אַ הויז פֿון טױזנטער ביכער

A House with Thousands of Books

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published April 15, 2015, issue of May 01, 2015.

שמעון אַבראַמסקיס הױז אין לאָנדאָן איז געװען אַ באַקאַנטער טרעפֿפּונקט פֿאַר צװײ מינים אינטעליגענץ. אין משך פֿון העכער װי אַ צענדליק יאָר האָבן אַבראַמסקי און זײַן פֿרױ מרים געהאַלטן בײַ זיך אַ מין קאָמוניסטישן סאַלאָן. שפּעטער, װען די בעלי־בתּים האָבן זיך אַנטױשט אין דעם סאָװעטישן נוסח פֿון קאָמוניזם און פֿאַרלאָזט די בריטישע קאָמוניסטישע פּאַרטײ, איז זײער הױז געװאָרן אַ מאַגנעט פֿאַר פֿאָרשער פֿון ייִדישע שטודיעס. די אַבראַמסקיס האָבן מיט זיך פֿאַרקערפּערט דעם מערקװירדיקן צונויפֿשמעלץ פֿון ייִדישקײט און קאָמוניזם, װאָס איז געװען ניט קײן זעלטנקײט אין אײראָפּע און אַמעריקע אין דער ערשטער העלפֿט פֿונעם 20סטן יאָרהונדערט.

די לעבנס־געשיכטע פֿון שמעון אַבראַמסקי פֿאַרמאָגט אַ רײַכן שטאָף פֿאַר אַ געשפּאַנטן ראָמאַן. אַ זון פֿונעם באַרימטן רבֿ, ר׳ יחזקאל אַבראַמסקי, װאָס האָט לאַנגע יאָרן געדינט װי דער לאָנדאָנער אָבֿ־בית־דין, איז שמעון געגאַנגען אויף אַן אַנדערן װעג און איז געװאָרן אַ פֿאַרברענטער קאָמוניסט. אַזאַ מין אידעאָלאָגישער קער איז ניט געװען קײן יוצא־דופֿן אין אָנהײב 20סטן יאָרהונדערט, װען אַ היפּשע צאָל פֿרומע בחורים זײַנען צוגעשטאַנען צו ראַדיקאַלע באַװעגונגען פֿון פֿאַרשידענע שאַטירונגען.

אַבראַמסקיס פֿאַל איז אָבער װײַט ניט קײן טיפּישער. נאָך דער אָקטאָבער־רעװאָלוציע איז זײַן פֿאָטער פֿאַרבליבן אין סאָװעט־רוסלאַנד, וווּ ער האָט זיך קונה־שם געװען װי אײנער פֿון די גרעסטע רבנים. די סאָװעטישע מאַכט האָט אים אַרעסטירט און פֿאַרשיקט קײן סיביר. נאָך שװערע באַמיִונגען אין די הױכע פֿענצטער האָט מען, סוף־כּל־סוף, געלאָזט דער משפּחה אַבראַמסקי צו פֿאַרלאָזן סאָװעטן־פֿאַרבאַנד, הגם צװײ דערװאַקסענע זין זײַנען פֿאַרבליבן אין רוסלאַנד. ר׳ אַבראַמסקי האָט זיך באַזעצט אין לאָנדאָן. ניט געקוקט אױף דער ביטערער סאָװעטישער דערפֿאַרונג פֿון זײַנע עלטערן, האָט דער יונגער שמעון ניט פֿאַרלױרן זײַן אמונה אין דעם קאָמוניסטישן חלום. אין הסכּם מיט דער אָפֿיציעלער סאָװעטישער פּאַרטײ־ליניע האָט ער געגלייבט, אַז זײַן טאַטע האָט געליטן פֿאַר זײַנע „רעאַקציאָנער־קלעריקאַלע‟ אָנזיכטן, בעת דאָס סאָװעטישע לאַנד איז געװען פֿרײַ פֿון אַנטיסעמיטיזם. ביז 1956 איז אַבראַמסקי פֿאַרבליבן געטרײַ דער קאָמוניסטישער אידעאָלאָגיע, אָבער די סאָװעטישע אינװאַזיע אין אונגאַרן האָט אים געעפֿנט די אױגן אױף דעם אמת פֿון דער סאָװעטישער סיסטעם.

