פּובליציסטיק

דער מאָרד פֿון באָריס נעמצאָוו

The Murder of Boris Nemtsov

פֿון גענאַדי עסטרײַך

צו זאָגן דעם אמת, האָב איך גאָר ניט פּלאַנירט צו שרײַבן ווידער אַ מאָל וועגן רוסלאַנד. אָבער רוסלאַנד האָט אונטערגעטראָגן אַ טראַגיש־סענסאַציאָנעלע נײַעס: דעם טויט פֿון באָריס נעמצאָוון, דער סאַמע כאַריזמאַטישער פֿיגור צווישן די, בדרך־כּלל, גרויע, ממש פֿאַרבלאָזענע טוער פֿון די אָפּאָזיציאָנעלע, אַנטי־פּוטינישע קרײַזן.

אין דעם זין האָט דאָך דער איצטיקער רוסישער רעזשים דערגרייכט אַ געוואַלדיקן דערפֿאָלג — די אָפּאָזיציע איז פֿאַריאָגט געוואָרן אין ווײַטע, קוים־קוים אָנזעעוודיקע ווינקלען פֿון עפֿנטלעכן לעבן. אַ פּאָר מענטשן טאָלערירט מען נאָך אין דער דומע, אפֿשר כּדי ווײַזן דער וועלט, אַז רוסלאַנד איז כּלומרשט אַ דעמאָקראַטישע מדינה. אָבער צו דער הויפּט־שטראָמיקער מעדיאַ לאָזט מען זיי אין גאַנצן ניט צו.

באַזונדערס בולט האָט דער מצבֿ אויסגעזען מיט באָריס נעמצאָוון, וואָס האָט זיך אין די 1990ער יאָרן מעטעאָריש באַוויזן אין די הויכע פֿענצטער פֿון רוסישער פּאָליטיק, געוואָרן אַ נאָענטער מקורבֿ פֿון דעם פּרעזידענט באָריס יעלצין, געווען אַ הויך־געשטעלטער מיטגליד פֿון דער רעגירונג. קיין מאָסקווע איז ער געקומען פֿון ניזשני־נאָווגאָראָד, וווּ ער האָט זייער גיך דורכגעמאַכט דעם וועג פֿון אַ טאַלאַנטירטן געלערנטן, אַ פֿיזיקער, ביז דעם ערשטן גובערנאַטאָר (אין די סאָוועטישע צײַטן איז אַזאַ שטעלע בכלל ניט געווען) פֿונעם ראַיאָן. אַ געוויסע צײַט האָט מען אַפֿילו געהאַלטן, אַז ער וועט איבערנעמען בײַ יעלצינען דעם רודער פֿונעם לאַנד.

אַ סבֿרא, אַז ער — אַ מענטש זיכער אין זײַנע כּוחות — וואָלט זיך פֿון אַזאַ ראָלע ניט אָפּגעזאָגט. אָבער עמעצער האָט אויסגעקליבן פֿאַר רוסלאַנד אַן אַננדער וועג, און דער געוועזענער געהיים־אַגענט וולאַדימיר פּוטין האָט געפּאַסט אַ סך בעסער פֿאַר דעם דאָזיקן וועג. דער סוף איז געווען, אַז נעמצאָוו איז געוואָרן אַ טוער פֿון דער אָפּאָזיציע. די צרה איז, אָבער, אַז די אָפּאָזיציע איז, ווי איך האָב שוין דערמאָנט, אַרויסגעשטופּט געוואָרן פֿון דער פּאָליטישער בינע. אין דעם איבערגעניצעוועטן רוסלאַנד איז פֿעסט אָפּגעהיט געוואָרן דער סאָוועטישער פּרינציפּ פֿון האָבן נאָר איין אָנפֿירנדיקע מאַכט. פֿריִער איז עס געווען די קאָמוניסטישע פּאַרטיי. אין פּוטינס צײַטן איז עס געוואָרן אַ מאַפֿיאָזיש אָרגאַניזירטע סבֿיבֿה מיט בשותּפֿותדיקע אידעאָלאָגישע (בדרך־כּלל, אַנטי־מערבֿדיקע, רעכט־נאַציאָנאַליסטישע) און געשעפֿטלעכע אינטערעסן.

נעמצאָוו, אַן אומאָפּהענגיקע פֿיגור, האָט צו דער דאָזיקער מאַפֿיע ניט געהערט. פֿון דעסטוועגן האָט ער זיך אַזוי אָדער אַנדערש געהאַלטן אויף דער אייבערפֿלאַך, געווען צווישן די פֿירער פֿון דער שוואַכער אָפּאָזיציע, וועלכע די מלוכה האָט דערלויבט אַ ביסל צו זשיפּען. די לעצטע צײַט איז ער געווען אַ דעפּוטאַט פֿון דעם פּראָוויזאָרישן פּאַרלאַמענט פֿון דער יאַראָסלאַווער געגנט. מיט אַנדערע ווערטער, מען האָט וועגן אים ווייניק געהערט. און דער מענטש, וואָס האָט ניט ספּעציעל גענישטערט אין דער אינטערנעץ, האָט וועגן נעמצאָוון אין גאַנצן פֿאַרגעסן.

און פּלוצעם האָט מען אים פֿרײַטיק אויף דער נאַכט דערשאָסן. און געטאָן האָט מען עס ממש טעאַטראַליש: ווען ער איז געגאַנגען פֿון אַ רעסטאָראַן מיט זײַן יונגער בילד־שיינער חבֿרטע. פֿיר קוילן האָבן אים דעריאָגט, ווען דאָס פּאָרל איז געגאַנגען איבער אַ בריק, וואָס איז גלײַך לעבן קרעמל, עטלעכע הונדערט טריט פֿון פּוטינס אָפֿיציעלער רעזידענץ. עס שאַפֿט זיך אַן אײַנדרוק, אַז די מערדער האָבן עס בכּיוון געמאַכט דאָרטן, ניט געוואָלט וואַרטן, ווען דאָס פּאָרל וועט פֿאַרקערעווען אין אַ זײַטיקער גאַס.

