ניקיטאַ כרושטשיאָווס פּאָליטישע פּטירה

Nikita Khrushchev’s political demise

ניקיטאַ כרושטשיאָוו, בעת זײַן היסטאָרישער רעדע פֿאַר די פֿירער פֿון דער קאָמוניסטישער פּאַרטיי, וווּ ער האָט עפֿנטלעך פֿאַרדאַמט דעם סטאַליניזם; דעם 16טן פֿעברואַר 1956, אין מאָסקווע
Getty Images
ניקיטאַ כרושטשיאָוו, בעת זײַן היסטאָרישער רעדע פֿאַר די פֿירער פֿון דער קאָמוניסטישער פּאַרטיי, וווּ ער האָט עפֿנטלעך פֿאַרדאַמט דעם סטאַליניזם; דעם 16טן פֿעברואַר 1956, אין מאָסקווע

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published October 07, 2014, issue of October 24, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

נאָך סטאַלינס טויט, האָט זיך כרושטשיאָוון אײַנגעגעבן ביסלעכווײַז אָפּצושטופּן אַנדערע הויך־געשטעלטע פֿונקציאָנערן און קאָנצענטרירן די מאַכט אין זײַנע הענט. ער האָט געשפּילט צוויי צענטראַלע ראָלעס — פֿונעם פֿירער פֿון דער פּאַרטיי און פֿונעם פּרעמיער־מיניסטער. אין פֿעברואַר 1956, בעת דעם 20סטן צוזאַמענפֿאָר פֿון דער פּאַרטיי, איז כרושטשיאָוו אַרויס מיט אַ רעדע, אין וועלכער ער האָט אָפּגעשאַצט לגנאַי די רעפּרעסיווע סטאַליניסטישע סיסטעם.

די דאָזיקע רעדע, וואָס איר היסטאָרישע וויכטיקייט איז שווער איבערצושאַצן, האָט מיט זיך סימבאַליזירט דעם אָנהייב פֿונעם פּראָצעס, וואָס האָט באַקומען דעם נאָמען פֿון „דעסטאַליניזאַציע‟. איך האָב שוין ניט איין מאָל געשריבן, ווי אַזוי די דאָזיקע רעדע האָט זיך אָפּגערופֿן אין דער סבֿיבֿה פֿון ייִדישע קאָמוניסטן אין פֿאַרשיידענע לענדער. די טעג וועל איך רעדן אויף אַזאַ טעמע אין ייִוואָ (זען www.yivo.org/blog/index.php/2014/10/02/yiddish-and-the-cold-war-how-the-yivo-archives-revealed-a-communist-plot), אין שײַכות מיטן שרײַבער האָוואַרד פֿאַסט, וואָס האָט קיין ייִדיש ניט געקענט, אָבער געהאַט אַ השפּעה אויף ייִדיש־רעדנדיקע סימפּאַטיקער פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד.

קאָמוניזם איז, אין תּוך אַרײַן, אַן אוטאָפּישע אידעע, מיט אַ היפּש ביסל משיחיסטישע קאָמפּאָנענטן. אַ סבֿרא, אַז כרושטשיאָוו האָט אין קאָמוניזם געגלייבט, און ניט נאָר געגלייבט, אָבער אויך געפּרוּווט עס וואָס גיכער צו רעאַליזירן. ס׳איז תּמיד געפֿערלעך, ווען אַן אוטאָפּיסט האַלט אין זײַנע הענט די לייצעס פֿון אַ געשעפֿט, שוין אָפּגערעדט, פֿון אַ מלוכה. כרושטשיאָווס עקספּערימענטן אין אינדוסטריע און נאָך מער — אין לאַנדווירטשאַפֿט, האָבן זייער טײַער אָפּגעקאָסט. ווען ס׳איז געוואָרן שווער צו קריגן פֿלייש, האָבן די לצים זיך געחכמהט, אַז כרושטשיאָוו האָט אַזוי גיך געפֿירט דאָס פֿאָלק צום קאָמוניזם, אַז בהמות האָבן פּשוט ניט געקענט נאָכיאָגן די מענטשן.

אַראָפּגענומען כרושטשיאָוון האָט מען, דער עיקר, פֿאַר „וואָלונטאַריזם‟. די לײַט אַרום אים זײַנען מיד געוואָרן פֿון זײַנע עקספּערימענטן. זיי זײַנען געווען פּראַגמאַטיש. פֿאַר זיי איז בעסער געווען צו ברײַען וועגן קאָמוניזם, אָבער לויפֿן אַהין, אין דער אויסגעחלומטער ליכטיקער צוקונפֿט, האָבן זיי זיך ניט געאײַלט. אויפֿן אָרט פֿון דער „אָדליגע‟ איז קיין אמתער פֿרילינג ניט געקומען. די ווײַטערדיקע יאָרן האָט מען באַשריבן מיטן וואָרט „סטאַגנאַציע‟ — מע האָט זיך ביסלעכווײַז געשלעפּט פֿאָרויס, אָבער נאָך מער איז מען געשטאַנען אויף איין אָרט.