פּובליציסטיק

אייראָפּע האָט נאָך אַלץ נישט אויפֿגעמאַכט די אויגן

Europe Still Hasn’t Opened Its Eyes

פֿון עמיל קאַלין

לכתּחילה האָב איך זיך גענומען שרײַבן וועגן די וואַלן, וואָס דערנענטערן זיך, אָבער די אַנומלטיקע געשעענישן אין קאָפּענהאַגן האָבן מיך אָנגעיאָגט, און איך מוז מודה זײַן, אַז די וואַלן אין ישׂראל זעען איצט אויס ווי איין גרויסער גענעץ, אין פֿאַרגלײַך מיט די פּאַסירונגען אין אייראָפּע, וווּ די רײַבונגען צווישן די צוויי ציוויליזאַציעס גייען אָן און ווערן אַלץ שאַרפֿער און שטאַרקער; זיי טראָגן זיך מיט אַ גיכקייט, וואָס לאָזט אַלעמען געפּלעפֿט, אַרײַנגערעכנט, ליידער, די אייראָפּעיִשע זיכערהייט-אַגענטורן.

די אידיאָטישע קריגערײַען אין דער ייִדישער מדינה זעען אויס ווי אַ פּילפּול איבער אַן איי, געבוירן ביום-טובֿ, און נישט קיין תּוך-זאַכן. צוריק גערעדט, שרײַבנדיק וועגן אייראָפּע, קען מען נישט אויסמײַדן אויך די וואַלן, ווײַל די פּאַסירונגען האָבן אַ דירעקטע השפּעה אי אויף דער אַלגעמיינער שטימונג אין ישׂראל, אי אויף די ענינים, וואָס געפֿינען זיך אויף דער טאָג-אָרדענונג.

עס שײַנט, אַז די טעראָר-אַטאַקן אין פֿראַנקרײַך האָבן גאָרנישט געביטן; זיי האָבן, מעגלעך, נאָר אַ וואַקל געטאָן די וועלט-באַנעמונג בײַ יחידים, אָבער די מערהייט האַלט זיך בײַ דער פֿריִערדיקער געפּריידיקטער דאָגמע: „וואָס איז געווען, וועט ווײַטער זײַן‟.

אויפֿן ערשטן בליק, איז טאַקע שווער צו פֿאַרשטיין, וואָס די לינקע אין אייראָפּע האָבן בשותּפֿות מיט די ליבעראַלע אינטעלעקטואַלן, וועלכע האַלטן פֿון גלײַכקייט און וואָרט־פֿרײַהייט, און די איסלאַמיסטן, וואָס בונטעווען זיך קעגן אַלע יסודותדיקע פּרינציפּן פֿון דער מערבֿ־וועלט. פֿון דעסטוועגן, פֿאַרשטייען זיי זיך אײַן, ווײַל די שׂינאה צו ישׂראל און די פֿאַראייניקטע שטאַטן, וואָס האָט דרך-אַגבֿ, געראַטעוועט אייראָפּע שוין צוויי מאָל, באַצאָלנדיק אַ ריזיקן פּרײַז פֿון מענטשלעכע קרבנות, — פֿאַראייניקט זיי.

ווי אַ מוסטער פֿון אייראָפּעיִשער נאַרישקייט, אומגרייטקייט אָנצונעמען דאָס געשעענע און דאָס אָפּלייקענען די ווירקלעכקייט, קענען דינען די ווערטער פֿון דער פּרעמיערין פֿון דענמאַרק, אַז דער לעצטער אַטאַק אין קאָפּענהאַגן איז אַ טייל פֿון אַ קריג צווישן דער איסלאַמישער וועלט און דער מערבֿ-וועלט, און נישט צווישן די מוסולמענער און נישט-מוסולמענער; ס‘איז אַ ראַנגלעניש צווישן געדאַנקען, וואָס שטעלן אויפֿן אויבנאָן די פֿרײַהייט פֿון דעם יחיד, און אַ פֿינצטערער אידעאָלאָגיע.

שיין גערעדט. די מענטשלעכע קרבנות און גרויזאַמע טאַטן ווערן רעדוצירט צו „שיטות‟ און „אידעאָלאָגיעס‟. מע וואָלט געקענט נאָך מיינען, אַז עס גייט די רייד וועגן דערהויבענע פּראָפֿעסאָרן, וואָס פֿירן הייסע דיסקוסיעס אין עפּעס אַן „אינטעלעקטואַלן סאַלאָן‟, אָדער עס האָט זיך לא-כּלינו געטראָפֿן אַן אומגליק — עפּעס אַ ווידערשפּעניקע מחשבֿה האָט זיך גענומען דרייען אויף די גאַסן פֿון קאָפּענהאַגן מיט אַ רעוואָלווער אין קעשענע. פּלוצעם האָט זי אַרויסגעכאַפּט דעם רעוואָלווער און דערשאָסן אַ פּאָר אַנדערע טיפֿע מחשבֿות.

