די מעלבורנער ייִדישע פֿרױ מעלעני לאַנדױ, אַ לעקטאָר אין ייִדישע שטודיעס בײַם מאָנאַש־אוניװערסיטעט, האָט באַקומען סמיכה װי אַ רבה בײַ דער ניו־יאָרקער אָרטאָדאָקסישער מהר״ת־ישיבֿה. זי איז די ערשטע פֿרױ אין דער דרומדיקער האַלב־װעלט, װאָס האָט פֿאַרדינט אַזאַ כּבֿוד, כאָטש עס זײַנען געװען פֿרױען ראַבײַס בײַ דער רעפֿאָרם־באַװעגונג אין אױסטראַליע זינט 1980. די מהר״ת־ישיבֿה איז די ערשטע, װאָס גיט סמיכה צו פֿרױען, כאָטש אַ רײ ישׂראלדיקע אינסטיטוציעס טוען דאָס איצטער. אַ טײל פֿון די פֿרױען מיט סמיכה נוצן דעם טיטל „רבה‟. אַנדערע נוצן די טיטלען „מהר״ת‟ אָדער „מורהתינו‟.
נאָרמאַן שױלער װעט דינען דרײַ יאָר װי דער נײַער געהילף־פֿאָרזיצער פֿון דער „דרום־אױסטראַלישער קאָמיסיע פֿאַר מולטי-קולטורעלע און עטנישע ענינים‟. ער דינט שױן 17 יאָר אין דער קאָמיסיע, און דינט װי דער פּרעזידענט פֿון דער קהילה פֿון דרום־אױסטראַליע זינט 1996. שױלער, װאָס איז געבױרן געװאָרן אין ענגלאַנד און װאָס װױנט אין דער שטאָט עדעלײד, זאָגט, אַז ער װיל אַנטװיקלען די פֿאַרבינדונגען צװישן אױסטראַליע און די לענדער, פֿון װעלכע די נײַע אױסטראַליער שטאַמען. ער זאָגט, אַז ער האָפֿט, אַז דרום־אױסטראַליע װעט װערן אַ מער יושרדיקע געזעלשאַפֿט, אַז די שטאַטישע רעגירונג זאָל בעסער פֿאַרשטײן די שפּראַכן און די קולטורן פֿון אירע נײַע אױסטראַליער, װעלכע באַטרעפֿן מער װי אַ העלפֿט פֿון דער באַפֿעלקערונג.
דער קאָנסערוואַטיװער בית־דין פֿון אױסטראַליע און נײַ־זעלאַנד האָט די װאָך געמאָלדן, אַז ער פֿאָלגט נאָך דעם באַשלוס פֿונעם אינטערנאַציאָנאַלן בית־דין פֿון קאָנסערװאַטיװן יודאַיִזם און שטיצט אונטער די לאָקאַלע באַװעגונג אין אױסטראַליע צו ענדערן די פֿעדעראַלע געזעצן, כּדי צו דערלױבן, אַז צװײ דערװאַקסענע פֿונעם זעלבן געשלעכט זאָלן מעגן חתונה האָבן.
פּראָגרעסיװע ראַבײַס אין אױסטראַליע שטיצן אונטער פֿון פֿריִער די זעלבע לעגאַלע ענדערונגען. די אָרטאָדאָקסישע ועדי־הרבנים אין װיקטאָריע און ניו־סאַוט װײלס זאָגן, אַז זײ שטיצן װײַטער אונטער די תּנ”כישע דעפֿיניציע פֿון חתונה האָבן, און עצהן די רעגירונג נישט צו ענדערן דאָס געזעץ.
בערעש אױערבאַך איז אַ מעלבורנער זײדע, װאָס איז געקומען קײן אױסטראַליע אין 1947, און ער איז אַ מיטגליד פֿון דער לאָקאַלער ביאַלע פּאַדאָלסקער לאַנדסמאַנשאַפֿט. ער איז געבױרן געװאָרן אין ביאַלע פּאָדאָלסק; אין צײַט פֿון חורבן איז ער אַנטלאָפֿן פֿון דער װאַרשעװער געטאָ און האָט איבערגעלעבט דעם חורבן אין דער פּאַרטיזאַנטקע. בײַם סוף פֿון דער מלחמה האָט ער זיך אומגעקערט צו זײַן הײמשטאָט, װוּ ער האָט געזען דעם חרובֿ געװאָרענעם בית־עולם, װעמענס מצבֿות זײַנען איבערגעניצעװעט געװאָרן װי ברוק אױף די לאָקאַלע װעגן.
אױערבאַך און אַן ערך 150 ייִדישע פֿרײַװיליקע אַרבעטער זײַנען געגאַנגען פֿון הױז צו הױז אין שטאָט. װוּ נאָר זײ האָבן געפֿונען ייִדישע מתים, האָבן זײ זײ געבראַכט צו קבֿר־ישׂראל אױפֿן בית־עולם. זײ האָבן געבױט אַ מאָנומענט דאָרטן, כּדי אַלע זאָלן װיסן, אַז דאָרט ליגן ייִדישע קרבנות פֿון די נאַציס. מיט עטלעכע װאָכן שפּעטער איז דער מאָנומענט צעשטערט געװאָרן אין מיטן דער נאַכט. די ייִדן האָבן געבױט אַ צװײטן מאָנומענט אױפֿן זעלבן אָרט, און דער צװײטער מאָנומענט איז אױך צעשטערט געװאָרן. די פּאָליצײ האָט נישט געזוכט די שולדיקע.
אױערבאַך, װאָס איז איצט אַלט 94 יאָר, האָט צוגעזאָגט די אַנדערע פֿרײַ־װיליקע אַרבעטער פֿון ביאַלע פּאָדאָלסק, אַז ער װעט איבערגעבן זײערע אײניקלעך און אור־אײניקלעך װעגן זײערע באַמיִונגען, אַז דערמאָרדעטע לאַנדסלײַט זאָלן באַהאַנדלט װערן אױף אַ בכּבֿודיקן אופֿן. ער האָט פֿילמירט זײַן לעבנס־געשיכטע פֿאַרן מעלבורנער חורבן־צענטער און פֿאַרן „סטיװען שפּילבערגס װידעאָ און פֿילם־אַרכיװ‟. קאָפּיעס דערפֿון ליגן אױך בײַם „יד־ושם‟. אױערבאַך װיל, אַז די מעשׂה פֿון די ביאַלע פּאָדאָלסקער ייִדן זאָל פֿאַרעפֿנטלעכט װערן װאָס װײַטער, אַז דער נאָכװוּקס פֿון די לעבן־געבליבענע זאָל קענען די געשיכטע פֿון זײערע משפּחות.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.