אַנטיסעמיטיזם, קהילה

מיט וואָס האָט זיך אייב פֿאַקסמאַן אויסגעצייכנט?

What Sets Abe Foxman Apart?

פֿון אוריאל הײַלמאַן (ייִט״אַ)

ניו־יאָרק. — איין זאַך, וואָס מע מוז זאָגן וועגן דעם לאַנג־יאָריקן פֿירער פֿון דער „אַנטי־דעפֿאַמאַצע ליגע‟, אייבראַהאַם פֿאַקסמאַן, וועלכער וועט דעם חודש פּענסאָינירן נאָך 30 יאָר, איז, אַז ער האָט זיך קיין מאָל נישט געקווענקלט אויסצודריקן אַ מיינונג.

ער האָט טאַקע אַ סך צוהערער אויך; הגם פֿאַקסמאַן איז נישט קיין דערוויילטער באַאַמטער, האַלטן די זשורנאַליסטן, דער ברייטער עולם, און בפֿרט דאָס „ווײַסע הויז‟ אים פֿאַרן פֿאָרשטייער פֿון די אַמעריקאַנער ייִדן — אַ זאַך, וואָס פֿרוסטרירט אַ סך ייִדישע כּלל־טוער, סײַ פֿונעם רעכטן פֿליגל, סײַ פֿונעם לינקן.

„אייב איז איינער פֿון די דרײַ אָדער פֿיר מענטשן, וואָס מע מוז אָנקלינגען, ווען מע דאַרף אַ מיינונג וועגן אַ געוויסן ענין,‟ האָט באַמערקט דזשאַראָד בערנסטין, אַ געוועזענער באַאַמטער בײַם „ווײַסן הויז‟, וועלכער האָט זיך פֿאַרנומען מיט ייִדישע ענינים בעת פּרעזידענט באַראַק אָבאַמאַס ערשטער קאַדענץ. ווען פֿאַקסמאַן, וואָס האָט אָנגעפֿירט מיט דער „איי־די־על‟ זינט 1987, וועט פּענסיאָנירן, וועט אים פֿאַרטרעטן דזשאָנאַטאָן גלינבלאַט, אַן אַסיסטענט בײַם „ווײַסן הויז‟.

אונטער פֿאַקסמאַנס השגחה איז די „איי־די־על‟ געוואָרן אַ 60 מיליאָן־דאָלאַרדיקער פּראָיעקט, וואָס פֿירט דורך פּעדאַגאָגישע פּראָגראַמען קעגן ראַסיזם און אַנטיסעמיטיזם איבערן גאַנצן לאַנד.

פֿאַקסמאַן האָט אויך אַן אייגנאַרטיקן טאַלאַנט אויסצוקומען מיט מענטשן, און קאָן פֿאַרוואַנדלען אַנטיסעמיטישע טענדענצן בײַ איינעם אין אַ געוויסער סימפּאַטיע צו ייִדן. ווען ס׳איז אין פֿעברואַר 2011, למשל, פֿאַרעפֿנטלעכט געוואָרן אַ ווידעאָ, וווּ דער מאָדע־דיזײַנער דזשאָן גאַליאַנאָ האָט, שיכּורערהייט, אויסגעשאָסן מיט אַ ריי אַנטיסעמיטישע אויסזידלונגען, האָט די „איי־די־על‟ אָנגעפֿירט מיט אַ קאַמפּאַניע קעגן אים, וואָס האָט גורם געווען זײַן ווערן אָפּגעזאָגט פֿון דער פֿירמע „קריסטשען דיאָר‟. אָבער ווען גאַליאַנאָ האָט שפּעטער עפֿנטלעך געבעטן מחילה בײַ די ייִדן, האָט פֿאַקסמאַן אים פֿאַרטיידיקט און באַשטעטיקט, אַז דער דיזײַנער האָט זיך טאַקע רעהאַביליטירט.

