ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw


פֿון קאָבי ווײַצנער

Published June 16, 2015, issue of July 10, 2015.

אַ קאָנפֿערענץ געווידמעט דעם יאַפּאַנישן דיפּלאָמאַט טשיוענע סוגיהאַראַ

הײַיאָר מערקן מיר אָפּ 30 יאָר זינט דער יאַפּאַנישער דיפּלאָמאַט טשיוענע סוגיהאַראַ איז אָנערקענט געוואָרן פֿון „יד-ושם‟ ווי אַ חסיד־אומות־העולם. אין וואַרשע איז פֿאָרגעקומען די סוגיהאַראַ־קאָנפֿערענץ דעם 11טן און 12יוני.

אָרגאַניזירט האָבן די קאָנפֿערענץ דער אוניווערסיטעט אויפֿן נאָמען פֿון קאַרדינאַל וואַשינסקי אין וואַרשע, דער אינסטיטוט פֿאַר מיזרח-לימודים בײַם יאַגעלאָנישן אוניווערסיטעט אין קראָקע און דער אָפּטייל פֿאַר קונסט און וויסנשאַפֿט אויפֿן טעכנישן אוניווערסיטעט אין סידניי, אויסטראַליע.

סוגיהאַראַ איז געווען דער וויצע-קאָנסול פֿון יאַפּאַן אין ליטע פֿון 1939 ביז דער שליסונג פֿונעם קאָנסולאַט, דעם 4טן סעפּטעמבער 1940, ווען די סאָוועטן האָבן אַנעקסירט ליטע. אין די מיט־1940ער איז שוין געווען כּמעט אוממעגלעך צו באַקומען וויזעס קיין אויסלאַנד. אַמעריקע און ענגלאַנד האָבן נישט אַרײַנגעלאָזט קיין שום ייִדן (ארץ־ישׂראל איז געווען אונטער ענגלישער הערשאַפֿט). דעריבער האָבן צענדליקער טויזנטער פּוילישע ייִדישע פּליטים פּראָבירט צו באַקומען וויזעס פֿון אַנדערע לענדער.

דער האָלענדישער ערנקאָנסול אין קאָוונע איז מסכּים געווען צו שטעמפּלען די פּאַספּאָרטן פֿון די ייִדישע פּליטים מיט וויזעס, כּדי אַרײַנצוקומען אין די האָלענדישע קאָלאָניעס קוראַסאַאָ און סורינאַם. דאָס האָט דערמעגלעכט דעם יאַפּאַנישן וויצע-קאָנסול סוגיהאַראַ צו באַוויליקן דעם טראַנזיט קיין יאַפּאַן. סוגיהאַראַ האָט נישט באַקומען קיין דערלויבעניש פֿאַר אַ סך פֿון די וויזעס, וואָס ער האָט באַוויליקט. אויף דער פֿראַגע, פֿאַר וואָס האָט ער נישט געפֿאָלגט די אינסטרוקציעס פֿון זײַן רעגירונג, האָט סוגיהאַראַ מיט יאָרן שפּעטער געענטפֿערט, אַז לויט אים איז צו ראַטעווען דאָס לעבן פֿון אַ סך מענטשן נישט קיין עוולה.

סוגיהאַראַ האָט געהאַלטן אַ רשימה פֿון די אַלע, וואָס האָבן באַקומען וויזעס דורך אים. אויף דער אַזוי גערופֿענער סוגיהאַראַ־ליסטע געפֿינען זיך 2,139 נעמען: 91% מיט פּוילישע פּאַספּאָרטן, 5% מיט ליטווישע פּאַספּאָרטן, 2% מיט דײַטשישע פּאַספּאָרטן און 1% אַנדערע. 95% פֿון די אַפּליקאַנטן זענען געווען ייִדן. אָפֿטמאָל האָט איין וויזע געדינט דער גאַנצער משפּחה; אַזוי אַרום, שאַצט מען אָפּ, אַז סוגיהאַראַ האָט געראַטעוועט אַן ערך 6 טויזנט מענטשן, צווישן זיי — 300 בחורים פֿון דער מירער ישיבֿה.

די סאָוועטן האָבן דערלויבט די דאָזיקע מענטשן צו פֿאָרן מיט דער באַן דעם גאַנצן וועג פֿון ליטע קיין וולאַדיוואָסטאָק. פֿון דאָרט זענען זיי געפֿאָרן מיט אַ שיף קיין יאַפּאַן. דער פּוילישער אַמבאַסאַדאָר אין יאַפּאַן, טאַדעוש ראָמער, אין איינעם מיט פֿאַרשיידענע ייִדישע אָרגאַניזאַציעס האָבן געפּועלט, אַז 4,000 פֿון די פּליטים זאָלן באַקומען אַ דערלויבעניש אַרײַנצוקומען אין אַמעריקע און פּאַלעסטינע. די איבעריקע 2,000 פּליטים זענען פֿאַרשיקט געוואָרן קיין שאַנכײַ און נאָך דער מלחמה האָבן זיי עמיגרירט קיין אויסטראַליע, אַמעריקע, קאַנאַדע און ישׂראל.

