קונסט און קולטור

לאָנדאָנער געשפּענסטן פֿון מיטל־מיזרח־קאָנפֿליקט

London Ghosts of the Mideast Conflict

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

אין דער רשימה פֿון די בעסטע בריטישע טעלעװיזיע־סעריאַלן פֿאַרנעמט „די בכּבֿודיקע פֿרױ” אײנע פֿון די העכסטע פּאָזיציעס, לכל־הפּחות לױט דער אָפּשאַצונג פֿון די קריטיקער. די דאָזיקע געשפּאַנטע דראַמאַטישע געשיכטע אין אַכט טײלן (װאָס איז איצט צוטריטלעך דורך „נעטפֿליקס”) איז אַ פּאָליטישער טרילער, װאָס דרײט זיך אַרום דעם קאָנפֿליקט צװישן ישׂראל און אַראַבער. די צענטראַלע פֿיגור דערין איז אַ רײַכע לאָנדאָנער פֿרױ נעסאַ סטײַן, װאָס האָט געירשנט איר טאַטנס פֿאַרמעגן און איז גרייט צו העלפֿן ברענגען שלום צװישן ייִדן און אַראַבער דורך בשותּפֿותדיקע עקאָנאָמישע אונטערנעמונגען. 

איר טאַטע, אַ רײַכער ישׂראלדיקער געשעפֿטסמאַן, װאָס האָט געהאַנדלט מיט געװער, איז דערהרגעט געװאָרן פֿאַר אירע אױגן, װען זי איז געװען אַ קלײן מײדל, בעת אַ סעודה אין אַ לאָנדאָנער קלוב. דאָס האָט איבערגעלאָזט אַ טיפֿע טראַװמע אױף איר נשמה. נעסאַס פֿיבערהאַפֿטיקע פֿילאַנטראָפּישע אַקטיװיטעט איז אַן אופֿן צו פֿאַרגלעטן איר טאַטנס חטאים און באַרויִקן איר אײגענעם געװיסן. זי איז אַ ביסל נאַיִװ און אידעאַליסטיש, און בלית־ברירה װערט זי אַרײַנגעטאָן אין דער פֿינצטערער און ברוטאַלער װעלט פֿון אינטערנאַציאָנאַלער פּאָליטיק, קאָרופּציע און שפּיאָנאַזש. דער סיפּור־המעשׂה פֿונעם סעריאַל איז זײער פֿאַרדרײט, פֿולגעפּאַקט מיט מאָרד, בגידה, און קידנעפּינג. די שטילע רײַכע געגנטן פֿון לאָנדאָן װערן פֿאַרװאַנדלט אין אַ בלוטיקן שלאַכטפֿעלד צװישן געהײמע ברוטאַלע כּוחות, װאָס זייערע צילן זײַנען ניט קלאָר. 

פּסיכאָלאָגיע װערט אינעם סעריאַל ענג איבערגעפֿלאָכטן מיט פּאָליטיק. אין תּוך גענומען זײַנען דאָ ניט קײן גוטע און שלעכטע לײַט; בײדע צדדים זײַנען גרײט צו באַגיין פֿאַרברעכן, כּדי צו דערגרײכן זײערע צילן און פֿאַרניכטן דעם צד־שכּנגד. ייִדן און אַראַבער, ישׂראל און פּאַלעסטינע װערן פֿאָרגעשטעלט װי אַ שפּיגל–אימאַזש אײנער פֿון דעם צווייטן, װאָס לאָזן זיך ניט צעטײלן, לכל־הפּחות, אינעם דאָזיקן פֿילם. בײדע גלייבן אין זײער אַבסאָלוטן רעכט אױפֿן לאַנד. נעסאַ װערט פֿאַרכאַפּט אין צװישן, װײַל בײדע צדדים באַטראַכטן זי װי אַ מניעה פֿאַר זײערע צװעקן.

„די בכּבֿודיקע פֿרױ” איז אַ געמיש פֿון צװײ מינים טרילער־זשאַנערן, דעם אַװאַנטורישן און דעם פּסיכאָלאָגישן. יעדער פּרק איז פֿולגעפּאַקט מיט האַנדלונג: מאָרד, יאָגעניש, אױפֿרײַסונגען, וכדומה, װאָס זײַנען זײער קונציק פֿילמירט. צװישן די דאָזיקע פּלוצעמדיקע שרעק־מאָמענטן זײַנען אַרײַנגעפֿלאָכטן לענגערע עמאָציאָנעל־פּסיכאָלאָגישע פֿראַגמענטן. אַזױ אַרום איז דער טעמפּאָ פֿון דער קינאָ–דערצײלונג אַ פֿיבערהאַפֿטיקער, װאָס גיט צו נאָך מער שפּאַנונג. מיט יעדן נײַעם אַקט פֿון געװאַלד װערט די מעשׂה נאָך מער פֿאַרפּלאָנטערט, און דער צושױער װערט נאָך מער געפּלעפֿט.

