די פֿינלענדישע באַן־סטאַנציע איז געוואָרן באַקאַנט נאָך דעם, ווי לענין איז אַהין אָנגעקומען פֿון „גלות‟ אין דער שווייץ, איידער ער איז ווײַטער געפֿאָרן אָנטיילצונעמען אין דער רוסישער אָקטאָבער־רעוואָלוציע, האַרבסט 1917.
אין דער הײַנטיקער שטאָט העלסינקי, וואָס צייכנט זיך אויס מיט איר „יוגנטסטיל‟־אַרכיטעקטור פֿון אָנהייב 20סטן יאָרהונדערט, האָט מען לענינס יעדן טראָט אָפּגעמערקט מיט אַ שילדל און מיט אַ היסטאָרישער באַשרײַבונג. אָבער אויב מע וויל זיך דערוויסן וועגן דער ייִדישער קולטור־געשיכטע פֿון פֿינחלאַנד, דאַרף מען רעדן מיט ד”ר סימאָ מויִר פֿונעם העלסינקער אוניווערסיטעט, וועלכער האָט מיך פֿאַרבעטן אַהין.
פֿון די אַלע לענדער אויף מײַן נסיעה, האָב איך, צום ווייניקסטנס, געקענט די געשיכטע פֿון פֿינלאַנד — סײַ די ייִדישע, סײַ די אַלגעמיינע. אַז ס’איז דאָרטן פֿאָרגעקומען אַ בירגערקריג אין 1917, און אַז 37,000 מענטשן זענען געפֿאַלן אין די שלאַכטן, וואָס די „ווײַסע‟ (נישט־סאָציאַליסטן) האָבן געוווּנען, האָב איך געהערט צום ערשטן מאָל. אַז הונדערטער פֿינישע ייִדן האָבן געקעמפֿט בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה אויף דער זײַט פֿון די דײַטשן קעגן דער סאָוועטישער אַרמיי, איז אויך פֿאַר מיר געווען אַ נײַעס. עס זעט אויס, אַז די פֿינישע געשיכטע איז אַ קאָמפּליצירטע…
אין מויִרס ערשט בוך האָט ער געפֿאָרשט די ייִדישע שפּראַך אין העלסינקי, און כאָטש הײַנט שרײַבט ער מער וועגן דער געשיכטע פֿונעם חורבן און דעם אַנטיסעמיטיזם אין לאַנד, איז ער געבליבן דער אָרטיקער עקספּערט אויפֿן פֿעלד פֿון ייִדיש. מויִר איז נישט בלויז אַ פֿאָרשער, נאָר אויך אַ קולטור־טוער, אַן איבערגעגעבענער ייִדישיסט, וואָס וויל פֿאַרבינדן דעם נעכטן פֿון דער פֿיניש־ייִדישער קולטור מיטן הײַנט.
למשל, נאָך דעם ווי מויִר האָט אויסגעפֿונען וועגן אַ פֿאָרשטעלונג פֿון שלום־עליכמס פּיעסע „מזל־טובֿ‟ אויף ייִדיש אין די 1920ער יאָרן אין העלסינקי, האָט ער געהאָלפֿן אויפֿצופֿירן די זעלביקע פּיעסע מיט דער איצטיקער ייִדישער טעאַטער־טרופּע, „דאָס ייִדישע וואָרט‟. ער מיט דער רעזשיסאָרין מיקיילע האַסאַן פֿירן אָן מיט דער טרופּע.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.