פֿרײַטיק, דעם 12טן יוני, זענען די דיפּלאָמאַטן פֿון דער יאַפּאַנישער אַמבאַסאַדע געקומען אויף אַ פֿײַערלעכער סעסיע פֿון דער קאָנפֿערענץ אין דער שיינער נאָזשיק־שיל אין וואַרשע.

אַ יאַפּאַנישער דיפּלאָמאַט האָט דערמאָנט דעם עולם, אַז סוגיהאַראַ האָט נישט געפֿאָלגט טאָקיאָס אינסטרוקציעס בנוגע די וויזעס און געהאַנדלט לויט זײַן אייגענעם פֿאַרשטאַנד און געוויסן. דאָס איז נישט קיין לײַכטע זאַך פֿאַר אַ יאַפּאַנישן דיפּלאָמאַט, האָט ער באַטאָנט: „סוגיהאַראַ האָט באַוויזן, אַז אַפֿילו אין שווערע צײַטן זענען פֿאַראַן מענטשן וואָס פֿאָלגן זייער אייגענעם מענטשלעכן געוויסן, און טאַקע דערפֿאַר דינען זיי פֿאַר אונדז ווי אַ בײַשפּיל‟, — האָט דער יאַפּאַנישער דיפּלאָמאַט געזאָגט.

די קאָנפֿרענץ האָט זיך פֿאַרנומען מיט עטלעכע אַספּעקטן פֿון סוגיהאַראַס העלדישן אויפֿטו, און איז געווידמעט געוואָרן נישט נאָר דעם יאַפּאַנישן חסיד־אומות־העולם. די ניצול־געבליבענע און זייערע קינדער זענען אויך געקומען צום וואָרט און דערציילט די סוגיהאַראַ־געשיכטע פֿון זייער קוקווינקל, און אויף אַזאַ אופֿן צוגעגעבן די פּערספּעקטיוו פֿון די געראַטעוועטע.

תּלמידים־פּענסיאָנערן

פּוילן האָט אַ גרויסע צאָל פּענסיאָנירטע. דערפֿאַר איז דאָס נישט קיין וווּנדער, וואָס אַ סך אינסטיטוציעס פֿאַרנעמען זיך מיט זיי.

אוניווערסיטעטן פֿאַר פּענסיאָנערן זענען דאָ אין לאַנד אַן ערך פֿינף הונדערט. איינער פֿון די בעסטע צווישן זיי איז דער פּענסיאָנערן־אוניווערסיטעט בײַ דער שלום-פֿונדאַציע. דער דאָזיקער אוניווערסיטעט איז אַנדערש פֿון אַלע אַנדערע פּענסיאָנערן־אוניווערסיטעטן אין פּוילן מיט דעם, וואָס ער האָט אַ רײַכן אָנבאָט פֿון ייִדישע לימודים. למשל: עבֿרית, ייִדיש, ישׂראלדיקע פֿאָלקס-טענץ, ייִדישע גאַסטראָנאָמיע און נאָך און נאָך.

דאָנערשטיק, דעם 18 יוני האָט דער פּעניסאָנערן־אוניווערסיטעט פֿון דער שלום-פֿונדאַציע פֿאַרבעטן די תּלמידים און זייערע משפּחות אויף אַ פֿײַערלעכער סוף־יאָר צערעמאָניע אינעם ייִדישן טעאַטער. די תּלמידים, דאָס רובֿ תּלמידות, האָבן געטאַנצט אויף דער בינע אַ ריי ייִדישע טענץ. איינעם פֿון די טענץ האָבן זיי געווידמעט דעם אָנדענק פֿון שמעון שורימעי עליו-השלום, וואָס איז געווען במשך פֿון 45 יאָר דער דירעקטאָר פֿונעם וואַרשעווער ייִדישן טעאַטער.

די תּלמידים פֿון דעם עבֿרית־קלאַס האָבן אויך באַוויזן זייערע קענטענישן. זיי האָבן געשפּילט אַ הומאָריסטישע ווערסיע פֿון דער באַליבטער מעשׂה וועגן סינדערעלאַ — אַַלץ אויף העברעיִש.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.