די טראַגעדיע וואָס האָט פֿאַרוואַנדלט ישׂראל אין איין משפּחה

The Tragedy that Made Israel Into One Family

Arkadiy Yagudaev

פֿון אילנה שטאָקמאַן (Forward) און לעאָניד זאָנשײַן

Published July 03, 2014, issue of July 18, 2014.

דעם 1טן יולי איז אינעם בנין פֿונעם קהילה־צענטער אויף דער 76סטער גאַס פֿון מאַנהעטן, פֿאָרגעקומען אַ טרויער־אונטערנעמונג לזכר די דרײַ ייִדישע בחורים, אייל יפֿרח, 19 יאָר; גלעד שער, 16 יאָר און נפֿתּלי פֿרענקל, 16 יאָר, וואָס זענען פֿאַרכאַפּט און דערמאָרדעט געוואָרן אויפֿן מערבֿ־ברעג.

די צערעמאָניע האָט זיך אָנגעהויבן 7:30 אַזייגער אויפֿדערנאַכט. מיט אַ האַלבע שעה פֿריִער איז דער זאַל, וואָס נעמט אַרײַן ביז אַ טויזנט מענטשן, שוין געווען פֿול. נאָך אַ האַלבע טויזנט ייִדן האָבן געדאַוונט, געטרויערט און געוויינט אין דרויסן.

אין די ערשטע פֿיר רייען זענען געזעסן די באַקאַנטע פֿאָרשטייער פֿון דער ניו־יאָרקער ייִדישער קהילה, אַרײַנגערעכנט אַ צאָל רבנים און כּלל־טוער. אויף דער בינע איז אויפֿגעטראָטן דער ישׂראלדיקער גענעראַל־קאָנסול, עידו אַהרוני; דער קאָנגרעס־מאַן דזשעראָלד נאַדלער; די קאָנגרעס־פֿרוי קעראָלין מאַלאָני; דער וויצע־פּרעזידענט פֿונעם „ייִדישן קהילה־ראַט פֿאַר באַציִונג־ענינים‟ (JCRC); און דער סענאַטאָר טשאָק שומער, וועלכער האָט באַמערקט, אַז די טראַגעדיע פֿון די אומגעקומענע ישיבֿה־בחורים איז וויכטיק פֿאַר אַלע אַמעריקאַנער, „ווײַל זי וואָלט געקאָנט געשען מיט יעדן פֿון אונדזערע קינדער‟.

מעני האַלבערשטאַם, אַ שוועסטערקינד פֿון נפֿתּלי פֿרענקעל, איינער פֿון די דערמאָרדעטע ישיבֿה־בחורים, וועלכער האָט געהאַט אַ טאָפּלטע ישׂראלדיקע און אַמעריקאַנער בירגערשאַפֿט, איז אויפֿגעטראָטן מיט אַ באַזונדערס רירנדיקער רעדע, וועלכע האָט אַרויסגערופֿן טרערן אין די אויגן פֿון אַ סך באַטייליקטע. האַלבערשטאַם האָט געזאָגט, אַז ביזן הײַנטיקן טאָג קאָן ער נישט גלייבן, אַז זײַן קרובֿ איז מער נישטאָ אויף דער וועלט.

מודיעין. — גלײַך ווען מע האָט געמאָלדן, אַז מע האָט לעבן חבֿרון געפֿונען די קערפּערס פֿון די דרײַ פֿאַרכאַפּטע בחורים האָט מען שיִער נישט געקאָנט הערן אַ קאָלעקטיוון קרעכץ פֿון טרויער איבערן לאַנד. די טראַגעדיע האָט אויך געבראַכט אַ געוויסן שלוס צו דער געשיכטע, וואָס דאָס טרעפֿט נישט תּמיד אין אונדזער געזעלשאַפֿט.

ווען די בחורים זענען פֿאַרכאַפּט געוואָרן, אַ קורצע צײַט נאָך דער באַפֿרײַונג פֿון גלעד שליט, האָט עס שטילערהייט אַרויסגערופֿן אַ געוויסן פּאַניק, אַז מיר וועלן אפֿשר ווידער דאַרפֿן לאַנג וואַרטן ביז מע וועט זיך דערוויסן וועגן זייער גורל, שאַפֿנדיק דערבײַ אַן אייביק געמיש פֿון שולד־געפֿיל און וואַרטעניש אויף אַ לייזונג. זעענדיק ווי די מאַמעס שטעלן זיך פֿאַר דער „יו־ען‟, בעטנדיק צו העלפֿן זיי באַפֿרײַען זייערע זין — אַ סצענע, וואָס איז נאָך מער אָנגעווייטיקט, איצט, ווען מיר ווייסן שוין, אַז די ייִנגלעך זענען דעמאָלט מער נישט געווען צווישן די לעבעדיקע — איז געווען זייער רירנדיק, אָבער ס׳האָט אויך אַרויסגערופֿן אַ פּחד. די מאַמעס, בפֿרט רחל פֿרענקעל, האָבן אַרויסגעוויזן אויסערגעוויינטלעכע חשיבֿות און פּסיכאָלאָגישן כּוח, אָבער אויך דערמאָנט אין די אימאַזשן פֿון נעם שליט, וועלכער איז געפֿאָרן איבער דער וועלט, רופֿנדיק צו באַפֿרײַען זײַן זון.

