קהילה

רוסישע ייִדן אין דײַטשלאַנד: אַ נײַע קהילה?

Russian Jews in Germany: A New Community?

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

װי אַזױ לעבן די אַמאָליקע סאָװעטישע ייִדן, װאָס האָבן זיך באַזעצט אין דײַטשלאַנד אין די פֿאַרגאַנגענע פּאָר צענדליק יאָר? װי אַזױ גיבן זײ זיך אַן עצה מיט זײערע נײַע דײַטשישע שכנים, מיט דער דײַטשישער מלוכה, מיט אײגענע ייִדן־אימיגראַנטן, און מיט דער דײַטשיש־ייִדישער קהילה? כּדי צו באַהאַנדלען די דאָזיקע ענינים, האָט די פֿאָרשערין סװעטאַ ראָבערמאַן, װאָס האָט אַלײן עולה געװען קײן ישׂראל פֿון װײַסרוסלאַנד, פֿאַרבראַכט אַ יאָר צײַט אין פֿאַרשידענע דײַטשישע ייִשובֿים צװישן רוסישע ייִדן.

ראָבערמאַנס אױפֿגאַבע איז געװען צו שאַפֿן אַן אָביעקטיװ בילד פֿונעם טאָג־טעגלעכן לעבן פֿון דער נײַער אימיגראַנטישער עדה אין דײַטשלאַנד. זײער לעגאַלער מצבֿ איז אַ יחיד־במינו אין דער דײַטשישער געזעלשאַפֿט. אָפֿיציעל רופֿט מען זײ „קאָנטינענט־פּליטים‟, און זײ האָבן באַזונדערע רעכט אין פֿאַרגלײַך מיט אַנדערע אימיגראַנטן, דײַטשן פֿון מיזרח־אײראָפּע אָדער טערקישע אַרבעטער. ייִדישע „פּליטים‟ באַקומען אַ היפּשע שטיצע מצד דער מלוכה, װאָס װערט פֿאַרטײלט דורך אָרטיקע ייִדישע קהילות.

אַזױ אַרום װערן די אימיגראַנטן צוגעבונדן צו דער רעליגיעזער קהילה, כאָטש לרובֿ האָבן זײ ניט קײן אינטערעס אין רעליגיע. אַ געװיסע ראָלע שפּילט דערבײַ אױך די הלכה. פֿאָרמעל זײַנען כּמעט אַלע ייִדישע קהילות אין דײַטשלאַנד אָרטאָדאָקסישע, און כּדי צו װערן אַ מיטגליד, מוז מען זײַן אַ ייִד לפֿי הלכה, דאָס הײסט, צו האָבן אַ ייִדישע מאַמע. די דאָזיקע צעטײלונג אױף „עכטע‟ און „ניט־עכטע‟ ייִדן שאַפֿט געװיסע שפּאַנונגען צװישן די אימיגראַנטן, װײַל זי באַװירקט אויף זײער סטאַטוס און צוטריט צו די רעסורסן פֿון דער קהילה.

אַ סך רוסיש־ייִדישע אימיגראַנטן האַלטן רעליגיע פֿאַר אַ מין שפּיל, װאָס קאָן העלפֿן צו פֿאַרבעסערן זײער סאָציאַלן סטאַטוס און מאַטעריעלן מצבֿ. סײַ די דײַטשן, סײַ די דײַטשישע ייִדן דערװאַרטן פֿון די רוסישע ייִדן, זײ זאָלן זיך אױפֿפֿירן „ייִדישלעך‟, דאָס הײסט, װערן מוסטערהאַפֿטיקע מיטגלידער פֿון דער ייִדישער קהילה. אַזױ אַרום װערט „ייִדישקײט‟, אױף אַ פּאַראַדאָקסאַלן אופֿן, אַ װעג אין דער דײַטשישער געזעלשאַפֿט, װאָס װיל האָבן מער ייִדישע „מיטבירגער‟. ראָבערמאַן קומט צו אַ מסקנא, אַז די פּראָבלעם פֿון דער אינטעגראַציע פֿון ייִדישע אימיגראַנטן פֿונעם אַמאָליקן סאָװעטן־פֿאַרבאַנד אין דער דײַטשישער געזעלשאַפֿט בלײַבט עד־היום ניט געלײזט. דער ערשטער דור אימיגראַנטן פֿאַרבלײַבן איזאָלירט, אָבער עקאָנאָמיש אָפּהענגיק פֿון דער מלוכישער פֿילאַנטראָפּיע.