אין אַ צווייטן פֿאַל, נאָך דעם ווי אַ באַקאַנטער קריסטלעכער עוואַנגעליסט, רעווערענט ביילי סמיט, האָט אין 1980 דערקלערט, אַז גאָט הערט נישט די תּפֿילות פֿון ייִדן, האָט די „איי־די־על‟ אים עפֿנטלעך גוט אַרײַנגעזאָגט. אָבער דערנאָך האָט פֿאַקסמאַן אָרגאַניזירט פֿאַר סמיט אַ נסיעה קיין ישׂראל. בײַם סוף פֿונעם טור, האָט סמיט אים שוין גערופֿן ראַבײַ פֿאַקסמאַן, האָבן עטלעכע „איי־די־על‟־באַאַמטע דערציילט.

„ער קאָן פֿון זייער אַ נעגאַטיווער סיטואַציע מאַכן זייער אַ פּאָזיטיווע,‟ האָט קענעט דזשייקאָבסאָן, דער וויצע־דירעקטאָר פֿון דער „איי־די־על‟ געזאָגט. שטעלט זיך די פֿראַגע: וואָס שייך דעם הויפּטציל פֿון דער „איי־די־על‟ — באַקעמפֿן דעם אַנטיסעמיטיזם — האָט פֿאַקס טאַקע עפּעס אויפֿגעטאָן?

אין אייראָפּע זעט מען הײַנט אָן אַ שיעור אַנטיסעמיטישע אַטאַקן, אַנטי־ישׂראלדיקע דעמאָנסטראַציעס און בויקאָטיר־אַקציעס. אין ווענעזועלע, טערקײַ און אַנדערע לענדער, הערט מען אַנטיסעמיטישע קאָמענטאַרן אַפֿילו פֿון הויך־באַאַמטע פּאָליטיקער. אויף דער אינטערנעץ, לייענט מען כּסדר אַטאַקן קעגן ייִדן. אין דער אַראַבישער וועלט, מאַכט מען קאַריקאַטורן פֿון ייִדן, אַזוי ווי די נאַציס פֿלעגן טאָן אין זייערע אייגענע צײַטונגען.

פֿון דער אַנדערער זײַט, איז דער אַנטיסעמיטיזם אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן נידעריקער ווי עס איז ווען אַ מאָל געווען. די ייִדן אין ישׂראל לעבן אין רעלאַטיווער זיכערהייט. אין רוסלאַנד, אוקראַיִנע און אַנדערע לענדער אין אייראָפּע, באַשיצן די רעגירונגען זייער ייִדישע באַפֿעלקערונג.

פֿאַקסמאַן האַלט, אַז די „איי־די־על‟ איז איינע פֿון די סיבות, פֿאַר וואָס אַמעריקע איז צווישן די צום ווייניקטסן אַנטיסעמיטישע לענדער אין דער וועלט.

„איך נעם נישט אָן דעם קרעדיט דערפֿאַר, אָבער איך בין איינער פֿון די — נישט בלויז צווישן די אַמעריקאַנער ייִדן, אָבער צווישן לײַטישע מענטשן בכלל — וואָס באַקעמפֿן דעם אַנטיסעמיטיזם,‟ האָט פֿאַקסמאַן געזאָגט. „דער גרעסטער אונטערשייד צווישן די פֿאַראייניקטע שטאַטן און די אַנדערע לענדער איז, אַז אין אַמעריקע ווייסט מען, אַז עס זענען דאָ קאָנסעקווענצן, ווען מע דריקט אויס ראַסיזם און אַנטיסעמיטיזם. ס׳מאַכט נישט אויס, צי איר האָט אַ געשעפֿט, צי איר זענט פּאָליטיש אַקטיוו, צי איר זענט אַ טייל פֿון דער קונסטוועלט — אויב איר פֿירט זיך אויף ווי אַן אַנטיסעמיט, וועט איר באַצאָלן אַ פּרײַז.‟