פּובליציסטיק

איבערגעשטײַערטע אַמעריקע

Overtaxed America

פֿון גענאַדי עסטרײַך

עס קען זיך שאַפֿן אַן אײַנדרוק, אַז די פֿאַראייניקטע שטאַטן איז גאָר אַ נײַע מדינה, אין וועלכער סײַ דאָס פֿאָלק, סײַ די פּאָליציאָנטן האָבן זיך פּלוצעם געכאַפּט, אַז ס’איז, סוף־כּל־סוף, געקומען די צײַט זיך פּרוּוון אויסצולערנען, ווי אַזוי צו האָבן צו טאָן איינער מיטן אַנדערן.

אַזוי קלינגט עס, יעדנפֿאַלס — גלײַך ווי די אַנומלטיקע געשעענישן אין פֿערגוסאָן און ניו־יאָרק האָבן געעפֿנט די אויגן — אויף עפּעס, וואָס מע האָט כּלומרשט געהאַט ניט געוווּסט. און מע האָט ניט פֿון דעם „עפּעס‟ קיין רפֿואה, אויף וועלכער מע זאָל קענען זיך פֿאַרלאָזן.

און נאָך איין זאַך: אין אַ יאָר אַרום וועט מען שוין קענען אָפּמערקן 150 יאָר זינט דעם טאָג, ווען שקלאַפֿערײַ איז געוואָרן אומלעגאַל אין אַמעריקע. דאָס הייסט, אַז זינט יענער צײַט זײַנען אַדורך אַזש פֿינף דורות. מע האָט דערלעבט, אַז דער פּרעזידענט איז נאָר אָ האַלב־ווײַסער. אָבער עס זעט אויס גלײַכצײַטיק, אַז מע איז נאָך אַלץ זייער ממשותדיק צעטיילט אויף ווײַסע און שוואַרצע — און אויך אויף אַנדערע שאַטירונגען. הויט־קאָלירן און ־שאַטירונגען ווערן דערמאָנט אין כּלערליי אַפּליקאַציע־פּאַפּירן. און בכלל וועגן דעם הערט מען ניט אויף צו רעדן, מאַכנדיק דערמיט בולטער און שאַרפֿער די אונטערשיידן צווישן פֿאַרשיידענע סעגמענטן אין דער באַפֿערקערונג.

און דערצו נאָך איין זאַך: בײַם אויסכאַפּעניש פֿון דעם „שוואַרצן פֿרײַטיק‟ האָט מען אָנגעקויפֿט צענדליקער טויזנטער פּיסטוילן און ביקסן. מע באַוואָפֿט זיך, גלײַך ווי מע האָט ביז דעם „שוואַרצן פֿרײַטיק‟ קיין געווער ניט געהאַט און ס’איז געקומען די צײַט זיך צוגרייטן צו אַ בירגערקריג. די אַלץ־וויסנדיקע „וויקיפּעדיע‟ טענהט, אַז 90 פּראָצענט אַמעריקאַנער האָבן געווער. דאָס איז צען מאָל מער ווי אין רוסלאַנד און הונדערט מאָל מער ווי אין קירגיזסטאַן. און מע זעט ניט, עס זאָל דער דאָזיקער אַרסענאַל ברענגען רויִקייט. פֿאַרקערט, מע הערט אַלע מאָל וועגן אַ נײַעם אינצידענט, וואָס האָט זיך פֿאַרענדיקט מיט שיסן און דערשיסן. למשל, אין אַמעריקע באַדראָט די מעגלעכקייט צו זײַן דערשאָסן אויף טויט אַ 40 מאָל העכער איידער אין ענגלאַנד, און הונדערט מאָל העכער ווי אין ווײַסרוסלאַנד צי זימבאַבווע.