פֿאַר װאָס זשע זײַנען די רוסישע ייִדן געקומען קײן דײַטשלאַנד? װען ראָבערמאַן האָט בײַ זײ געפֿרעגט די דאָזיקע פֿראַגע, האָט זי באַקומען אַזאַ ענטפֿער: „ס‘רובֿ אימיגראַנטן זײַנען געקומען געניסן פֿון ׳כאַליאַווע׳‟. ראָבערמאַן האָט אַ ספּעציעלן קאַפּיטל צו דערקלערן דעם ענגליש־רעדנדיקן לײענער דאָס דאָזיקע װאָרט, װאָס איז גוט באַקאַנט יעדן סאָװעטישן מענטשן. דער באַגריף „כאַליאַװע‟ איז כּולל אַלץ, װאָס מען קאָן באַקומען בחינם פֿון דער מלוכה אָדער אַ גרױסער פֿילאַנטראָפּישער אָרגאַניזאַציע: למשל, עסנװאַרג, בגדים, מעבל, רפֿואות, וווינונג, מעדיצינישע הילף. אָבער דערבײַ, באַמערקט ראָבערמאַן, האָט דער דאָזיקער באַגריף אױך אַ ביטולדיקן בײַטעם.

אַ געװיסע צאָל רוסיש־ייִדישע אימיגראַנטן, בפֿרט פֿונעם ייִנגערן דור, פֿאַרברענגען אַ סך צײַט אין זײערע אַלטע הײמען, װוּ זײ האָבן צומאָל אַן אַרבעט און אַ דירה. זײ קומען צוריק קײן דײַטשלאַנד בלױז, כּדי צו קריגן די שטיצע, װאָס קומט זײ װי „פּליטים‟. זײ באַרעכטיקן זײער אױפֿפֿירונג מיט דעם, װאָס דײַטשלאַנד דאַרף אָפּצאָלן דעם חובֿ פֿאַרן ייִדישן פֿאָלק. אַזױ אַרום באַטראַכטן זײ דײַטשלאַנד נאָך װי אַ מין „שׂונא‟, װאָס מוז אױסקויפֿן זײַן היסטאָרישע שולד. עס זײַנען דאָ אױך אַנדערע אימיגראַנטן, װאָס װילן טאַקע קריגן אַן אַרבעט. אָבער דעמאָלט קאָנען זײ פֿאַרלירן די פֿרײַע סאָציאַלע שטיצע; דערמיט מוזן זײ זיך אומדרייען אינעם „גרױען‟ אַרבעטס־מאַרק, װאָס לאָזט זײ ניט איבער קײן סך מעגלעכקײטן צו קריגן נאָרמאַלע אַרבעט־שטעלעס.

עס זײַנען דאָ אױך אַזעלכע אימיגראַנטן, װאָס װילן פֿאַרבאַהאַלטן זײער רוסישן אָפּשטאַם. זײ רעדן ניט קײן רוסיש בפֿרהסיא און האַלטן זיך װײַט פֿון אַנדערע „רוסן‟. אָבער נאָך מער האָבן זײ מורא צו אַנטפּלעקן זײער ייִדישקײט. אַ היפּש ביסל אימיגראַנטן, װאָס ראָבערמאַן האָט אױסגעפֿרעגט, האָבן לגמרי איבערגעריסן װאָסער ניט איז באַציִונגען מיט ייִדישע אָרגאַניזאַציעס און אַנשטאַלטן. זײ װאָרענען: „פֿאַרגעסט ניט, אַז מיר זײַנען אין דײַטשלאַנד!‟ אָבער די, װאָס זײַנען געשטימט נאָך מער פּעסימיסטיש, ענטפֿערן: „אױב מען װיל, װעט מען אײַך סײַ־װי אָפּזוכן. מען האָט געפֿונען ייִדן דעמאָלט, און הײַנט, מיט אַלע קאָמפּיוטערס, איז דאָס בכלל ניט קײן פּראָבלעם.‟

ראָבערמאַנס פֿאָרשונג באַזירט זיך אױף אַ רײַכן מאַטעריאַל, װאָס אַנטפּלעקט דעם פּראָבלעמאַטישן און סתּירותדיקן מצבֿ פֿון רוסיש־ייִדישע אימיגראַנטן אין דײַטשלאַנד. דאָס רובֿ פּראָבלעמען האָבן צו טאָן מיט זײער סאָװעטישן עבֿר און מיט זײער פּאָזיציע אין דײַטשלאַנד, װאָס האָט אַן אײגענעם עבֿר מיט ייִדן. אָט די צװײ ביטערע היסטאָרישע ירושות, די סאָװעטישע און די דײַטשישע, שאַפֿן אַ סך מניעות אױפֿן װעג צו בױען אַ ייִדישע צוקונפֿט אין דײַטשלאַנד.