געשיכטע, פּובליציסטיק

נעאָ־נאַציסטן מאַרשירן איבערן חורבן־אָרט

Neo—Nazis March in Lithuania Massacre City

פֿון ייִט״אַ

אַרום 500 אולטראַ־רעכטע נאַציאָנאַליסטן זענען מאָנטיק אַרויסגעגאַנגען צו מאַרשירן אויף די גאַסן פֿון קאָוונע. די דאָזיקע ליטווישע שטאָט איז טרויעריק באַרימט ווי דאָס אָרט פֿון דער שרעקלעכסטער חורבן־רציחה אינעם לאַנד. אַ טייל דעמאָנסטראַנטן האָבן געטראָגט די נאַציסטישע האַקנקרייצן.

קאָוונע איז די צווייט־גרעסטע שטאָט אין ליטע, וואָס געפֿינט זיך 60 מײַל אויף צפֿון־מערבֿ פֿון דער הויפּטשטאָט, ווילנע. צום אַכטן מאָל אָרגאַניזירט דאָרטן דער “פֿאַרבאַנד פֿון נאַציאָנאַליסטישער יוגנט” דעם יערלעכן פּאַראַד, וועלכער קומט פֿאָר דעם 16טן פֿעברואַר. דאָס איז איינע פֿון די צוויי דאַטעס, וואָס ווערט אָנערקענט אינעם לאַנד ווי אַ נאַציאָנאַלער טאָג פֿון אומאָפּהענגיקייט.

ווען די דעמאָנסטראַנטן האָבן זיך פֿאַרזאַמלט אין אַן אָרטיקן פּאַרק, איז קעגן זיי אַרויסגעטראָטן אַ קליינע גרופּע פֿון בערך 20 ייִדן און אַ צאָל אַנטי־פֿאַשיסטישע אָרגאַניזאַציעס. די קאָנטער־דעמאָנסטראַציע פֿון די קעגנער איז שטיל מיטגעגאַנגען בײַ דער זײַט.

פּראָפֿ׳ הירשע־דוד כּ״ץ, דער באַקאַנטער פֿאָרשער פֿון ייִדיש, וועלכער איז געבוירן געוואָרן אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן און האָט זיך באַזעצט מיט 16 יאָר צוריק אין ווילנע, האָט באַמערקט, אַז די פֿאַשיסטישע דעמאָנסטראַציע טראָגט אַ באַזונדער עקלדיקן טעם דווקא אין קאָוונע, וווּ די נאַציס, בשותּפֿות מיט די אָרטיקע קאָלאַבאָראַציאָניסטן, האָבן פֿאַרניכטעט מער ווי 10,000 ייִדן אין איין טאָג. הגם אינעם באַלטישן ראַיאָן זענען פֿאָרגעקומען אַ סך פֿינצטערע חורבן־געשעענישן, איז די קאָוונער שחיטה, וועלכע איז אויסגעבראָכן אין אָקטאָבער 1941, געווען ערגער, ווי וועלכע־ניט־איז איינטאָגיקע נאַצי־אַקציעס אינעם ראַיאָן.

כּ״ץ פֿאַרנעמט זיך אַקטיוו מיט דער פּראָטעסט־טעטיקייט קעגן אַזעלכע פּראָ־נאַציסטישע אונטערנעמונגען, וואָס האָבן זיך לעצטנס פֿאַרשפּרייט אין די באַלטישע לענדער.

די נאַציאָנאַליסטן, וועלכע ווייסן וועגן דער קעגנערשאַפֿט־טעטיקייט פֿונעם ייִדיש־פּראָפֿעסאָר, האָבן געשריגן „נידער מיט כּ״ץ‟, מאַכנדיק חוזק פֿון אים און אפֿרים זוראָף – דער ישׂראלדיקער פֿאַרוואַלטער פֿונעם “צענטער אויפֿן נאָמען פֿון שמעון וויזענטאַל”, וועלכער האָט זיך אויך באַטייליקט אין דער קאָנטער־דעמאָנסטראַציע. דרײַ יונגע נאַציאָנאַליסטישע אַקטיוויסטן זענען צוגעקומען צו זוראָף און האָבן זיך פֿאָטאָגראַפֿירט לעבן אים מיט לאָזונגען, וואָס פֿאַרדאַמען ישׂראל ווי אַ ראַסיסטישע מלוכה, וווּ מע רודפֿן די אַפֿריקאַנער פּליטים.

טאָמאַס סקאָרופּסיס, איינער פֿון די מאַרש־אָרגאַניזאַטאָרן, האָט באַטאָנט, אַז די אונטערנעמונג האָט נישט געטראָגן קיין אַנטיסעמיטישן כאַראַקטער. אַזוי ווי נישט ווייניק אַנדערע אולטראַ־רעכטע גרופּעס אינעם באַלטישן ראַיאָן, האָט ער געזאָגט, אַז אַ סך ליטווינער האָבן פֿײַנט די ייִדישע קאָמוניסטן, וועלכע האָבן דערהרגעט אַ סך „קעמפֿער פֿאַר דער נאַציאָנאַלער פֿרײַהייט‟. זײַן אָרגאַניזאַציע גלייבט אָבער, אַז מע דאַרף פֿאַרגעסן די דאָזיקע היסטאָרישע אַסאָציאַציעס און אַנטוויקלען אַ נײַע שיטה פֿון נאַציאָנאַליזם, אָן קיין שײַכות צו אַנטיסעמיטיזם.

אַ סך תּושבֿים פֿון די באַלטישע לענדער באַטראַכטן די אָרטיקע פֿאַשיסטן ווי העלדן, ווײַל זיי האָבן געקעמפֿט קעגן דעם ראַטן־פֿאַרבאַנד, וועלכן זיי פֿאַרגלײַכן מיט נאַצי־דײַטשלאַנד. למעשׂה, באַקומט זיך אָבער, אַז די נאַציס ווערן געשילדערט ווי „גוטע באַפֿרײַער‟, הגם זיי האָבן, אין דער אמתן, פֿאַרטיליקט הונדערטער טויזנט ייִדן. אַ סך אָרטיקע קאָלאַבאָראַציאָניסטן האָבן זיך אַקטיוו באַטייליקט אינעם דאָזיקן כּלומרשט „באַפֿרײַונג‟־פּראָצעס.

זוראָף האָט באַטאָנט, אַז הגם פֿאַר די הײַנטיקע פֿאַשיסטן איז אַנטיסעמיטיזם, מעגלעך, מער נישט אַקטועל, איז דער וועלט־באַנעם פֿון די הײַנטיקע נאַציאָנאַליסטישע גרופּעס טיף אומיושרדיק; אַנשטאָט צו פֿאַרדאַמען די פֿינצטערע פֿאַרגאַנגענהייט, ווערן די בלוטיקע געשעענישן פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה ריינגעוואַשן און פֿאַרוואַנדלט צווישן די נעאָ־פֿאַשיסטישע קרײַזן אין „העלדישע‟ אַקציעס.