ייִדיש־וועלט

מומחים פֿון ייִדישע שטודיעס זענען דאָ!

The Jewish Studies Experts Are Here!

פֿון עדי מהלאל

די גרויסע קאָנפֿערענץ פֿון דער „אַמעריקאַנער אַסאָסיאַציע פֿאַר ייִדישע שטודיעס‟ (AJS) איז פֿאָרגעקומען הײַיאָר אין באָלטימאָר, מערילענד. צווישן דעם 14טן און דעם 16טן דעצעמבער האָבן די וויסנשאַפֿטלער פֿון איבער דער וועלט אַרומגערעדט די ייִדישע היסטאָרישע און קולטורעלע פֿאָרש-טעמעס — פֿונעם תּנך ביזן פּלמ”ח, און נאָך ביזן הײַנטיקן טאָג. די צענדליקער פּאַנעלן האָבן אָפּגעשפּיגלט דעם איצטיקן אינטלעקטועלן מאָמענט פֿונעם פֿאָרשן. דערצו האָט זיך אָט די גרויסע פֿאַרזאַמלונג אַנטפּלעקט דעם טרויעריקן סאָציאַל-עקאָנאָמישן מצבֿ פֿון דער אַקאַדעמישער וועלט פֿון ייִדישע לימודים. די מסקנות און אויספֿירן לגבי דעם צווייטן פּונקט זענען נישט קיין דערמוטיקנדיקע. אויף איין פֿוס קען מען כאַראַקטעריזירן די פּראָבלעם אַזוי: גיט אונדז נאָרמאַלע שטעלעס!

וואָס הייסט עס, אַ נאָרמאַלע שטעלע, אַקאַדעמיש גערעדט? עס רעדט זיך וועגן אַ חזקה-שטעלע, וואָס איז פֿאַר אַ סך געלערנטע גאָר נישט בנימצא.

בײַ דער שליס-רעדע אויף דער „פּאַראַדנער‟ וועטשערע, האָט דער פֿאָרזיצער פֿון דער אַסאָסיאַציע, דזשאָנאַטאַן סאַרנאַ, אָנגעהויבן און פֿאַרענדיקט זײַן רעדע מיט די באַקאַנטע ווערטער אויף ייִדיש: „מיר זענען דאָ!‟. ווי אַזוי קומט די דאָזיקע פֿראַזע פֿון הירש גליקס פּאַרטיזאַנער הימען צו די אַמעריקאַנער ייִדישע פֿאָרשער אין 2014?

סאַרנאַ האָט אין דעם פֿאַל דווקא ציטירט זײַן זיידן, וועלכער האָט דאָס געהאַט געזאָגט מחמת אַנדערע טעמים. אָבער דער „יונגער‟ סאַרנאַ האָט געבאָרגט די פֿראַזע דווקא פֿאַר די הײַנטיקע פֿאָרשערס פֿון ייִדישע לימודים. יאָ, די אַסאָסיאַציע האָט במשך פֿון די 50 יאָר פֿון איר עקזיסטענץ דערגרייכט וויכטיקע זאַכן. למשל, דאָס פֿאַרגרעסערן דעם פּראָצענט פֿרויען צווישן אירע מיטגלידער, וואָס איז נישט קיין לײַכטער אויפֿטו, ווי סאַרנאַ האָט באַמערקט. אָבער פֿון דער אַנדערער זײַט, פֿילן אַלץ מער און מער נײַע געלערנטע, אַז קיין ממשותדיקע צוקונפֿט זיך צו אַנטוויקלען ווי פֿאָרשער (שוין אָפּגערעדט פֿון ברויט-געבער) עקזיסטירט פּשוט נישט.

דער דורכשניטלעכער עלטער פֿון די AJS-מיטגלידער איז 55 יאָר אַלט! עס זעט אויס, אַז די יונגע דאָקטאָראַנטן פֿאַרשטייען שוין דעם מצבֿ, און מאַכן שלום מיט דעם פֿאַקט, אַז זיי וועלן דאַרפֿן גיין זוכן אַרבעט אין פֿרעמדע גערטנער, נעבעך, מחוץ דער אַקאַדעמיע.