ניין, נישט קיין אידעאָלאָגיע האָט דאָס געטאָן, נאָר אַ מענטש, אַ העסלעכער, גיפֿטיקער מענטש האָט דערשאָסן אַנדערע מענטשן, וואָס האָבן אָנטייל גענומען אין אַ דיסקוסיע וועגן פֿרײַהייט פֿון וואָרט, ווי איראָניש דאָס זאָל נישט קלינגען.

דער וועכטער, וואָס האָט אים פֿאַרשטעלט דעם וועג און איז דערשאָסן געוואָרן, האָט נישט באַשיצט די פֿרײַהייט פֿון דעם יחיד אָדער עפּעס אַן אַנדער אַבסטראַקטן באַגריף. ער האָט אָפּגעהיטן די לעבנס פֿון ייִדן בשעת זיי האָבן געפּראַוועט אַ בת-מיצווה.

וואָס גיבן אונדז די אַבסטראַקטע באַגריפֿן, וואָס די פּרעמיערין ניצט? זיי קלערן עפּעס אויף? זיי ווערן אויסגענוצט ווי באַרויִקונג-פּילן. פֿאַרוואָס האַלט זי, אַז אירע בירגער זענען אומפֿעיִק צו קוקן אויף דער ווירקלעכקייט מיט קלאָרע אויגן? און אפֿשר האָט זי אַליין מורא דאָס צו טאָן? זי וועט מוזן אויפֿגעבן די פֿאַרנעפּלטע באַגריפֿן און זיך אַרײַנקוקן אין דער האַרטער רעאַליטעט. אויפֿהערן צו פֿילאָזאָפֿירן וועגן דעם מהות פֿון איסלאַם, אין וועלכן זי פֿאַרשטייט אַ קרענק, און אָנהייבן אירע בירגער צו דערקלערן, ווי אַזוי איז דאָס מעגלעך, אַז אַ באַוואָפֿנטער מענטש דרייט זיך אויף די קאָפּענהאַגענער גאַסן, גלײַך ווי גאָרנישט.

זי און די גאַנצע אייראָפּעיִשע פֿירערשאַפֿט זענען שולדיק זייערע בירגער — מוסולמענער און נישט-מוסולמענער — אַן ענטפֿער, ווי קען זײַן, אַז עס הערשט אין אייראָפּע אַזאַ הפֿקרות? וואָס איז וויכטיקער, צו זײַן פּאָליטיש קאָרעקט אָדער אָפּהיטן די לעבנס פֿון פֿרידלעכע תּושבֿים? און ווי האָבן זיי בדעה צו באַקעמפֿן די גרויזאַמע דערשײַנונג, וואָס הייבט ערשט אויף איר קאָפּ?

אָבער אַנשטאָט ענטפֿערס און חשבון-הנפֿש ווערן איבערגעחזרט כּסדר די זעלבע ווערטער: „איסלאַמאָפֿאָביע‟, „ראַסיזם‟, „דיסקרימינאַציע‟ וכּדומה. אַוודאי, זענען פֿאַראַן אין דעם אייראָפּעיִשן קאָנטינענט גענוג איסלאַמאָפֿאָבן און ראַסיסטן; נאָר דאָס וואַרפֿן זיך מיט אַזוינע ווערטער און פּוסטע לאָזונגען וועט העלפֿן דער איצטיקער פֿירערשאַפֿט, ווי אַ טויטן באַנקעס.

פֿריִער אָדער שפּעטער וועט זייער עולם פֿאָדערן לייזונגען. און ווי עס שײַנט הײַנט צו טאָג, האָבן די אייראָפּעיִשע רעגירונגען נישט קיין לייזונג און נישט קיין שאָטן פֿון אַ לייזונג.

זייער בלינדקייט און אוממעכטיקייט שאַטן צוויי מאָל: ערשטנס, זיי באַקעמפֿן נישט דעם איסלאַמישן טעראָריזם, און צווייטנס, ברענגט זייער צוגאַנג, נישט ווילנדיק, צום אויפֿשטײַג פֿון אַזעלכע עקסטרעם-רעכטע כּוחות ווי לע-פּען אין פֿראַנקרײַך, „פּעגידאַ‟ אין דײַטשלאַנד און אַנדערע באַוועגונגען און פּאַרטייען איבער גאַנץ אייראָפּע.