מען קאָן שרײַבן אַ ביאָגראַפֿיע אױף פֿאַרשידענע אופֿנים. סאַשע אַבראַמסקי האָט באַשלאָסן צו באַשרײַבן דאָס לעבן פֿון זײַן זײדן שמעון דורך דעם אינהאַלט פֿון זײַן הױז. װי אַ קינד, האָט ער פֿאַרבראַכט אינעם דאָזיקן הױז אַ סך צײַט, און יעדער צימער האָט פֿאַר אים אַן אײגנאַרטיקן זין. שפּעטער האָט ער זיך גענומען אױסצופֿאָרשן זײַן זײדנס אידעיִשע גלגולים און אינטעלעקטועלע סבֿיבֿות, און זיך בהדרגה באַקענט מיט זײַן ריזיקער ביבליאָטעק.

שמעון אַבראַמסקי האָט געירשנט פֿון זײַנע אָבֿות אַ שטאַרקן כּוח־הזכּרון און חשק צו לערנען. ער איז גיך געװאָרן אַ קאָמוניסטישער עילוי; געקענט די װערק פֿון קאַרל מאַרקס אױף אױסנװייניק, און איז געװען אַ בקי אין די קלײנע אותיות פֿון דער מאַרקסיסטישער תּורה. דערצו איז ער געװען אַ קנאָי פֿון דער קאָמוניסטישער דאָגמע. אַרום אים האָט זיך געפֿורעמט אַ גרופּע טעאָרעטיקער, װאָס האָבן זיך געסטאַרעט צוצופּאַסן די מאַרקסיסטישע פֿילאָסאָפֿיע צו די פּראַקטישע לעבנס־באַדינגונגען אין דער ענגלישער קאַפּיטאַליסטישער געזעלשאַפֿט.

היות װי אַבראַמסקי האָט ניט באַקומען קײן העכערע בילדונג צוליב דער מלחמה, װאָס האָט אים אָפּגעריסן פֿונעם העברעיִשן אוניװערסיטעט, איז אים געװען שװער צו קריגן אַן אַקאַדעמישע שטעלע. ער האָט געצױגן זײַן חיונה פֿון בוכהאַנדל. מיט דער צײַט איז ער געװאָרן אַ גרױסער מומחה אין זעלטענע ספֿרים און כּתבֿ־ידן, און האָט געדינט װי אַן עצה־געבער פֿאַר דער ליציטאַציע־פֿירמע „סאָטביס‟. פֿאַר זיך האָט ער אָנגעזאַמלט אַן אוניקאַלע ביבליאָטעק, װאָס האָט כּולל געװען ביכער װעגן סאָציאַליזם, געשיכטע און ייִדישקײט. דורות פֿאָרשער האָבן זיך באַנוצט מיט זײַן זאַמלונג און באַקומען זײַן הילף, בפֿרט װען עס איז געגאַנגען אין ביבליאָגראַפֿישע פּרטים.

סאַשע אַבראַמסקי האָט אונטערגענומען אַ גרונדיקע פֿאָרשערישע אַרבעט, כּדי צו באַגרײַפֿן די פֿאַרשידענע צדדים פֿון זײַן זײדנס טעטיקײט. אָבער פֿאַר אים איז שמעון פֿאַרבליבן, קודם־כּל, זײַן באַליבטער זײדע, וואָס אין זײַן הױז ער קינדװײַז פֿאַרבראַכט אַ היפּש ביסל צײַט. שמעון איז געװען אַ מערקװירדיקע פּערזענלעכקײט, אַ מענטש פֿון אַ ריזיקער ערודיציע און פֿעסטע פּרינציפּן, אָבער אױך װאַרעם און האַרציק. זײַן פּאָליטישער ראַדיקאַליזם האָט זיך אין אים צונױפֿגעלעבט מיט אַ קאָנסערװאַטיװן לעבנס־שטײגער. שמעון און מרים האָבן געהאַלטן אַ כּשרע שטוב און אָפּגעהיט אַלע הילכות־פּסח, אָבער דערבײַ איז שמעון געװען אַן אַטעיִסט. ער האָט זיך אָנגעטאָן אַלטמאָדיש און גערעדט ענגליש מיט אַ שטאַרקן רוסיש־ייִדישן אַקצענט. ער האָט ליב געהאַט אַ קלוגן שמועס, װוּ ער האָט געקאָנט אַרױסװײַזן זײַנע קענטענישן.

אַבראַמסקיס הױז, װאָס איז אין משך פֿון אַ האַלבן יאָרהונדערט געװען אַ װיכטיקער צענטער פֿון דער לאָנדאָנער לינקער און ייִדישער אינטעליגענץ, איז געוואָרן אַ טײל פֿון דער געשיכטע. סאַשע אַבראַמסקיס בוך איז אַ פּאַסיקער און ווירדיקער דענקמאָל פֿאַר דער תּקופֿה, װען אַ קאָמוניסט האָט געקאָנט זײַן אַ תּלמיד־חכם.