קהילה

צוויי ייִדישע באָבעס, פּראָסטיטוטקעס, אין אַמסטערדאַם

Two Jewish Grandmothers and Prostitutes in Amsterdam

פֿון כּנען ליפֿשיץ (ייִט״אַ)

ווי אַ סך ייִדישע באָבעס, האָבן מאַרטינע און לויִז פֿאַקען ליב צו רעדן וועגן זייערע אייניקלעך, און דערבײַ אַרײַנמישן ייִדישע ווערטער.

דער 71־יאָריקער צווילינג פֿון אַמסטערדאַם האָט אויך ליב צו מאָלן, רעדן וועגן דעם חורבן און גייען אין סינאַגאָגע, ווען ס׳איז יום־טובֿ.

די פֿאַקענס זענען אָבער נישט ווי ס׳רובֿ ייִדישע באָבעס. זיי האָבן ביידע לעצטנס פּענסיאָנירט נאָך 50 יאָר אַרבעטן ווי פּראָסטיטוקעס אינעם רויטליכט־קוואַרטאַל פֿון אַמסטערדאַם. דערצו זענען זיי אויך געוואָרן באַרימט אין דער שטאָט נאָך דער פּובליקאַציע פֿון זייערע זכרונות, און צוליב אַ נײַעם דאָקומענטאַר־פֿילם וועגן זיי, אַרויסגעלאָזט אין 2012, מיטן ענגלישן טיטל Meet the Fokkens [באַקענט זיך מיט די פֿאַקענס]. דער האָלענדישער טיטל פֿונעם פֿילם איז ווייניקער סובטיל: „אַלטע זונות‟.

„אונדזער בראַנדזשע האָט אונדז אויסגעלערנט ווי אויסצוקומען מיט אַלע מינים מענשן,‟ האָט באַמערקט לויִז פֿאַקען, וועלכע האָט פּענסיאָנירט אין 2010 צוליב אַרטריט. צווישן זייערע קונים זענען טאַקע געווען „אינטערעסאַנטע‟ טיפּן: גלחים, אימאַמס, רבנים…

„איינער פֿון מײַנע טערקישע קליענטן פֿלעגט בײַם אָרגאַזם אויסרופֿן אַללאַס נאָמען,‟ האָט מאַרטינע געזאָגט.

„און עס זענען צו אונדז ביידן געקומען לײַטישע, שעמעוודיקע ישיבֿה־בחורים,‟ האָט לויִז צוגעגעבן.

הגם זיי רעדן מיט וואַרעמקייט וועגן זייערע יאָרן „הינטער דער וויטרינע‟ — די גלעזערנע בודקעס אין אַמסטערדאַם, וווּ פּראָסטיטוטקעס שטייען און פּרוּוון צוציִען קונים — איז עס נישט געווען אַ קאַריערע וואָס זיי האָבן אַליין אויסגעקליבן. לויִז איז אַרײַן אינעם געשעפֿט ווי אַ יונג ווײַבל אין די פֿריִע 20ער, אונטערן דרוק פֿון איר געוועזענעם מאַן. „ער פֿלעגט מיך שלאָגן און האָט מיך געצוווּנגען עס צו טאָן. ער איז געוואָרן מײַן אַלפֿאָנס און געלעבט פֿון מײַן פּרנסה,‟ האָט זי געזאָגט.

דאָס פּאָרפֿאָלק האָט געהאַט פֿיר קינדער, אָבער איר געוועזענער מאַן האָט עטלעכע יאָר לאַנג זי גענייט איבערצולאָזן די קינדער בײַ אַ פֿרעמד פּאָרפֿאָלק. זי האָט זיי בלויז געמעגט באַזוכן אין די סוף־וואָכן. מאַרטינע האָט לכתּחילה געאַרבעט ווי אַ ראַמערין פֿון די שאַנדהײַזער, אָבער דערנאָך האָט זי אַליין אָנגעהויבן פֿאַרדינען פֿון פּראָסטיטוציע. „כ׳בין געווען אין כּעס, וואָס אַלע שליסן אויס מײַן שוועסטער, האָב איך עס אויך אָנגעהויבן טאָן — די וועלט אויף צו להכעיס.‟

