ישׂראל, מיטל־מיזרח, פּובליציסטיק, פּאָליטיק

דער אָפּמאַך מיט איראַן געשלאָסן

Iranian Deal Clinched

פֿון „רויטערס‟

דינסטיק, דעם 14טן יולי, האָט די איראַנישע רעגירונג געשלאָסן אַ היסטאָרישן אָפּמאַך מיט די זעקס וועלט־כּוחות. נאָך מער ווי צען יאָר פֿאַרהאַנדלונגען, האָבן די לענדער זיך דערשלאָגן אַ הסכּם, וואָס קאָן ממשותדיק ענדערן דעם פּאָליטישן מצבֿ פֿונעם גאַנצן מיטל־מיזרחדיקן ראַיאָן.

דער אָפּמאַך מיט איראַן האָט אַרויסגערופֿן אַ נײַע כוואַליע פֿון דיפּלאָמאַטישע סיכסוכים. דער אייראָפּעיִשער פֿאַרבאַנד האָט געמאָלדן, אַז דאָס איז סימן פֿון האָפֿענונג אין דער גאַנצער וועלט. די ישׂראלדיקע רעגירונג, פֿון איר זײַט, האָט עס אָבער אָנגערופֿן „אַ היסטאָרישע מפּלה‟.

לויט דעם נײַעם אָפּמאַך, וועלן די פֿאַראייניקע שטאַטן, דער אייראָפּעיִשער פֿאַרבאַנד און די „יו־ען‟ אָפּשאַפֿן די אַנטי־איראַנישע סאַנקציעס. איראַן, פֿון איר זײַט, איז מסכּים צו באַגרענעצן אויף אַ לאַנגער צײַט די נוקלעאַרע פּראָגראַם, וואָס ווערט פֿאַרדעכטיקט מצד די מערבֿדיקע לענדער ווי אַ פּרוּוו צו שאַפֿן אַן אַטאָם־באָמבע.

צוליב די סיכסוכים אַרום דער נוקלעאַרער פּראָגראַם, איז איראַן, אַ לאַנד מיט 77 מיליאָן תּושבֿים, געבליבן אין אַ דיפּלאָמאַטישער איזאָלאַציע פֿון די פֿאַראייניקטע שטאַטן. דער הײַנטיקער פּראַגמאַטישער איראַנישער פּרעזידענט, האַסאַן רוהאַני, וועלכער איז געקומען צו דער מאַכט מיט צוויי יאָר צוריק, האָט צוגעזאָגט צו פֿאַרבעסערן די באַציִונגען מיט דער וועלט און טאַקע אויסגעפֿירט זײַן צוזאָג. פֿאַרן אַמעריקאַנער פּרעזידענט, באַראַק אָבאַמאַ, איז דער הײַנטיקער אָפּמאַך אויך געוואָרן אַ וויכטיקע דערגרייכונג.

במשך פֿון צענדליקער יאָר, האָבן די איראַנישע רעגירונג און די פֿאַראייניקטע שטאַטן כּסדר געשאָלטן איינער דעם צווייטן מיט שאַרפֿע קללות, אויסנוצנדיק אַזעלכע אויסדרוקן, ווי „דער גרויסער שׂטן‟ און „דער אַקס פֿון רישעות‟. רוהאַני האָט דינסטיק באַטאָנט אויפֿן „טוויטער‟, אַז ער באַטראַכט דעם הײַנטיקן היסטאָרישן אָפּמאַך ווי דעם אָנהייב פֿון אַ ברייטערער קאָאָפּעראַציע מיט דער וועלט. פֿאַר אָבאַמאַ, איז עס אַ טייל פֿון דער זעלבער פּאָליטיק פֿון דיפּלאָמאַטישער נאָרמאַליזאַציע, צוליב וועלכער ער שטרעבט אויך צו פֿאַרבעסערן די באַציִונגען מיט קובע.

