75 יאָר זינט דעם קומען פֿון ליובאַוויטשער רבי

75 Years Since Arrival of the Lubavitcher Rebbe

פֿון גענאַדי עסטרײַך

Published March 24, 2015, issue of April 17, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

דעם 4טן אַפּריל האָט די צײַטונג פֿאַרעפֿנטלעכט אַן אַרטיקל „האָטעל אויף בראָדוויי, וווּ דער ליבאַוויטשער רבי שטייט אײַן‟, מיט אַ פּרטימדיקער באַשרײַבונג פֿון דער צײַטווײַליקער אַכסניא פֿון דעם בכּבֿודיקן רעליגיעזן פֿירער. דער קאָרעספּאָנדענט, אינגאַנצן אַ וועלטלעכער, רוסיש־רעדנדיקער, האָט מיט התפּעלות און מיט נאָסטאַלגיע נאָך דער „אַלטער היים‟ דערציילט וועגן דעם קורצן, געציילטע מינוטן־לאַנגן, שמועס מיטן רבין. ער האָט אויך דערמאָנט די פֿילצאָליקע באַזוכער, וואָס האָבן געוואַרט, ווען דער רבי וועט זיי אויסהערן.

דעם 15טן יוני 1941, האָט דער „פֿאָרווערטס‟ באַשריבן, דווקא פּאָזיטיוו, די ליובאַוויטשער ישיבֿה „תּומכי תּמימים‟, געעפֿנט אין ברוקלין ווי אַ המשך פֿון דער לאַנגער טראַדיציע, זינט יאָר 1897 (צופֿעליק, איז אויך אין דעם יאָר געגרינדעט געוואָרן דער „פֿאָרווערטס‟), פֿון האָבן אַזאַ צענטראַלע ליובאַוויטשער תּלמודישע אַקאַדעמיע. דער מחבר פֿון יענעם אַרטיקל, אַליין אַ מאָל אַ ישיבֿה־בחור אין ליטע, האָט אונטערגעשטראָכן, אַז „תּומכי תּמימים‟ איז געווען אַנדערש פֿון ס’רובֿ איבעריקע פּאָר צענדליק ישיבֿות, וואָס האָבן דעמאָלט עקזיסטירט אין ניו־יאָרק: בעת אין „תּומכי תּמימים‟ האָט מען געלערנט אַ גאַנצן טאָג, האָבן די איבעריקע ישיבֿות געגעבן, בדרך־כּלל, אַ רעליגיעזע בילדונג ווי אַ צוגאָב צו דעם, וואָס מע האָט געלערנט אין די געוויינטלעכע אַמעריקאַנער וועלטלעכע לערנשולן.

איך געפֿין באַזונדערס אינטערעסאַנט און פֿיל־זאָגנדיק דעם פֿאַקט, וואָס אין דעם זעלביקן טאָג און מיט דער זעלביקער שיף איז דעם 19טן מאַרץ 1940 קיין ניו־יאָרק אָנגעקומען מאַקס ווײַנרײַך. ניט נאָר איז ווײַנרײַך געווען דער דירעקטאָר פֿון ייִוואָ, דער פֿירנדיקער וועלטלעכער ייִדישער וויסנשאַפֿטלעכער אינסטיטוציע; ער האָט אויך — צו יענער צײַט שוין אין משך פֿון צוויי יאָרצענדליק — געשריבן פֿאַרן „פֿאָרווערטס‟. וועגן זײַן אָנגעקומען קיין ניו־יאָרק האָט די צײַטונג, פֿאַרשטייט זיך, אָנגעשריבן, אָבער קיין באמת אַ גרויסן וועזן האָט מען פֿון דעם ניט געמאַכט. אַ סבֿרא, אַז די רעדאַקציע האָט אָפּגעשאַצט די באַדײַטונג פֿון ביידע פּערזענלעכקייטן און באַשלאָסן, אַז דעם לייענער וועט מער צוציִען די נײַעס וועגן דעם ליובאַוויטשער רבין.