ביידע פֿרויען האָבן מיט דער צײַט אָפּגעגט זייערע מענער, אָבער ווײַטער געאַרבעט אינעם רויטליכט־קוואַרטאַל, „ווײַל דאָס איז שוין געוואָרן אַ טייל פֿון אונדז,‟ האָט לויִז געזאָגט. „אונדזער לעבן אין דעם געשעפֿט האָט בײַ אונדז אַרויסגערופֿן אַ געוויסן שטאָלץ.‟

ביידע זאָגן אָבער, אַז זיי האָבן פֿאָרט חרטה, וואָס זיי זענען געוואָרן פּראָסטיטוטקעס. „ס׳האָט אונדז געשאַפֿן אַ סך צרות, און אונדז געבראַכט אין קאָנטאַקט מיט נעגאַטיווע טיפּן,‟ האָט מאַרטינע געזאָגט. „פֿון דער אַנדערער זײַט, האָבן מיר זיך אויך באַקאַנט מיט עטלעכע זייער סימפּאַטישע מענטשן.‟

זינט זיי האָבן זיך צוריקגעצויגן פֿון דער אַרבעט, פֿאַרברענגען זיי מער צײַט מיט די קינדער און אייניקלעך. זיי האָבן אויך פֿאַרקויפֿט עטלעכע פֿון זייערע מאָלערײַען; צווישן זיי — בילדער פֿונעם רויטליכט־קוואַרטאַל. ביידע באַקומען אויך פּסיכאָטעראַפּיע פֿרײַ פֿון אָפּצאָל, פֿון דער ייִדישער קהילה אין אַמסטערדאַם, צוליב משפּחה־טראַוומעס פֿאַרבונדן מיטן חורבן. „יאָרן לאַנג האָבן אונדזערע עלטערן מורא געהאַט, אַז מע וועט אונדזער מאַמען אַוועקנעמען, ווײַל זי איז געווען אַ האַלב־ייִדישע,‟ האָט לויִז דערקלערט. „מיר האָבן אויך באַהאַלטן ייִדן אין אונדזער הויז. מיר האָבן געירשנט יענע אַנגסטן.‟

זייערע עלטערן האָבן זיך שטאַרק אַנטקעגנגעשטעלט דער קאַריערע פֿון זייערע טעכטער, אָבער מיט דער צײַט האָבן זיי שלום געמאַכט מיט זייער באַשלוס. ווי קינדער האָבן די מיידלעך זיך נישט אויסגעלעבט ווי ייִדן, אָבער לעצטנס, האָבן זיי זיך ווידער פֿאַרבונדן מיט זייערע ייִדישע וואָרצלען. לויִז גייט איצט אין אַ רעפֿאָרם־טעמפּל.

„ווען מיר זענען נאָך געווען אין יענעם געשעפֿט, האָט נישט געפּאַסט, מיר זאָלן גיין אין שיל,‟ האָט לויִז באַמערקט. אַפֿילו הײַנט זיצט זי אין דער לעצטער ריי, אַזוי ווײַט ווי מעגלעך פֿונעם ראַבינער.

די שוועסטער פֿילן זיך הײַנט נאָענט מיט זייערע ייִדישע ברידער און שוועסטער. דעם פֿאַרגאַנגענעם זומער זענען זיי געפֿאָרן אין אַ ייִדישער „שיף‟ ווי אַ טייל פֿונעם „גיי‟־פּאַראַד אין אַמסטערדאַם, דווקא ווי אַ פּראָטעסט קעגן אַנטיסעמיטיזם, האָט דערקלערט לויִז, וועלכע טראָגט קיין מאָל נישט קיין מגן־דוד, אויס זאָרג, אַז מע וועט זי באַפֿאַלן דערפֿאַר.

אינעם רויטליכט־קוואַרטאַל פֿילן זיי זיך אָבער נישט אין דער היים. „די מיידלעך פֿלעגן זײַן האָלענדישע, איצט זענען זיי אַלע אויסלענדער,‟ האָט לויִז געזאָגט. „די קליענטן פֿלעגן זײַן אָרטיקע, איצט — טוריסטן. און הײַנט וויל מען נישט קיין עלטערע מוידן. אויב דו ביסט עלטער פֿון 25 יאָר, שטייען זיי פֿאַר דײַן וויטרינע און מאַכן חוזק.‟