דער דעמאָקראַטישער געדאַנק און די קאַלטע מלחמה

German Intellectuals and the Cold War

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published March 18, 2015, issue of April 03, 2015.

לױט אַלע סימנים רוקט זיך די גאַנצע װעלט אַרײַן אין אַ נײַער תּקופֿה פֿון אומזיכערקײט און קאָנפֿליקטן. דערװײַל האָבן פּאָליטישע טעאָרעטיקער און אַנאַליטיקער ניט קײן סך נײַע רעיונות װעגן דעם, װי אַזױ צו באַהאַנדלען די װאַקסנדיקע שפּאַנונג צװישן דעם מערבֿ און אַנדערע טײלן פֿון דער װעלט. װאָס שײך רוסלאַנדס נײַער פּאָליטיק, קוקט מען כּסדר אױף צוריק, אױף דער צײַט פֿון דער קאַלטער מלחמה און מע זוכט די וואָרצלען פֿון דער איצטיקער אַגרעסיװקײט אין דער אַלטער ירושה פֿון קאָמוניזם. כאָטש דאָס האָט אַ געװיסן קערן פֿון אמת, איז פּוטינס נאַציאָנאַליזם אַ נײַער פֿענאָמען, װאָס נײטיקט זיך אין אַ פֿרישער באַזיניקונג.

װאָס מען קען יאָ אױסלערנען פֿון דער דערפֿאַרונג מכּוח דער קאַלטער מלחמה איז די מעטאָדיק פֿון באַהאַנדלען גלאָבאַלע קאָנפֿליקטן טעאָרעטיש. נאָך דער צװײטער װעלט־מלחמה האָט זיך דער מערבֿ אַנטקעגנגעשטעלט דער קאָמוניסטישער עקספּאַנסיע ניט נאָר עקאָנאָמיש און מיליטעריש, נאָר אױך אינטעלעקטועל. אין אַמעריקע און מערבֿ־אײראָפּע האָבן די רעגירונגען געשטיצט פֿאָרשונגען פֿון קולטור, געשיכטע, פּאָליטיק, און שפּראַכן פֿון רוסלאַנד און מיזרח־אײראָפּעיִשע פֿעלקער. אַ גרויסער געװינס פֿון דער קאַלטער מלחמה איז געװען די טראַנספֿאָרמאַציע פֿון מערבֿ־דײַטשלאַנד אין אַ דעמאָקראַטישער און דערפֿאָלגרײַכער מדינה.

אַ היפּשע ראָלע אין דעם דאָזיקן גילגול האָבן געשפּילט די דײַטשישע דענקער, װאָס זײַנען אַנטלאָפֿן פֿון היטלערס רדיפֿות קײן אַמעריקע. זײ האָבן געהערט צו פֿאַרשידענע אינטעלעקטועלע און פּאָליטישע שיטות, אָבער אַלע האָבן פֿײַנט געהאַט טאָטאַליטאַריזם און געשטיצט דעמאָקראַטיע. װי עס באַװײַזט אודי גרינבערג, דער יונגער ישׂראלדיקער היסטאָריקער, װאָס לערנט איצט אין דאַרטמוט־קאָלעדזש אין אַמעריקע, זענען דװקא די דאָזיקע מענטשן געװען באַהילפֿיק סײַ אינעם רעפֿאָרמירן די דײַטשישע פּאָליטיק נאָך דער מלחמה און סײַ אינעם צוגרײטן אַמעריקע צו דער נײַער פּאָליטישער סיטואַציע פֿון דער קאַלטער מלחמה.

די בעסטע אַמעריקאַנער און דײַטשישע אוניװערסיטעטן האָבן זיך גענומען פֿאָרשן רוסלאַנד און מיזרח־אײראָפּע, כּדי צוצוגרײטן נײַע פּראָפֿעסיאָנעלע קאַדרען פֿאַר פֿאַרשידענע מלוכישע אַנשטאַלטן. מען האָט אױסגעאַרבעט נײַע אַקאַדעמישע לערן־פּראָגראַמען און פֿאָרשערישע פּראָיעקטן מיטן טראָפּ אױף פּאָליטישע טעאָריעס פֿון דעמאָקראַטיע און הומאַניסטישע דיסציפּלינען, װאָס האָבן געהאַט אַ פּראַקטישן תּכלית פֿאַר דער מלוכה. די דײַטשישע עמיגראַנטן האָבן לרובֿ אַרײַנגעבראַכט זײערע רײַכע קענטענישן און אינטעלעקטועלן חריפֿות, אָבער אײניקע פֿון זײ האָבן זיך אױך אַקטיװ באַטײליקט אין דער פּראַקטישער אַרבעט.

גרינבערג דערצײלט װעגן פֿינף אַזעלכע פּערזענלעכקײטן, װאָס האָבן געמאַכט אַ װיכטיקן טעאָרעטישן בײַטראָג אין דער אַמעריקאַנער פּאָליטיק פֿון דער קאַלטער מלחמה. זײער געדאַנקענגאַנג האָט זיך אױסגעפֿורעמט בעת דער װײַמאַרער תּקופֿה, אָבער מקוים געװאָרן ערשט נאָך זײער עמיגראַציע קײן אַמעריקע. יעדער אײנער פֿון זײ פֿאַרקערפּערט אַ געװיסע אידעיִשע שיטה: קאַרל פֿרידריך האָט געזוכט די װאָרצלען פֿון דעמאָקראַטיע אין דעם דײַטשישן פּראָטעסטאַנטישן געדאַנק; ערנסט פֿרענקעל האָט אַנטװיקלט די סאָציאַליסטישע קריטיק פֿון מאַרקסיזם; װאַלדעמאַר גוריאַן האָט צוגעפּאַסט די קאַטױלישע פֿילאָסאָפֿיע פֿון „פּערסאָנאַליזם‟ צו דער אַמעריקאַנער דעמאָקראַטיע; קאַרל לעװענשטײן האָט באַשטימט לעגאַלע גרענעצן פֿון דעמאָקראַטישער פֿרײַהײט; און האַנס מאָרגענטאַו האָט פֿאַרלײגט דעם יורידישן פֿונדאַמענט פֿאַרן נײַעם אינטערנאַציאָנאַלן װעלט־סדר.