ברעכט מען איצט די קעפּ, ווי אַזוי צו פֿאַרטײַטשן די פּרטים פֿונעם פּראָפֿעסיאָנעל אויסגעפֿילטן מאָרד. האָט מען עס געטאָן, כּדי איבערשרעקן די נישטיקע רעשטלעך פֿון דער אָפּאָזיציע? אָבער ווער האָט געוואָלט אָנטרײַבן דעם שרעק — פּוטין צי, פֿאַרקערט, די וואָס האָבן געוואָלט וואָרענען פּוטינען אויך? מע רעדט אויך וועגן דעם, אַז חשבונות מיט נעמצאָוון האָבן געקענט האָבן מוסולמענישע טעראָריסטן. אַנדערע מאָטיוון זײַנען מעגלעך אויך. שוין אָפּגעשמועסט פֿון דעם, וואָס דאָס האָבן געקענט אָפּטאָן די אָדער יענע נאַציאָנאַליסטישע ראַדיקאַלן, צעהיצטע אין דער איצטיקער אַטמאָספֿער פֿון שׂינאה צו דער „פֿינפֿטער קאָלאָנע‟. און ס׳איז גאָר ניט אויסגעשלאָסן, אַז קיין קלאָרן ענטפֿער אויף די פֿראַגעס וועט מען קיין מאָל ניט באַקומען.

זונטיק האָבן אַריבער 50 טויזנט מענטשן, דער עיקר מאָסקווער תּושבֿים, אַדורך דעם בריק, פּאַזע דעם אָרט פֿונעם מאָרד, אין אַ מאַרש אין אָנדענק פֿון דעם 55־יאָריקן פּאָליטיקער. קלענערע מאַרשן און אַנדערע טרויער־אונטערנעמונגען זײַנען אָרגאַניזירט געוואָרן אין אַנדערע רוסישע שטעט, ווי אויך אין אויסלאַנד. אַזאַ עולם האָט די אָפּאָזיציע שוין לאַנג ניט צונויפֿגעקליבן.

דער טרויער־מאַרש האָט פֿאַרביטן דעם מאַרש פֿון דער אָפּאָזיציע, וואָס איז געווען פֿאַרפּלאַנירט אויף דעם זעלבן טאָג. טאַקע צוליב דעם דאָזיקן מאַרש איז נעמצאָוו געקומען קיין מאָסקווע. ער האָט געדאַרפֿט זײַן איינער פֿון זײַנע פֿירער. און דאָס איז נאָך איין זאַך, וועגן וועלכער מע הערט ניט אויף צו רעדן: צי די צײַט פֿון דער מערדערישער אָפּעראַציע איז געווען פֿאַרבונדן מיטן פֿאַרפּלאַנירטן מאַרש?

די רעאַקציע פֿון דער רעגירונג און דער אָפֿיציעלער מעדיאַ ווײַזט, אַז דער רעזשים האָט זיך פּשוט איבערגעשראָקן. מע ווייסט דאָך, אַז פֿון אַזעלכע „קלייניקייטן‟ קען אויסוואַקסן אַ גרעסערער, אַ סך געפֿערלעכערער פּראָטעסט. די מעדיאַ שרײַט, אַז די מערדער דאַרף מען זוכן אין דער אָפּאָזיציע, אין אַמעריקע, אין אוקראַיִנע. בינו־לבינו האָט מען אויסגעקליבן אַ סטראַטעגיע ניט צו דערקוועטשן די טרויער־מאַרשן (כאָטש אַ סך מענטשן האָבן געטראָגן אַנטי־פּוטינישע פּלאַקאַטן), נאָר פּרוּוון אַרײַנצונעמען זיי מער אָדער ווייניקער אין דעם הויפּט־שטראָם. מע שטרײַכט אונטער, אַז צווישן די מאַרשירנדיקע זײַנען כּלומרשט געווען ניט ווייניק לײַט, וואָס האָבן גאָרנישט צו טאָן מיט דער אָפּאָזיציע, נאָר פּשוט אַרויס צוליב זייערע מענטשלעכע סימפּאַטיעס צו נעמצאָוון.

אַ טייל פֿון דער דאָזיקער סטראַטעגיע איז צו לויבן נעמצאָוון, און מע טוט עס אין די זעלבע טעלעוויזיע־פּראָגראַמען, צו וועלכע מע האָט אים יאָרנלאַנג אַפֿילו נאָענט ניט צוגעלאָזן. איצט איז ער — אַ טויטער — געוואָרן אַ וווילער, אַ נאַש־בראַט, אַן אויפֿריכטיקער, אַ טעטיקער וכ’. אַפֿילו פּוטין האָט אַרויסגעוויזן זײַן מיטגעפֿיל, אָנגעשריבן וועגן דעם אין אַ טעלעגראַם צו נעמצאָווס ייִדישער מאַמען, דער 87־יאָריקער דינע איידמאַן, וואָס וווינט אין ניזשני נאָווגאָראָד. נעמצאָוו האָט דערציילט, אַז די מאַמע פֿלעגט אים שטענדיק בעטן, ער זאָל אויפֿהערן צו קריטיקירן פּוטינען — „אַניט וועט ער דיך הרגענען‟.