פּובליציסטיק

קאָרופּציע ברענגט אום אוקראַיִנע

Corruption Consumes Ukraine

פֿון גענאַדי עסטרײַך

דער לייענער פֿון „פֿאָרווערטס‟ ווייסט, אַז איך בין אַ שטענדיקער קריטיקער פֿון דעם רוסישן פּרעזידענט וולאַדימיר פּוטין און פֿון דער גאַנצער סיסטעם — פּוטיניזם, וואָס איז אַסאָציִיִרט מיט דעם דאָזיקן פּאַרשוין. טאַקע נאָר אַסאָציִיִרט, ווײַל אין דער אמתן, איז דער איצטיקער רוסישער רעזשים ניט פּשוט אַ פּראָדוקט פֿון פּוטינס ממשלה, ס’איז אַ פּראָדוקט פֿון זייער אַ לאַנגער געשיכטע — דער סאָוועטישער און טיילווײַז אַפֿילו פֿאַר־סאָוועטישער.

ממש אַ באַזונדערער גענאָטיפּ האָט זיך געשאַפֿן דאָרטן; אַ גענאָטיפּ, וואָס פּאָרט זיך שווער מיט דער וועלט, וועלכע איז אָנגענומען געוואָרן צו רופֿן „מערבֿדיקע‟, כאָטש אַ צאָל פֿעלקער, לחלוטין ניט־מערבֿדיקע, געאָגראַפֿיש און קולטורעל, האָבן זיך אין איר גאַנץ גוט אַרײַנגעגאָסן. אַזוי געשעט אויך מיט אַ יחיד, וואָס איז אויסגעוואַקסן אין רוסלאַנד, און גיסט זיך אָרגאַניש אַרײַן אין דער מערבֿדיקער וועלט, ווי עס קומט פֿאָר, למשל, אין עמיגראַציע. אָבער ווי אַ גאַנצע געזעלשאַפֿט קענען זיי עס דערווײַל ניט טאָן.

די רייד גייט, אין תּוך אַרײַן, ניט בלויז וועגן רוסלאַנד. אין אוקראַיִנע, בפֿרט אין איר מיזרחדיקן טייל, איז דער עולם מער אָדער ווייניקער פֿון דעם זעלבן טייג געקנאָטן. איך מיין, בפֿרט, אַז סײַ אין רוסלאַנד, סײַ אין אוקראַיִנע הערשט דער סאָציאַלער קלימאַט, אין וועלכן אַלץ, צי כּמעט אַלץ, קען מען קויפֿן און פֿאַרקויפֿן. כאַבאַר שטייט אין צענטער פֿון דעם לעבן. לויט דעם אינדעקס פֿון קאָרופּציע, צונויפֿגעשטעלט דורך דער „טראַנספּאַרענסי אינטערנעשנל‟, www.transparency.org, איז אוקראַיִנע צווישן די סאַמע פּראָבלעמאַטישסטע לענדער, פֿון דעם זעלבן ניוואָ ווי אוגאַנדע, בעת רוסלאַנד איז נאָר אַ ביסל העכער און האָט דעם זעלבן אינדעקס ווי איראַן.

בײַ מײַנע לאָנדאָנער באַקאַנטע האָט עטלעכע יאָר געאַרבעט אַ פֿרוי פֿון אוקראַיִנע, געווען אַ ניאַניע בײַ אירע קינדער. זי האָט זיך, סוף־כּל־סוף, אומגעקערט אַהיים, אָבער אַ קאָנטאָקט, דורך „סקײַפּ‟, איז פֿאַרבליבן. דערציילט זי אַלע מאָל, וויפֿל זי האָט געמוזט באַצאָלן מע זאָל זי נעמען אויף אַן אַרבעט, און דערנאָך נאָך מער באַצאָלן, כּדי צו בײַטן די אַרבעט. דאָס זעלבע איז מיט איר מאַן און זייער זון. איצט קומט צו מײַן לאָנדאָנער באַקאַנטער אַן אַנדער ניאַניע, אויך אַן אוקראַיִנישע. מיט אַ פּאָר טעג צוריק האָט זי דערציילט, אַז איר איידעם האָט מען אַרויסגערופֿן און געזאָגט, אַז ער מוז גיין דינען אין דער אַרמיי. האָט מען געגעבן אַ וואָגיקן כאַבאַר, און ער איז גלײַך געוואָרן מיליטעריש ניט טויגעוודיק. הקיצור, אַלץ האָט אַ פּרײַז.

מע גנבֿעט אויך אין דער אַרמיי. דער סוף איז, אַז די וואָס גייען יאָ דינען, מוזן קויפֿן פֿאַר זיך פֿאַרשיידענע נייטיקע זאַכן, וועלכע אַ זעלנער באַקומט, געוויינטלעך, אין אַ נאָרמאַלער אַרמיי. ווי איך האָב געהערט, טראַכטן אייניקע, פֿאַרגלײַכן די פּרײַזן: וואָס איז ביליקער — צו באַצאָלן און ווערן „ניט־טויגעוודיק‟, צי זיך אויסשטאַטן ווי עס דאַרף צו זײַן פֿאַר דער דינסט? קיין חידוש ניט, אַז די אוקראַיִנישע אַרמיי איז אַזוי שוואַך.

