טשיקאַוועסן

טעסטן און דאָקטער־וויזיטן: איז מער טאַקע בעסער?

Tests and Doctor’s Visits: Is More Really Better?

פֿון ד”ר שלום בערגער

אַ סך שפּיטעלער האָבן די טעג אַ מין קליניק, וואָס דינט ווי אַ מיטל אַרײַנצוציִען פֿאַרמעגלעכע פּאַציענטן: געוויינטלעך זענען זיי אָנגעשטעלטע פֿון פֿירמעס, וואָס קענען שטיצן יערלעכע וויזיטן צום דאָקטער. אַ צאָל אינווערסטירונג-פֿירמעס האַלטן, אַז יערלעכע באַזוכן צום דאָקטער און דאָס מאַכן דעם פּאַציענט אַ ריי בלוטטעסטן, קען פֿאַרזיכערן זײַן געזונט, און צוזאָגן פּראָדוקטיווע אַרבעטערס און במילא — שטײַגנדיקע פּראָפֿיטן.

די דאָזיקע קליניקן זײַנען געוואָרן פּאָפּולער איבערן גאַנצן לאַנד, ווײַל ס’איז אַ געראָטענער שידוך. הײַנטיקע צײַטן, ווען געזונט־הוצאות זײַנען ניט זיכער (די וועלט־עקאָנאָמיע, ווי אויך אין אַמעריקע, האָט זיך לעצטנס אײַנגעשרומפּן, איז ווייניקער געלט געבליבן פֿאַר אַלעמען), ווילן שפּיטעלער אַ זיכערן קוואַל פּאַציענטן: ניט היימלאָזע אָרעמעלײַט, נאָר סטאַבילע פֿאַרדינערס, אַפֿילו פֿאַרמעגלעכע.

איראָניש איז, אַז אין פּונקט דעם מאָמענט ווען די דאָזיקע אָפּטיילן מערן זיך ווי שוועמלעך נאָר אַ רעגן, ווערט אַ האַרבער פֿאַקט אַלץ מער בולט: דאָס אײַנזעעניש אַז מער איז ניט דווקא בעסער; טעסטן זײַנען ניט קיין רפֿואה און קענען אַפֿילו שאַטן, און דאָס זען זיך רעגולער מיט אַ דאָקטער איז דווקא ניט אַזוי לעבנס־נייטיק, ווי טייל מיינען.

די קונסט פֿון בלוטטעסטן האָט זיך אַנטוויקלט צו ביסלעך במשך פֿון צענדליקער יאָרן. צווישן די ערשטע זײַנען געווען טעסטן פֿון כאָלעסטעראָל און אורין־פּראָבירונגען פֿאַר בלוטצוקער. איצט קען מען אויספּרובירן טויזנטער זאַכן. אַ סך מאָל זע איך מענטשן, וואָס זײַנען בײַ דער מיינונג, אַז אַ בלוטטעסט איז אַ כּישוף, וואָס קען אָן גרײַזן דערגיין די סיבה פֿון יעדן סימפּטאָם.

אין דער אמתן, דינען די בלוט־טעסטן מער די פּסיכאָלאָגישע באַדערפֿענישן, איידער די מעדיצינישע. ווען מע זעט זיך מיטן דאָקטער וויל מען באַקומען עפּעס ממשותדיקס, כּדי צו פֿילן אַז דער דאָקטער האָט זיך טאַקע צוגעהערט. און כּדי צו מאַכן די שעפֿן און אָנפֿירער פֿון גרעסערע פֿירמעס, מיינען אַז זיי זײַנען גאָר חשובֿ, פֿירט מען דורך אין זייערע „ספּעציעלע‟ קליניקן אַ ריי טעסטן, אָפֿט מאָל נאָך איידער דער דאָקטער זעט דעם פּאַציענט פֿאַר די אויגן.

יעדער טעסט איז אָבער אַ שטעקן מיט צוויי עקן. ווי אַזוי? לאָמיר אָננעמען, למשל, אַ טעסט וואָס אַ סך פֿרויען האַלט פֿאַר נייטיק, און אַן עיקר־טייל פֿון זייער געזונט־אָפּהיט: דער מאַמאָגראַם.

מע האָט שוין דורכגעפֿירט אַ ריי פּראָבעס וועגן מאַמאָגראַם, נאָר הײַנט צו טאָג הייבט מען שוין אָן צו פֿאַרשטיין, אַז ניט יעדער רעזולטאַט פֿון דעם ברוסט־אימאַזש איז טאַקע נוצלעך. פֿאַראַן אומנאָרמאַלקייטן וואָס קענען ראַטעווען אַ לעבן, און פֿאַראַן רעזולטאַטן, וואָס וועלן גאָר ניט בײַטן בכלל, אַפֿילו אויב דער ראַדיאָלאָג אַליין באַצייכנט עס ווי „אומנאָרמאַל‟.

ס’איז באַלערנדיק צו באַטראַכטן די רעזולטאַטן פֿון אַ קאַנאַדער שטודיע, וואָס מע האָט ניט לאַנג צוריק דורכגעפֿירט. זי האָט אַנטדעקט אַז, בײַ 10,000 פֿרויען, וואָס מאַכן דורך אַ מאַמאָגראַם, זײַנען 108 פֿון זיי געשטאָרבן פֿון ברוסטראַק אין דער גרופּע, כאָטש זיי האָבן באַקומען דעם טעסט, אין פֿאַרגלײַך מיט 110, וואָס זענען געשטאָרבן און האָבן ניט באַקומען דעם טעסט. דאָס הייסט, ווייניקער פֿרויען זײַנען געשטאָרבן פֿון ברוסטראַק צוליב מאַמאָגראַמען, נאָר היפּש ווייניק; און דאָס, נאָך דעם ווי די שטודיע האָט נאָכגעפֿאָלגט די פֿרויען, דורכשניטלעך, 22 יאָר לאַנג.