ס’איז דאָ אַ סימן, וואָס פֿאַראייניקט די לײַט, וועלכע קויפֿן געווער, מיט די לײַט, וועלכע זײַנען די טעג אַרויס אויף די גאַסן פֿון אַ צאָל אַמעריקאַנער שטעט (איך מיין דאָ נאָרמאַלע לײַט, ניט די פּאָגראָמשטשיקעס). ביידע גרופּעס פֿאַרלאָזן זיך ניט אויף דער מלוכה — בפֿרט אויף די פּאָליציאַנטן, וועלכע דאַרפֿן פֿאַרטיידיקן אי די מלוכה, אי אירע בירגער. אָבער ס’איז פֿאַרשפּרייט געוואָרן די מיינונג, אַז אויף די פּאָליציאַנטן זענען ניט קיין פֿרײַנדלעכער כּוח אין לאַנד. איך האָב ניט געזען, וואָס עס ווײַזן די גאָר פֿרישע אויספֿרעגן, נאָר אין אויגוסט האָבן אַ פֿערטל שוואַרצע אַמעריקאַנער זיך ניט פֿאַרלאָזט אויף דער פּאָליציי. צווישן די ווײַסע איז דער חלק אַזעלכע סקעפּטיקער קלענער מיט אַ העלפֿט.

די אַמעריקאַנער מלוכה־מאַשין איז משוגע מיט שטײַערן. אין ענגלאַנד, וווּ איך וווין בערך אַ העלפֿט פֿון אַ יאָר, מוז איך איין מאָל אין אַ פּורים אָנווײַזן מײַן קאָד, וואָס אידענטיפֿיצירט מיך ווי אַ שטײַערן־צאָלער, און יעדעס מאָל זוך איך עס, ווײַל דער דאָזיקער קאָד שטעקט ניט אין מײַן זכּרון. אין אַמעריקע מוז איך עס טאָן זייער אָפֿט. וועקט מיך אויף טיף בײַ נאַכט, און איך וועל אײַך גלײַך אָנרופֿן די נײַן ציפֿערן פֿון מײַן אידענטיפֿיקאַציע. גלײַצײַטיק, באַקום איך פֿון דער בריטישער מלוכה מער ווי איך באַקום אין אַמעריקע. קודם־כּל, צאָל איך ניט פֿאַר יעדן וויזיט צו אַ דאָקטער, און די רפֿואות קאָסטן מיר אויך גאָרנישט.

איך דערמאָן די שטײַערן אָט אַקעגן וואָס: איך האָב דערווײַל ניט דערזען קיין קלאָרן באַווײַז (ווי דאָס האָט דערזען אַל שאַרפּטאָן און אַ סך אַנדערע), אַז עריק גאַרנער איז באמת געפֿאַלן ווי אַ קרבן פֿון ראַסיזם. עס איז פּשוט זייער ברייט פֿאַרשפּרייט די מיינונג (צי אַ סטערעאָטיפּ?), אַז אַ ווײַסער פּאָליציאַנט מוז זײַן אַ ראַסיסט. און דער דאָזיקער גלויבן איז, פֿאַרשטייט זיך, זייער אַ טרויעריקע דערשײַנונג. אָבער וואָס איז זיכער קלאָר, אַז דער שטײַערן־ענין האָט געשפּילט זייער אַ גרויסע ראָלע אין דעם טראַגישן גורל פֿון עריק גאַרנער. מע האָט אים דאָך געפּרוּווט אַרעסטירן און דערבײַ אים (אַ פּנים ניט־ווילנדיק) דערשטיקט, פֿאַר פֿאַרקויפֿן געשמוגלטע, ניט־געשטײַערטע סיגאַרעטן.

מיר ווייסן ניט, צי די פּאָליציאַנטן, וואָס האָבן זיך אַרויפֿגעוואָרפֿן אויף עריק גאַרנערן, זײַנען געווען ראַסיסטן. אָבער מיר האָבן געזען, אַז זיי זײַנען געווען גרייט זיך אויפֿצופֿירן מיטן סיגאַרעטן־הענדלער גלײַך ווי ער וואָלט באַגאַנגען אַ געפֿערלעכן פֿאַרברעכן. אַזאַ באַציִונג קען אויפֿגענומען ווערן ווי אַן אָפּשפּיגלונג פֿון דעם ווי אַזוי די מלוכה באַציט זיך צו אירע בירגער. און דאָס איז אַ טרויעריקער סך־הכּל. דאָס מיינט, אַז אין געוויסע הינזיכטן איז די אַמעריקאַנער מלוכה אַרויס פֿון די ווינדלעך און האָט זיך אויסגעלערנט צו גיין, אָבער מוז זיך נאָך לערנען ווי אַזוי זיך אויפֿצופֿירן אין אַ לײַטישער געזעלשאַפֿט. מע וועט זיך, מירטשעם, אויסלערנען.