קהילה

די חסידים זענען נישט קיין „קולט‟

The Hasidic Community Is Not a Cult

פֿון יוסף בערגער (Forward)

נישט לאַנג צוריק, האָב איך דורכגעפֿירט אַ לעקציע וועגן מײַן בוך „די חסידים: די חסידישע וועלט און איר געראַנגל מיט אַמעריקע‟. איינער פֿון די צוהערער, מײַנער אַ פֿרײַנד, האָט מסכּים געווען מיט עטלעכע אַרגומענטן, אָבער געפּסקנט מיט גאַנץ שאַרפֿע ווערטער, אַז די חסידים זענען אַ „קולט‟. אין דער אמתן, הגם אין מײַן בוך דערצייל איך וועגן אַ גאַנצער ריי קאָנטראָווערסיעס, פֿון סקאַנדאַלן מיט סעקסועלע באַלעסטיקונגען אין ישיבֿות ביז אומגעזעצלעכע בוי־פּראָיעקטן פֿאַר די וואַקסנדיקע קהילות מיט אַ סך קינדער, האָב איך קיינמאָל נישט באַטראַכט די חסידים ווי אַ „קולט‟.

אַדרבה, איך האָב געפּרוּווט צו שילדערן דעם חסידישן נוסח ייִדישקייט מיט דרך־ארץ און צו דערקלערן דעם ברייטערן עולם די יסודות פֿון דער 300־יאָריקער חסידישער געשיכטע און פֿילאָסאָפֿיע. די חסידישע קהילות זענען הײַנט געוואָרן אַ וויכטיקער און מעכטיקער עלעמענט פֿונעם הײַנטצײַטיקן ייִדישן לעבן אין אַמעריקע. מע דאַרף זיי באַטראַכטן נייטראַל, פּונקט אַזוי ווי די רעפֿאָרמער אָדער רעקאָנסטרוקציאָניסטישע באַוועגונג.

וואָס איז בכלל דער חילוק צווישן אַ קולט און רעליגיע? דער טערמין גופֿא איז אַ רעלאַטיווער און צווייפֿלהאַפֿטיקער. געוויינטלעך, באַצייכנט מען אַזוי אַ רעליגיעזע גרופּע, וואָס אירע פֿירער קאָנטראָלירן זי מיטן פֿיזישן און פּסיכאָלאָגישן צוואַנג, און נוצן אויס זייער כּוח פֿאַר פּערזענלעכע סעקסועלע און פֿינאַנציעלע צוועקן.

פֿון דער ווײַטנס, קאָן זיך שאַפֿן אַן אײַנדרוק, אַז די סאַטמאַרער נאָכפֿאָלגער פֿון רבי יואל טייטלבוים, אָדער די חסידים פֿונעם ליובאַוויטשער רבין, מנחם־מענדל שניאורסאָן, פֿאָלגן טאַקע בלינד זייערע מנהיגים. אַ סך חסידים וואָלטן אַפֿילו נישט געגאַנגען צו אַ דאָקטער אָן אַ ברכה פֿון זייער רבין. די חסידישע באַגרענעצטע בילדונג, וואָס שטעלט דעם אַקצענט אויף די פֿרומע לימודים און אויסמײַדן דווקא די וועלטלעכע חכמות, קאָן מען אויך באַטראַכטן ווי אַ קאָנטראָל־מיטל, וואָס האַלט די קהילה איזאָלירט פֿון דער וועלט.

פֿונדעסטוועגן, שטימט נישט די חסידישע ייִדישקייט מיט דער פֿאַרשפּרייטער דעפֿיניציע פֿונעם וואָרט „קולט‟. יאָ, געוויסע יחידים צווישן די חסידים ווערן באַשולדיקט אין סעקסועלע פֿאַרברעכנס. די גרויסע חסידישע רביים זענען אָבער קיינמאָל נישט באַגאַנגען אַזעלכע מעשׂים. דערצו, איז נישטאָ קיין סטאַטיסטישע ראַיות, אַז בײַ די קריסטן, מוסולמענער אָדער אַנדערע ייִדישע גרופּעס איז די דאָזיקע פּראָבלעם ווייניקער פֿאַרשפּרייט.

די חסידים באַהאַנדלען זייערע אינערלעכע קהילה־ענינים אַליין און ווילן נישט האָבן צו טאָן מיט דער פּאָליציי, ווײַל זיי שטרעבן צו בלײַבן אומאָפּהענגיק, מיט זייערע אייגענער סיסטעם פֿון בתּי־דינים. אומאָפּהענגיקייט איז בעצם נישט קיין חסרון. ס׳איז אויך וויכטיק צו דערמאָנען, אַז זיי זענען נישט „אַ ווילדע סעקטע‟, ווי עס טראַכטן אַ טייל מענטשן, נאָר אַ נאַטירלעכער המשך פֿון דער אַלטער פֿרומער ייִדישקייט. במשך פֿון הונדערטער יאָר האָבן אַ סך ייִדישע קהילות אַזוי אויסגעזען.

צוליב קולטורעלע באַריערן, איז שווער צו פֿאַרלאָזן אַ חסידישע קהילה. די, וואָס פֿאַרלאָזן זיי טאַקע יאָ, צווינגט מען כּמעט קיינמאָל נישט זיך אומצוקערן. די, וואָס שילדערן חסידות ווי אַ „קולט‟, זאָלן זיך פֿאַרטראַכטן: וויפֿל עכטע קולטן האָבן זיך געהאַלטן במשך פֿון 300 יאָר?

יוסף בערגער איז אַ זשורנאַליסט פֿון דער צײַטונג „ניו־יאָרק טײַמס‟, וועלכער האָט נישט לאַנג צוריק פֿאַרעפֿנטלעכט זײַן בוך וועגן דעם חסידישן לעבן אין אַמעריקע.