אַ פּרעכטיקער אופֿן צו הערן ייִדישע ליטעראַטור

A Delightful Way to Listen to Yiddish Literature


פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published February 15, 2015, issue of March 06, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

לעגוטקאָ איז באַקאַנט פֿאַר אויסניצן שעפֿערישע, לעבעדיקע מיטלען צו פֿאַרשטאַרקן דעם אינטערעס פֿון אירע סטודענטן צו דער ייִדישער שפּראַך און קולטור. דעם פֿאַרגאַנגענעם סעמעסטער, למשל, האָט זי פֿאַרבעטן דעם חסידישן פּאָפּ־שטערן, ליפּא שמעלצער, צו רעדן אויף ייִדיש מיט אירע סטודענטן, און דערבײַ האָבן זיי באַקומען אַ פּערזענלעכן צוטריט צו דער הײַנטיקער ייִדיש־רעדנדיקער חסידישער וועלט. דערצו איז לעגוטקאָס מאַן, מיכאַל אָלאָווניע, אַ געניטער קלאַנג־אינזשעניר, אַזוי אַז די דיגיטאַליזירטע רעקאָרדירונגען קלינגען ממש ווי גראָסבאַרד זיצט לעבן אונדז, און לייענט פֿאָר די לידער.

אָט הערט ווי הערץ גראָסבאַרד רעציטירט איינעם פֿון אליעזר שטיינבאַרגס משלים, „די קאַץ און דער וווּרשט‟:

גראָסבאַרד איז געבוירן געוואָרן אין 1892 אין לאָדזש, פּוילן אין אַ חסידישער משפּחה, און האָט באַקומען סײַ אַ טראַדיציאָנעלע, סײַ אַ וועלטלעכע דערציִונג. ווי אַ יונגערמאַן האָט ער זיך פֿאַרשריבן אין דער „דײַטשישער דראַמאַטישער שול‟ אין לאָדזש, און נאָך דער ערשטער וועלט־מלחמה, זיך אָנגעשלאָסן אין דער „ווילנער טרופּע‟ אין וואַרשע.

אין 1925 האָט גראָסבאַרד אָנגעהויבן געבן אימפּראָוויזירטע וואָרט־קאָנצערטן מיט זײַן פֿרוי פֿרידע בלומענטאַל, און איז דערנאָך פֿאַרבעטן געוואָרן אויפֿצוטרעטן אויפֿן 20סטן יוביליי פֿון דער טשערנאָוויצער שפּראַך־קאָנפֿערענץ, אין יאַנואַר 1928. דאָרט האָט ער פֿאָרגעלייענט די ווערק פֿון אליעזר שטיינבאַרג און איציק מאַנגער, פּאָעטן וועלכע זענען ביז דעמאָלט געווען אומבאַקאַנט דעם ברייטן עולם. אינעם זעלבן יאָר איז אליעזר שטײנבאַרגס „משלים‟ פּובליקירט געוואָרן, באַגלייט מיט די איצט־באַקאַנטע האָלצשניט־אילוסטראַציעס פֿון אַרטור קאָלניק, און דאָס האָט אינספּירירט גראָסבאַרד צו ווערן אַ לעבן־לאַנגער פֿאַרשפּרייטער פֿון שטיינבאַרגס ווערק.

צענדליקער יאָרן לאַנג איז גראָסבאַרד אויפֿגעטראָטן אין אַ צאָל שטעט איבער דער וועלט, רעציטירנדיק ווערק פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור פֿאַר אַ פֿאַרכּישופֿטן עולם, כאָטש די פֿאָרשטעלונג אַליין איז תּמיד געווען זייער אַ פּשוטע. „ער איז געזעסן לעבן אַ טישל אויף דער בינע, מיט אַן עלעקטרישן לעמפּל, אָן שום באַפּוצונג, אָן אַ מיקראָפֿאָן, און פֿאָרגעלייענט פֿונעם בוך,‟ האָט ראָסקעס געזאָגט. בײַ אַ סך מענטשן וואָס האָבן נישט געהאַט קיין צײַט, געדולד אָדער פֿעיִקייט צו לייענען ייִדישע פּאָעזיע, איז גראָסבאַרד געווען זייער איינציקע פֿאַרבינדונג צו דער ייִדישער ליטעראַטור אין אָריגינאַל.

נישט בלויז סתּם ייִדן, נאָר אויך די פּני פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור האָבן הויך געשאַצט גראָסבאַרדס זעלטענעם טאַלאַנט. „גראָסבאַרד איז דער מאָדערנער חזן פֿון דער מאָדערנער ייִדישער ליטעראַטור,‟ האָט דוד בערגעלסאָן געשריבן אין 1927. „גייט הערן, ווי גראָסבאַרד דאַוונט די ייִדישע ליטעראַטור.‟