די פֿאַרהאַנדלונגען צווישן איראַן און די פֿאַראייניקטע שטאַטן האָבן זיך אָנגעהויבן בסוד מיט צוויי יאָר צוריק. די אַנדערע שטענדיקע מיטגלידער פֿונעם זיכערהייט־ראַט בײַ דער „יו־ען‟ — בריטאַניע, כינע, פֿראַנקרײַך און רוסלאַנד — האָבן אויך געשפּילט אַן אַקטיווע ראָלע אינעם פּראָצעס.

להיפּוך, האָט דער ישׂראלדיקער פּרעמיער־מיניסטער, בנימין נתניהו, זיך בפֿירוש נעגאַטיוו באַצויגן צו דעם אָפּמאַך. אַדרבה, ער האָט כּסדר געטענהט, אַז די נאָרמאַליזאַציע פֿון באַציִונגען מיט איראַן וועט דערמעגלעכן דער איראַנישער רעגירונג צו שאַפֿן דאָס אַטאָמישע וואָפֿן נאָך גיכער, און צו שטיצן אַגרעסיווע און טעראָריסטישע כּוחות אינעם מיטל־מיזרחדיקן ראַיאָן. סאַודיע, אַן אַנדער סטראַטעגישער פּאַרטנער פֿון די פֿאַראייניקטע שטאַטן אינעם ראַיאָן, איז אויך פֿאַרזאָרגט וועגן דעם הסכּם.

במשך פֿון די קומענדיקע 60 טעג, קאָן דער אַמעריקאַנער קאָנגרעס נאָך אָפּוואַרפֿן דעם אָפּמאַך. אין אַזאַ פֿאַל, קאָן אָבאַמאַ אויסנוצן זײַן וועטאָ־רעכט. דער איראַנישער ראַט פֿון נאַציאָנאַלער זיכערהייט וועט אויך באַטראַכטן די תּנאָים פֿונעם הסכּם. אויב זיי קומען אין סתּירה מיט די נאַציאָנאַלע אינטערעסן פֿון איראַן, וועט מען זיי נישט אָננעמען. דער איראַנישער אויסערן־מיניסטער, מאָהאַמאַד דזשאַוואַן זאַריף, גלייבט, אַז דער נײַער אָפּמאַך וועט ווערן אַ היסטאָרישער שליסל־מאָמענט אין דער געשיכטע פֿון זײַן לאַנד.

די איראַנישע רעגירונג באַטאָנט כּסדר, אַז זי האָט נישט קיין פּלענער צו שאַפֿן אַן אטאָם־באָמבע. קיין קאָנקרעטע סימנים פֿון אַ נוקלעאַרער וואָפֿן־פּראָבלעם האָט מען נישט געפֿונען, אָבער די מערבֿדיקע לענדער האָבן מורא, אַז די איראַנישע עקספּערימענטן מיט באַרײַכערטן אוראַניום קאָנען אויסגענוצט ווערן פֿאַר מיליטערישע צוועקן. לויטן נײַעם אָפּמאַך, מעג איראַן ווײַטער פֿירן די עקספּערימענטן במשך פֿון די קומענדיקע 10 יאָר, אָבער טאָר נישט זאַמלען קיין ממשותדיקע סכומען פֿונעם באַרײַכערטן מאַטעריאַל. די אינטערנאַציאָנאַלע נוקלעאַרע אינסטאַנצן האָפֿן צו לייזן אין גיכן זייערע אייגענע סיכסוכים מיט איראַן און אײַנפֿירן אַ געהעריקן קאָנטראָל פֿון די איראַנישע אַטאָמישע פּראָגראַמען.

אויב דער אָפּמאַך וועט אויסגעפֿירט ווערן, קאָן די איראַנישע עקאָנאָמיע שטײַגן אויף 20 פּראָצענט און גורם זײַן דאָס פֿאַלן פֿון די נאַפֿט־פּרײַזן, וועלכע זענען שוין די וואָך געפֿאַלן אויף איין דאָלאַר, ווען דער הסכּם איז געשלאָסן געוואָרן.