אין אַ געוויסן זינען, איז אפֿשר גרינגער אָנצונעמען די זיכערקייט פֿונעם טויט, איידער די אומזיכערקייט פֿון אייביקן נישט־וויסן. דער פֿאַקט, אַז רן אַרדס גורל מיט צענדליקער יאָרן שפּעטער איז נאָך אַלץ אומבאַקאַנט, הענגט איבער ישׂראלס קאָפּ, ווי אַ סטאַדע גריפֿן. דער שווערער עמאָציאָנעלער און גײַסטיקער עול פֿון די געשיכטעס רעפּרעזענטירן, צום טייל, די הײַנטיקע ישׂראלדיקע אידענטיטעט.

טאַקע דערפֿאַר האָט ישׂראל גלײַך נאָך דער פֿאַרכאַפּונג אַטאַקירט „כאַמאַס‟, איזאָלירט חבֿרון, און אַרעסטירט אַזוי פֿיל מענטשן. מיר האָבן פֿאַרשטאַנען, אַז מע מוז טאָן אַלץ וואָס מע קען, צו געפֿינען די ייִנגלעך. און דערפֿאַר האָבן ס׳רובֿ ישׂראלים געשטיצט מיטן גאַנצן האַרצן די צה״ל־אָפּעראַציעס, אַפֿילו ווען מיר האָבן נישט תּמיד פֿאַרשטאַנען די סיבות פֿון געוויסע אַקציעס.

שטילערהייט, כּדי נישט צו שטערן די אַרבעט פֿון די צה״ל־כּוחות, האָבן אַ טייל מענטשן געפֿרעגט: פֿאַר וואָס אַרעסטירט מען אַזוי פֿיל פּאַלעסטינער? איז עס טאַקע נייטיק? איצט פֿאַרשטייען מיר שוין, אַז אָן אַזאַ אַגרעסיוון שריט, וואָלטן די צה״ל־כּוחות אפֿשר קיין מאָל נישט געפֿונען די קערפּערס.

זייער מאָדנע זענען געווען די קאָנספּיראַציע־טעאָריעס. געוויסע קולות אויף „פֿייסבוק‟ האָבן געפֿרעגט, צי דאָס איז נישט אַלץ בלויז אַן אָנשטעל? די אַרבעט פֿונעם „מוסד‟? אַ תּירוץ צו שיקן די צה״ל־כּוחות קיין חבֿרון און אויסראָטן די „כאַמאַס‟־אינפֿראַסטרוקטור? דער פֿאַקט, וואָס קיין איין פֿאַרלאָזלעכע אָרגאַניזאַציע האָט נישט אָנגענומען דאָס אַחריות פֿאַר דער פֿאַרכאַפּונג, אָדער געפֿאָדערט אויסלייזגעלט דערפֿאַר, האָט צוגעגעבן פֿײַער צו יענע טעאָריעס. דאָס וואָס די „ניו־יאָרק טײַמס‟ האָט ציטירט די פּאַלעסטינער, וועלכע גלייבן אין יענע טעאָריעס, האָט אויך נישט געהאָלפֿן.

פֿון דעסטוועגן, האָט מען געקענט לייענען, אין די שמועסן דורך דער אינטערנעץ, ווי אויך פּנים־אל־פּנים, אַז ס׳רובֿ אַראַבער שטיצן נישט דאָס פֿאַרכאַפּן מענטשן. געוויסע אַראַבער — נישט געקוקט אויף די אַרויסזאָגונגען פֿון דער כּנסת־דעפּוטאַטין כאַנין זאָאַבי — האָבן מוטיק אויסגעדריקט סאָלידאַריטעט מיט די דרײַ בחורים און זייערע משפּחות. ס׳ווילט זיך גלייבן, אַז אַ סך מער אַראַבער האָבן שטילערהייט אויך געפֿילט אַזוי, ווי איך האָב פּערזענלעך געהערט לעצטנס פֿון אַ צאָל אַראַבישע פֿרויען. ווי עס איז, וואָלט מיר געווען צו שווער צו לעבן מיט דער מעגלעכקייט, אַז זיי טראַכטן אַנדערש.

אין לעצטן סך־הכּל, איז דער מאָמענט זייער אַ טרויעריקער פֿאַר ישׂראל, בפֿרט פֿאַר די משפּחות פֿון די ייִנגלעך, אָבער אויך פֿאַר אַלע, וועלכע האָבן געזאָגט תּהילים און אויסגעדריקט אַחדות מיט די פֿאַרכאַפּטע. ס׳האָט אונדז דערמאָנט, אַז ווען אַ ייִד געפֿינט זיך אין אַ סכּנה צוליב זײַן ייִדישן אָפּשטאַם, פֿילט דאָס גאַנצע לאַנד מיט אים מיט. די גרייטקייט פֿון אונדזער מדינה דורכצופֿירן געפֿערלעכע שריט, כּדי אים צו ראַטעווען, שפּיגלט אָפּ די באַדערפֿעניש פֿון אונדז אַלעמען.

איצט קומט אָבער אַ סך אַ שווערערע שליחות: ווי קענען מיר אָנהאַלטן אָט דאָס פֿאַראייניקטע געפֿיל פֿון באַשיצן אונדזערע אייגענע, און גלײַכצײַטיק אָנהאַלטן אַן איבערגעגעבנקייט צו דער מענטשהייט בכלל?