די קלעזמער־מוזיק ווײַזט דאָס בעסטע אינעם מענטשן

Klezmer Shows the Best of Humanity

מיכאל גאָראָדעצקי
מיכאל גאָראָדעצקי

פֿון באָריס טורטשינסקי

Published January 11, 2015, issue of January 23, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

נאָכן פֿאַרענדיקן דעם מוזיק־טעכניקום איז מיכאל אָנגענומען געוואָרן אינעם מלוכישן אינסטיטוט פֿאַר קונסט, וווּ ער האָט זיך געלערנט בײַם באַקאַנטן פּראָפֿעסאָר יעווגעני ווערבעצקי. נאָך זײַענדיק אַ סטודענט פֿונעם דריטן קורס, האָט אים זײַן לערער פֿאָרגעלייגט זיך צו באַטייליקן אינעם קאָנקורס, וואָס ס‘האָט געמאָלדן דער סימפֿאָנישער אָרקעסטער בײַ דער מלוכישער מאָלדאַווישער פֿילהאַרמאָניע. מיכאל דערמאָנט זיך:

איך בין געקומען אין דער פֿילהאַרמאָניע, זײַענדיק זיכער, אַז כ‘וועל שפּילן פֿאַר אַ סאָלידער קאָמיסיע; באַקומען האָט זיך עס אָבער גאָר אומדערוואַרט. אין דעם קלאַס, וווּ איך האָב זיך „דערוואַרעמט‟, אַזוי צו זאָגן, איז אַרײַנגעגאַנגען דער הויפּט־דיריגענט פֿונעם אָרקעסטער, טימאָפֿיי גורטאָוואָי, און מיך געבעט עפּעס צו שפּילן פֿאַר אים. אויסהערנדיק מיך, האָט ער זיך פּראָסט און פּשוט אָנגערופֿן, ווי ס‘וואָלט געווען אַ טאָג־טעגלעכע זאַך: „אײַער געהאַלט וועט זײַן 90 רובל. גייט שטעלט צו אײַערע פּאַפּירן אינעם קאַדער־אָפּטייל…‟

אין 1970 אויפֿן רעפּובליקאַנער מוזיקאַלישן קאָנקורס האָט גאָראָדעצקי געוווּנען דעם ערשטן פּרײַז. דער דערפֿאָלג האָט אים צוגעגעבן אַ נײַעם שאַפֿערישן אימפּולס אין זײַן פּראָפֿעסיאָנעלן וווּקס, אין זײַן מאָטיוואַציע. דערמאָנענדיק די יאָרן פֿון לערנען זיך אין אינסטיטוט פֿאַר קונסט, רופֿט ער אָן די נעמען פֿון זײַנע פּראָפֿעסאָרן, צווישן וועלכע עס איז געווען דער באַקאַנטער פּראָפֿעסאָר פֿון קאַמער־מוזיק, אָסקאַר דין, וואָס האָט פֿאַרפֿלאַנצט אין זײַן סטודענט די ליבע צו דעם זשאַנער. און ווײַטער, נאָכן אינסטיטוט, ווי ס‘האָט זיך געפֿירט אין סאָוועטן פֿאַרבאַנד, האָט מיכאל געמוזט „אָפּגעבן זײַן חובֿ דער מלוכה‟; גאָראָדעצקי האָט געדינט אין דעם אָדעסער מיליטערישן אָרקעסטער, וואָס האָט געשמט אין יענער צײַט איבערן לאַנד.

אין די אָנהייב 1990ער האָט זיך זײַן קאַריערע אין מאָלדאַוויע פֿאַרענדיקט. צוזאַמען מיט דער משפּחה, האָט אים געבראַכט קיין ישׂראל די גרויסע עליה־כוואַליע פֿונעם צעפֿאַלענעם ראַטן־פֿאַרבאַנד. האָב איך טאַקע געפֿרעגט מיכאלן, ווי אַזוי האָט אים באַגעגנט ישׂראל?

אַזוי ווי ישׂראל באַגעגנט אַלע נײַ־געקומענע — אולפּן, עבֿרית, זוכענישן פֿון אַרבעט… באַקומען האָט זיך צו אַרבעטן ווי אַ לערער. פֿון דעסטוועגן, שפּיל איך אַ סך. ערשט דאָ, אין ישׂראל, האָב איך זיך ערנסט פֿאַרנומען מיט קלעזמער־מוזיק, וואָס דאָרטן האָב איך זי כּמעט נישט געוווּסט. איצט איז עס אַ וויכטיקער טייל פֿון מײַן שאַפֿעריש לעבן, נישט געקוקט אויף מײַן חשיבֿות צו דער קלאַסישער און מאָדערנער מוזיק. עס פֿרייט מיך צו זען, אַז אויף אַלע קלעזמער־קאָנצערטן, אין וועלכע איך באַטייליק זיך, איז דער זאַל פֿול. עס זײַנען פֿאַראַן אַ סך ליבהאָבער פֿון דעם מין מוזיק. צווישן דעם עולם קאָן מען זען נישט ווייניק יונגע פּנימער, וואָס זאָגט עדות, אַז קלעזמער־מוזיק האָט אַ צוקונפֿט. און בכלל, די קלעזמער־מוזיק פֿאַרבינדט אונדז מיט יענע דורות ייִדן, וועלכע האָבן געלעבט אין מיזרח־אייראָפּע מיט הונדערט יאָר צוריק.

צו באַשטעלט דאָס קאָמפּאַקטל מיט מיכאל גאָראָדעצקיס אויפֿטריט, קלינגט: 8200־889־212 ליניע 400