די קאָרופּציע האָט באַקומען גאָר אַ מיאוסן און, צום באַדויערן, זייער אַ ייִדיש פּנים. אויפֿן הינטערגרונט פֿון די אַלע זייער ערנסטע, באמת טראַגישע געשעענישן אין אוקראַיִנע, קריגן זיך צווישן זיך די אָליגאַרכן. איגאָר קאָלאָמויסקי, איינער פֿון די רײַכסטע צי פּשוט דער רײַכסטער (איך ווייס ניט, ווי אַזוי צו מעסטן זײַן עשירות), האָט פֿאַקטיש אייגענע באַטאַליאָנען, וועלכע האָבן, זעט אויס, געשפּילט אַ פּאָזיטיווע ראָלע אינעם קאַמף קעגן דער רוסישער אַגרעסיע. אָבער איצט איז עס אויך אַ כּוח, וועלכן קאָלאָמויסקי קען נוצן, און נוצט שוין, ווען ער וויל זיך אָפּרעכענען מיט זײַנע קאָנקורענטן. לעצטנס, האָט ער דורכגעפֿירט כּמעט אַ מיליטערישע אָפּעראַציע אין קיִעוו, ווײַל ער איז ניט געווען צופֿרידן מיט דעם מענטש, וואָס די רעגירונג האָט אים געשטעלט אין שפּיץ פֿון אַ געשעפֿט, וואָס איז וויכטיק פֿאַר אים, קאָלאָמויסקין. בכלל, דער קאָנפֿליקט צווישן קאָלאָמויסקין און דער רעגירונג נעמט אָן זייער ערנסטע פֿאָרמען.

אַ באַזונדערס שאַרפֿן קאָנפֿליקט האָט קאָלאָמויסקי מיט אַן אַנדער ייִדישן קורח, וויקטאָר פּינטשוק, וואָס זײַן שווער, לעאָניד קוטשמאַ, איז געווען דער צווייטער פּרעזידענט פֿון אוקראַיִנע און איז נאָך אַלץ אַקטיוו אינעם פּאָליטישן לעבן. אַ בריטישער געריכט קלײַבט זיך איצט פֿונאַנדער אין אַן ענין פֿון אַ פּאָר ביליאָן דאָלאַר — דער סכום פֿון די טענות, וואָס אָט די צוויי לײַט האָבן איינער צום צווייטן. פֿאַרמישט אין דעם קאָנפֿליקט איז אויך דער ליובאַוויטשער רבֿ שמואל קאַמינעצקי, וואָס קאָמאַנדעוועט אין דנעפּראָפּעטראָווסק (קאָלאָמויסקי איז דער גובערנאַטאָר פֿון דער דנעפּראָפּעטראָווסקער געגנט) מיט אַ ריזיקן ייִדישן צענטער, וואָס די אָליגאַרכן האָבן דאָרטן אויסגעבויט. פּינטשוק דערציילט, אַז דעם רבֿס טעכטערס חתונות — איינע מיט אַ טויזנט געסט, און די צווייטע מיט צוויי טויזנט געסט — זײַנען דערמעגלעכט געוואָרן, אַ דאַנק דער שטיצע מצד קאָלאָמויסקין און זײַנע מענטשן.

אַ נאָענטער ייִדישער חבֿר מײַנער פֿירט געשעפֿטן אין אונדזער היימשטאָט, ניט ווײַט פֿון דנעפּראָפּעטראָווסק. האָב איך אים געפֿרעגט, וואָס ער מיינט וועגן דעם גאַנצן ענין. זײַן ענטפֿער איז געווען: „זייער אָרט איז אין תּפֿיסה, אַרײַנגערעכנט קאָלאָמויסקין.‟ און האָט צוגעגעבן: „ס’איז זייער שלעכט. דו ווייסט, איך בין תּמיד געווען אַן אָפּטימיסט, געגלייבט, אַז אַלץ וועט זיך אויססדרן. איצט בין איך פֿול מיט פּעסימיזם.‟

אַן אַנדער חבֿר, מיר האָבן זיך אַמאָל צוזאַמען געלערנט, איז אויך געווען אַן אָפּטימיסט, בשום־אופֿן ניט געוואָלט פֿאַרלאָזן אונדזער היימשטאָט. מיט עטלעכע טעג צוריק האָט ער זיך פֿאַרבונדן מיט מיר, כּדי צו זאָגן, אַז ער קלײַבט זיך אַריבערפֿאָרן קיין ישׂראל. „גענוג, מער קען איך עס ניט אויסהאַלטן”, האָט ער מיר געזאָגט. דאָס אַלץ מאַכט ניט שענער די ראָלע, וואָס רוסלאַנד שפּילט אין אוקראַיִנע. אָבער אוקראַיִנע אַליין ווײַזט דערווײַל ניט אַרויס קיין קלאָרע סימנים פֿון ווערן אַ לאַנד, אַ געזעלשאַפֿט (איך רעד דאָ ניט, פֿאַרשטייט זיך, וועגן באַזונדערע מענטשן), וואָס קען אַרויסרופֿן צו פֿיל וואַרעמע געפֿילן. עס ווערט דערווײַל ניט רעאַליזירט די האָפֿענונג, אַז דער קאַמף מיט רוסלאַנד וועט ריינער מאַכן די געזעלשאַפֿט. צוריק גערעדט, אפֿשר דאַרף דער פּראָצעס אָנגיין מער ווי אַ פּאָר יאָר.