעם מצבֿ, וואָס קען זיך שאַפֿן, טאָמער דער גאַז־שטראָם פֿון רוסלאַנד וועט זיך איבעררײַסן. מע האָט גענומען צוויי סצענאַרן: עס ווערט איבערגעריסן דער שטראָם, וואָס גייט דורך אוקראַיִנע, און עס ווערן איבערגעריסן אויך די רערן־ליניעס, דורכגעלייגט אין ווײַסרוסלאַנד, ווי אויך אויפֿן דנאָ פֿון דעם באַלטישן ים — דער אַזוי־גערופֿענער „צפֿון־שטראָם‟. דײַטשלאַנד, וואָס איז איצט אויף 38 פּראָצענט אָפּהענגיק פֿון דעם רוסישן גאַז, קריגט עס, דער עיקר, פֿון דעם „צפֿון־שטראָם‟, בעת די באַלטישע לענדער, פֿינלאַנד, סלאָוואַקײַ, טשעכיע און עסטרײַך זײַנען אויף 100 צי כּמעט 100 פּראָצענט אָפּהענגיק פֿון דעם רוסישן גאַז און באַקומען אים אין אַ סך פֿאַלן דורך אוקראַיִנע.

קיין קאַטאַסטראָפֿאַלן סצענאַר האָבן די דײַטשישע אַנאַליטיקער ניט דערזען פֿאַר קיין לאַנד, כאָטש שוועריקייטן, ערנסטע בתוכם, וועלן בלי־ספֿק זײַן. קיין חידוש ניט, אַז אייראָפּע גרייט זיך שוין איצט בײַצוקומען אַזעלכע פּראָבלעמען. אין דער אמתן, קען די גרעסטע שוועריקייטן דערפֿילן אוקראַיִנע, וואָס איז ניט קיין טייל פֿון דער אייראָפּעיִשער פֿאַראייניקונג, אָבער איז סײַ־ווי־סײַ עקאָנאָמיש און פּאָליטיש ענג פֿאַרבונדן — און די לעצטע צײַט נאָך ענגער — מיט דער פֿאַראייניקונג. אַן ערנסטע צרה פֿון אוקראַיִנע איז די נידעריקע ענערגעטישע עפֿעקטיווקייט פֿון איר עקאָנאָמיע — 10 מאָל נידעריקער ווי אין דײַטשלאַנד. נאָך מיט 15 יאָר צוריק האָבן די דײַטשישע אַנאַליטיקער צוגעגרייט רעקאָמענדאַציעס, ווי אַזוי צו העכערן די ענערגעטישע עפֿעקטיווקייט אין אוקראַיִנע. אָבער עד־היום איז די לאַגע געבליבן כּמעט די זעלבע.

צונויפֿגעפּרעסטער גאַז שטעלט מיט זיך פֿאָר איינעם פֿון די אויסוועגן פֿאַר אייראָפּע. אמת, אַזאַ טראַנספּאָרטירונג פֿון גאַז מאַכט אים טײַערער. אָבער אַ לאַנד, וואָס האָט טעכנישע מעגלעכקייטן פֿאַר אַזאַ ברירה, קען זיך דינגען מיט רוסלאַנד, פֿאָדערן אַ בעסערן פּרײַז. ליטע, אַ שטייגער, האָט נאָר אָנגעהויבן צו בויען אַ פּאָרט־טערמינאַל, כּדי צו אימפּאָרטירן אַ צונויפֿגעפּרעסטן גאַז, ווי רוסלאַנד איז שוין באַלד מסכּים געווען, אַז ליטע זאָל באַקומען אַ הנחה. עפּעס אַ ראָליע, אפֿשר אַפֿילו אַ ממשותדיקע, אין דער גאַז־מעשׂה וועט, אַ פּנים, שפּילן אויך אַמעריקע, וואָס גרייט איצט, אָדער רעדט וועגן גרייטן, אַ מעכטיקע אינפֿראַ־סטרוקטור פֿאַר אַזאַ עקספּאָרט.

ס׳איז גאָר ניט אויסגעשלאָסן, אַז ישׂראל וועט אויך ווערן אַ פֿאַקטאָר אין דעם אייראָפּעיִשן גאַז־מאַרק. לעצטנס, הערט מען וועגן די פּלענער פֿון עקספּאָרטירן גאַז פֿון ישׂראל קיין גריכנלאַנד, און פֿון דאָרטן קיין בולגאַריע. דערווײַל זײַנען עס נאָר פּלענער, וועלכע קענען רעאַליזירט ווערן, אין בעסטן פֿאַל, אין עטלעכע יאָר אַרום. דעם ישׂראלדיקן גאַז דאַרף מען נאָך אויפֿהייבן פֿון אונטערן ים־דנאָ, אָבער די רעגירונג האָט שוין באַשלאָסן, אַז 40 פּראָצענט פֿונעם דאָזיקן גאַז וועט מען עקספּאָרטירן, וואָס קען ברענגען דער מלוכה אַ הכנסה פֿון 60 ביליאָן דאָלאַר.

אין בולגאַריע האָט דער גאַז־ענין געשאַפֿן אַ שאַרפֿן קריזיס. די זאַך איז, אַז רוסלאַנד וויל בויען אַ „דרום־שטראָם‟, כּדי צו ברענגען דעם רוסישן גאַז־עקספּאָרט דירעקט, ניט דורך אוקראַיִנע, אין די לענדער פֿון דרום־אייראָפּע. די געשעענישן אין אוקראַיִנע האָבן געביטן די באַציִונג פֿון דער אייראָפּעיִשער פֿאַראייניקונג צו דעם דאָזיקן פּלאַן. ווי אַ פּועל-יוצא, וועט אָט-אָט פֿאַלן די איצטיקע בולגאַרישע רעגירונג, וועלכע שטיצט דעם „דרום־שטראָם‟, און דאָס לאַנד וועט האָבן נײַע פּאַרלאַמענט־וואַלן אין סעפּטעמבער צי אָקטאָבער.

גאָר ערנסט איז דער מצבֿ אין אוקראַיִנע גופֿא. רוסלאַנד מאָנט פֿון דער „ברידערלעכער מלוכה‟ משוגענע פּרײַזן, און אוקראַיִנע זאָגט זיך אָפּ זיי צו צאָלן. קיין אונטערהאַנדלונגען, מיטן אָנטייל פֿון דער אייראָפּעיִשער פֿאַראייניקונג, האָבן דערווײַל קיין פּעולה ניט געהאַט, און דער ענין וועט באַטראַכט ווערן אין דעם שטאָקהאָלמער אַרביטראַלן געריכט, וואָס האָט אַ יאָרנלאַנגן שם פֿון אַ נייטראַלער, יושרדיקער אינסטיטוציע, וועלכע האָט, אַ שטייגער, אַפֿילו אין די צײַטן פֿון דער „קאַלטער מלחמה‟ באַטראַכט די סאָוועטיש-אַמעריקאַנער מחלוקתן.

בינו־לבינו, האָט רוסלאַנד אויפֿגעהערט צו עקספּאָרטירן גאַז אין אוקראַיִנע. אָבער דער טראַנזיט פֿון גאַז דורך אוקראַיִנע קיין אייראָפּע האָט זיך דערווײַל ניט אָפּגעשטעלט, ניט געקוקט אויף דעם, וואָס איינע פֿון די רערלייטונגען איז אין אוקראַיִנע אויפֿגעריסן געוואָרן, אַ פּנים, דורך רוסישע צי פּראָ־רוסישע דיווערסאַנטן.