אַנטקעגן דעם האָט סאַרנאַ איבערגעחזרט די פֿראַזע „מיר זענען דאָ!‟, כּדי צו מאָטיווירן די מיטגלידער, און בפֿרט די ייִנגערע, אַז די אַסאָסיאַציע, און דער תּחום בכלל, זשיפּעט נאָך, און אַז ער וועט נישט אונטערגיין אין דער נאָענטסער צוקונפֿט. אָבער רעאַליסטיש גערעדט, פֿאַרמאָגט הײַנט די אַסאָציאַציע אַרום 1,100 מיטגלידער. די ציפֿער האָב איך געהערט פֿון מײַן חבֿר, וואָס איז אַגבֿ אַליין לעצטנס אַריבער פֿון דער אַקאַדעמיע צו דער וועלט פֿון ייִדישע אינסטיטוציעס. אויב די צאָל מיטגלידער וועט, חלילה, גיין באַרג אַראָפּ, און פֿאַלן ביז אַרום 700 מיטגלידער, וועט די אַסאָסיאַציע פּשוט באַנקראָטירן. אין אַ 20 יאָר אַרום איז דאָ אַ ממשותדיקער שאַנס, אַז דאָס נבֿיאות וועט רעאַליזירט ווערן.

וואָס שײך דעם אינטעלעקטועלן ניוואָ פֿון די לעקציעס, זעט אויס, אַז קיין קריזיס לעבט מען דווקא נישט אַדורך. אויב איך וואָלט געדאַרפֿט באַצייכענען בלויז איין פּאַנעל, וואָלט איך לטובֿה אויסגעטיילט דעם פֿאַרכאַפּנדיקן פּאַנעל אונטערן טיטל: „דײַטשלאַנד, ייִדן, און די קונסטן פֿון ווײַמאַר ביזן נאַצי־פּעריאָד‟. לינדאַ בראַון (דזשאַנס האָפּקינס־אוניווערסיטעט) האָט געוויזן אין איר לעקציע, „ייִדישע דזשעז־קולטור און געזעלשאַפֿטלעכע פּראַקטיק אין נאַצי-דײַטשלאַנד‟, ווי אַזוי די נאַציס האָבן אַלץ מער געפּרוּווט מאַכן אַן אונטערשייד צווישן דער „עכט דײַטשישער פּאָפּולערער קולטור‟ און דער „דעגענערירטער‟ ייִדישער און שוואַרצער פּאָפּולערע קולטורן. אַזוי האָבן זיי, למשל, דורכן זשורנאַל „דאַס דויטשע פּאָדיום‟, פּראָפּאָגאַנדירט פּטור צו ווערן פֿון ייִדישע מוזיקאַנטן, געפּריידיקט דעם באַנוץ פֿון אַ פֿידלער אויפֿן חשבון פֿון אַ סאַקסאָפֿאָן, און פֿון דער מעלאָדיע — אויפֿן חשבון פֿון דעם ריטעם.

חנה שמידט האָלענדער (אוניווערסיטעט פֿון ווירדזשיניע) האָט זייער שיין אַנאַליזירט דעם באַרימטן דײַטשישן עקספּרעסיאָניסטישן פֿילם „דער קאַבינעט פֿון ד״ר קאַליגאַרי‟ (Das Kabinet des Dr. Caligari) פֿון 1920. זי האָט איבערצײַגעוודיק דערקלערט, ווי דער פֿילם האָט טאַקע צו טאָן מיטן אַנטיסעמיטיזם, אָבער אין תּוך גייט דאָ די רייד וועגן דער אוניווערסאַלער טעמע פֿון זעלבסט-רמאָות.

די לעצטע רעדנערין, לאַניטאַ בערגער (דזשאָרדזש מייסאָן אוניווערסיטעט), האָט דערגאַנצט דאָס בילד פֿונעם אוניווערסאַליזם, דורכן ווײַזן די לעבנס־געשיכטע און ווערק פֿון דער מאָדערניסטישער קינסטלערין פֿון ייִדישן אָפּשטאַם אירמאַ שטערן (1894־1966). די דרום-אַפֿריקאַנער שטערן האָט אַליין בשעתּו געשטיצט די אַפּאַרטהײַד-רעגירונג, וואָס האָט איר אַפֿילו דערמעגלעכט אויסצושטעלן אירע ווערק איבער דער וועלט ווי אַ באַווײַז פֿאַר דעם „שיינעם מולטי-קולטורעלן לאַנד‟. אין חילוף, פֿלעגט די ראַסיסטישע רעגירונג זי באַרײַכערן מיט כּלערליי מתּנות און פּריזן. וועגן אַזאַ מין מתּנת-יד זאָגט מען „שׂונא מתּנות יחיה‟ (דער וואָס האָט פֿײַנט מתּנות, וועט לעבן).