די קײט פֿון בלוטיקע געשעענישן אין דעם סעריאַל איז ניט קײן רעאַליסטישע, און אַפֿילו ניט פּסיכאָלאָגיש גלױבװירדיקע, אָבער דאָס איז ניט קײן פּראָבלעם פֿאַרן זשאַנער. װאָס איז יאָ אַ ביסל פּראָבלעמאַטיש, איז דער סטעראָטיפּישער באַנעם פֿונעם מיטל־מיזרח, װאָס איז אײַנגעװאָרצלט אין דעם בריטישן קאָלאָניאַלן עבֿר. סײַ ייִדן און סײַ אַראַבער װערן פֿאָרגעשטעלט װי אָריענטאַלישע טיפּן. הינטער זײער „ציװיליזירטער” אײבערפֿלאַך שטעקן װילדע לײַדנשאַפֿטן און מערדערישע אינסטינקטן. זײ װערן געטריבן דורך דעם באַגער צו נעמען נקמה, װאָס איז גורם אַ מערדערישע קײט אָן אַ סוף. דערבײַ זײַנען די בריטישע און אַמעריקאַנער געהײמדינסטן אױך ברוטאַל און פֿאַרפֿירעריש אין זײער באַגער צו הערשן אינעם מיטל־מיזרח. זײ העצן אױף דעם קאָנפֿליקט, אָבער, צום סוף, זײַנען זײ פּונקט אַזױ הילפֿלאָז װי אין אָנהײב.

די הױפּטהעלדין פֿון דער דראַמע װערט אַלײן אַ קרבן פֿון געװאַלד און בגידה. אינעם אָנהײב װערט זי פֿאָרגעשטעלט װי אַ רײַכע „בכּבֿודיקע פֿרױ”, װאָס איז זיכער, אַז זי איז בכּוח אױפֿצובױען שלום־בריקן צװישן ישׂראל און פּאַלעסטינע דורך דעם אַנטװיקלען אַן אינטערנעץ־פֿאַרבינדונג, און אַזױ אַרום אָפּצאָלן איר משפּחה־שולד. אינעם לעצטן עפּיזאָד איז זי אױסגעשעפּט און הילפֿלאָז נאָך אַלע צרות און פֿאַרלוסטן, װאָס זי האָט איבערגעליטן. א װיכטיקער חידוש פֿון דער דאָזיקער דראַמע שטעקט אין דעם, װאָס די פֿרױען שפּילן דאָ מער בולטע ראָלעס אײדער מענער. דװקא די פֿרױען דרײען מיט די אַמעריקאַנער און בריטישער שפּיאָנען און פֿירן אָן מיט געשעפֿטן. די פֿרױען קאָנען זיך גוט שלאָגן און אַפֿילו הרגענען. און אײנצײַטיק בלײַבן זײ רירעװדיק־עמאָציאָנעל און צערטלעך־לײַדנשאַפֿטלעך. 

די פּראָדוצירער פֿונעם סעריאַל זײַנען געװען אױסן צו באַקעמפֿן פֿאַרשפּרײטע טיפּאָלאָגישע קלישעען פֿונעם טראַדיציאָנעלן טרילער־זשאַנער, אָבער אין תּוך גענומען זײַנען זײ פֿאַרבליבן סטערעאָטיפּיש אין זײערע פּאָרטרעטן. דער פֿינצטערער „מיזרח” בלײַבט אַ פֿרעמדער געשפּענסט, װאָס לױערט אױף הײַנטיקן ענגלאַנד. די פֿרױען, װאָס פֿאַרמאָגן מאַכט און געלט, בלײַבן, פֿון דעסטװעגן, ניט באַפֿרײַט פֿון דער אינערלעכער פֿאַרשקלאַפֿטקײט צו דער אַלטער מאָדעל פֿון װײַבערישקײט. און חוץ דעם טרעפֿט מען דאָ דעם אַלטן גוטן שאַבלאָן פֿון ייִדישן רײַכטום, װאָס איז באַזונדערס פֿאַרשפּרײט דװקא צװישן דער לינקער ענגלישער אינטעליגענץ.

אמת, אַלע װערק פֿון קונסט טראָגן אין זיך שפּורן פֿון סטערעאָטיפּן פֿון זײער צײַט און געזעלשאַפֿט. די פֿראַגע איז, װי אַזױ מען באַהאַנדלט זײ דורך די קינסטלערישע כּלים. ניט געקוקט אױף אַ סך שבֿחים, װאָס „די בכּבֿודיקע פֿרױ” האָט באַקומען אין דער ענגלישער און אַמעריקאַנער פּרעסע, איז דער דאָזיקער סעריאַל מער אינטערעסאַנט װי אַ שטאָף פֿאַר קריטישן אַנאַליז פֿון הײַנטיקע ענגלישע סטערעאָטיפּן, אײדער װי אַ װערק פֿון קונסט.