ייִדיש און פּאָליטיק אין עסטרײַכישער גאַליציע

Yiddish and Politics in Austrian Galicia


פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published August 17, 2014, issue of September 12, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

װי עס באַװײַזט יהושוע שײנעס אין זײַן שטודיע פֿון דער ייִדישער פּאָליטיק אין גאַליציע, האָט ייִדיש געדינט װי די הױפּט־שפּראַך פֿון דער ייִדישער נאַציאָנאַלער פּאָליטיק נאָך פֿאַר בירנבױמס תּשובֿה. שײנעס איז דער ערשטער היסטאָריקער, װאָס האָט איבערגעאַקערט פֿאַרשידענע ייִדישע צײַטונגען פֿון גאַליציע, אַזעלכע װי „דאָס פֿאָלק‟, „דער פֿאָלקספֿרײַנד‟, „ייִדישע פֿאָלקסצײַטונג‟, „ייִדישעס פֿאָלקסבלאַט‟. ער האָט אַנטדעקט גאַנצע קאָמפּלעקטן פֿון דער דאָזיקער פּרעסע אין דער עסטרײַכישער מלוכישער ביבליאָטעק, װוּ זײ זײַנען פֿאַרבליבן זינט דער צײַט פֿון זײער פּובליקאַציע. דװקא די דאָזיקע פּאָפּולערע פּרעסע האָט אײַנגעפֿלאַנצט אין די מוחות פֿון זײער מאַסן־לײענער די קערנדלעך פֿון מאָדערנער נאַציאָנאַלער אידעאָלאָגיע.

כּמעט צוואַנציק יאָר פֿאַר דער טשערנאָװיצער קאָנפֿערענץ האָבן די פֿרומע רעדאַקטאָרן פֿון ייִדישע צײַטונגען שױן גערופֿן ייִדיש —„נאַציאָנאַלע שפּראַך‟ פֿון ייִדן. זײ האָבן אױך אַגיטירט פֿאַר נאַציאָנאַלער ייִדישער פּאָליטיק, בלײַבנדיק דערבײַ גאַנץ פֿרום און קאָנסערװאַטיװ אין זײער װעלטבאַנעם. און אַװדאי זײַנען זײ ניט געװען קעגן לשון־קודש. שײנעס שרײַבט: „ייִדיש, װי אַ סימבאָל פֿון ייִדנטום, איז ניט געװען קײן במקום פֿאַר העברעיִש, אָבער האָט אים דערגאַנצט.‟ פּונקט אַזױ האָבן די דאָזיקע ייִדישע צײַטונגען געשטיצט אי די ייִדישע קאָלאָניזאַציע פֿון ארץ־ישׂראל, אי אײנצײַטיק געקעמפֿט פֿאַר ייִדישע נאַציאָנאַלע רעכט אין גאַליציע.

לױט שײנעסעס אָפּשאַצונג איז דער סך־הכּלדיקער טיראַזש פֿון די ייִדישע צײַטונגען געװען צװישן צען און פֿערצן טױזנט, און דערשינען האָבן זײ אײן מאָל אין צװײ װאָכן. קײן רװח האָבן זײ ניט געבראַכט, און דערפֿאַר פֿלעגן זיי זיך גיך שליסן; אָבער זײ זײַנען געװען אַ „רעװאָלוציאָנערער גאַנג פֿאָרױס פֿאַר דער ייִדישער נאַציאָנאַלער באַװעגונג‟, האַלט שײנעס, װײַל זײ האָבן דערצױגן ייִדישע מאַסן צו באַטראַכטן זיך װי אַ מאָדערנע נאַציע און צו אָרגאַניזירן זיך אַרום דעם פּאָליטישן קאַמף פֿאַר נאַציאָנאַלע רעכט װי אַ ייִדיש־רעדנדיקע מינאָריטעט. אין זײַן אױספֿיר זאָגט ער: „די דאָזיקע פּרעסע האָט באַטאָנט די צענטראַלע ראָלע פֿונעם ייִדישן נאַציאָנאַליזם, קודם־כּל, װי אַן אידענטיטעט, װי אַ װעלט־אַנשױונג, װאָס שטײט מחוץ װאָסער ניט איז קאָנקרעטער פּאָליטישער פּאַרטײ־פּראָגראַם.‟