אין תּוך גענומען, זײַנען די אָנזיכטן פֿון אָט די פֿינעף דענקער געװען ביז גאָר פֿאַרשידענע. װאָס האָט זײ פֿאַראײניקט איז געװען די שׂינאה און מורא פֿאַר די טאָטאַליטאַרע רעזשימען — סײַ דעם דײַטשישן נאַציזם און סײַ דעם סאָװעטישן קאָמוניזם. אין די אַמעריקאַנער הױכע פֿענצטער האָט מען זיך מיט איין אױער צוגעהערט צו זײערע עצות און חקירות. אָבער זײער אַנטי־טאָטאַליטאַרישע קנאות האָט געהאַט אַ פֿינצטערן שאָטן. די פֿאַרביסענע שׂינאה צו דעם סאָװעטישן קאָמוניזם האָט געמאַכט זײער װיזיע צו גראָדליניק. און זײ האָבן ניט געװאָלט באַמערקן, אַז כּדי צו פֿאַרטײדיקן די דעמאָקראַטישע װערטן, האָט די אַמעריקאַנער רעגירונג צומאָל אַלײן געשטיצט דיקטאַטאָרישע רעזשימען, בפֿרט אין דרום־אַמעריקע. די אַמעריקאַנער אַקאַדעמישע סבֿיבֿה בעת דער קאַלטער מלחמה האָט באַדינט די מלוכה און איז ניט געװען גרײט פֿאַר אַ קריטישן אַנאַליז פֿון דער אַמעריקאַנער פּאָליטיק. מען האָט שאַרף קריטיקירט סאָװעטן־פֿאַרבאַנד פֿאַרן דערשטיקן פֿרײַהײט, אָבער מען האָט ניט דערלאָזט קײן סך חילוקי־דעות אינעם אײגענעם לאַנד.

אַ היפּשע צאָל דײַטשישע אינטעלעקטואַלן, װאָס זײַנען געװאָרן דעה־זאָגער אין דער אַמעריקאַנער פּאָליטישער טעאָריע, זײַנען געװען פֿון ייִדישן אָפּשטאַם. דער דאָזיקער פֿאַקט האָט באַשטימט זײער פּערזענלעכן גורל, װען די נאַציסטן האָבן אָנגעהױבן די אַנטיסעמיטישע רדיפֿות. אָבער אין גרינבערגס טעאָרעטישן אַנאַליז שפּילט דער ייִדישער אָפּשטאַם ניט קײן גרױסע ראָלע. זײַנע העלדן האָבן זיך ניט אָפּגעגעבן מיט ייִדישע ענינים, און צומאָל האָבן זיי אַפֿילו פֿאַרשװיגן די אָנגעקניפּטקייט צװישן אַנטיסעמיטיזם און טאָטאַליטאַריזם. זײער קאַמף איז געװען פֿאַר דער גאַנצער מערבֿדיקער ציװיליזאַציע, און זײ האָבן ניט געװאָלט, מען זאָל זײ חושד זײַן אין אַ ספּעציעלן ייִדישן אינטערעס. פֿון דעסטװעגן, פֿאַרדינט דער ייִדישער אַספּעקט מער אױפֿמערקזאַמקײט, װײַל דװקא דער באַגער צו פֿאַרבאַהאַלטן די אײגענע ייִדישקײט קאָן צומאָל זײַן אַ סימן פֿון ייִדישע דאגות.

נאָך דעם, װי דער מערבֿ האָט געװוּנען די קאַלטע מלחמה, האָט מען זיך בהדרגה גענומען אָפּשװאַכן די אַקאַדעמישע סטרוקטורן, װאָס האָבן באַזאָרגט די מלוכה מיט אינטעלעקטועלער שפּײַז. דער איצטיקער פּאָליטישער קריזיס איז געקומען אומגעריכט, און קײן פֿרישע געדאַנקען װי אַזױ אים צו באַהאַנדלען, האָט מען דערװײַל ניט. פּאָליטישע זשורנאַליסטן און עצה־געבער קײַען איבער די אַלטע פֿאַראַיאָריקע חידושים װעגן דעמאָקראַטיע און פֿרײַהײט, נאָר דאָס העלפֿט ניט צו פֿאַרשטײען, װי אַזױ צו באַזיניקן די פֿרישע אױפֿגעקומענע קאָנפֿליקטן. גרינבערגס בוך האָט אַ טאָפּלטן װערט. ערשטנס, דערצײלט עס װעגן די ריזיקע אינטעלעקטועלע רעסורסן, װאָס אַמעריקע האָט מאָביליזירט פֿאַר דער קאַלטער מלחמה. צװײטנס, מאַכט עס קלאָר, אַז די אַלטע אַמוניציע טױג שױן ניט מער פֿאַרן 21סטן יאָרהונדערט.