אין דער זעלבער שטודיע, איז אויך פֿאַרצײכנט געוואָרן אַ פּראָבלעם וואָס אַלץ מער ראַק-מומחים האָבן זיך שוין דערוווּסט: מע שטעלט פֿרויען אָפֿט מאָל אַ דיאַגנאָז פֿון ברוסטראַק, וואָס איז אפֿשר ניט נייטיק. פֿאַר וואָס?

ווען מע פֿירט דורך אַ מאַמאָגראַם בײַ אַ צאָל פֿרויען, וועט מען געפֿינען פֿריִער אומנאָרמאַלקייטן, וואָס קאָנען שפּעטער זיך אַנטוויקלען אין אַ ראַק. מע וואָלט אפֿשר געמיינט, אַז אַזוי אַרום אַנטדעקט מען ראַקן וואָס וואָלטן שפּעטער, וועט ניט אַנטדעקט, געטייט די דאָזיקע פֿרויען. דער אמת איז אָבער אַנטוישנדיק. מאַמאָגראַמען קענען שטעלן „איבערדיִאַגנאָזן‟ — דאָס הייסט, „געפֿינען‟ ראַקן, וואָס דאַרפֿן ניט געפֿינען ווערן, ווײַל דאָס באַהאַנדלען זיי מאַכט ניט קיין אונטערשייד אין געזונט אָדער אַריכות־ימים. אדברא, אַזאַ „איבערדיִאַגנאָז‟ קען פֿירן צו אומנייטיקע ביאָפּסיעס; נאָך טעסטן; אומזיסטע זאָרגן מצד דער פּאַציִענטקע, און איבעריקע כירורגיעס. ווי אָפֿט קומט פֿאָר אַזאַ איבערדיִאַגנאָז? אין דער שטודיע פֿון קאַנאַדע, שאַצט מען אָפּ, אַן ערך 23 פֿון יעדע 10,000 פֿאַלן.

וואָס טוט מען? ווי קען מען פֿאַרגלײַכן די צאָל לעבנס וואָס מע ראַטעוועט מיטן טעסט, מיט די מעגלעכע שאָדנס וואָס מע קען אָפּטאָן דערמיט? פֿון מײַן צד, ווי אַ דאָקטער פֿון אינטערנאַלער מעדיצין און אַ שטיצער פֿון אַ פּאַציענטס רעכט אַליין צו באַשליסן צי ער זאָל מאַכן אַ טעסט צי נישט, האַלט איך אַז מע דאַרף מאַכן אַ בײַט אין דעם, ווי אַזוי מע באַציט זיך צו טעסטן פֿאַר ברוסטראַק. אַזעלכע טעסטן, ווי אַלץ אין דער מעדיצין, זײַנען אומפּערפֿעקט, און זײַנען פֿאַרבונדן מיט מעלות און חסרונות. ווען אַזאַ טעסט וואָלט געווען לרובֿ צום גוטן, אָן קיין באַטײַטיקע בײַעפֿעקטן, וואָלט מען אפֿשר געקאָנט דורכפֿירן מאַסנווײַז אַזאַ קאַמפּאַניע דורכצופֿירן דעם מאַמאָגראַם בײַ אַלץ מער פֿרויען. אַזוי טוט מען מיט וואַקצינען. נאָר אין אַזאַ פֿאַל, וווּ יעדע פֿרוי וואָלט געדאַרפֿט באַטראַכטן דעם באַלאַנץ פֿון מעלות און חסרונות מיט אַ נאָענטן קרובֿ אָדער עצה־געבער, איז בעסער ניט צו דריקן אויף איר, ביז די פֿרוי קען גוט דורכטראַכטן דעם ענין.

אויב איר זענט אַזאַ וואָס באַטראַכט צו גיין אויף אַ מאַמאָגראַם, און איר ווילט וויסן וועגן דעם באַלאַנץ צווישן די פּלוסן און די ריזיקעס פֿאַר אײַך פּערזענלעך, זײַנען דאָ פֿאַרשיידענע עלעקטראָנישע מכשירים, וואָס העלפֿן אײַך באַשליסן. אָט איז אַ פֿאַרבינדונג צו אַזאַ „באַשלוס־מיטל‟, וואָס העלפֿט אָפּשאַצן אײַער ריזיקע פֿאַר ברוסטראַק, און, דערמיט, צי דער טעסט קער זײַן פּאַסיק פֿאַר אײַך:

https://www.healthwise.net/cochranedecisionaid/Content/StdDocument.aspx?DOCHWID=abh0460

דער ענין, אַ יערלעכער וויזיט מיטן דאָקטער, איז אויך אַ קאָמפּליצירטער. כאָטש דאָס אָנהאַלטן אַ באַציִונג מיטן דאָקטער בכלל איז מסתּמא כּדאַי, באַזונדערש אויב מע ראַנגלט זיך מיט געוויסע געזונט־פּראָבלעמען, איז די נייטיקייט פֿון אַ „יערלעכן באַקוק‟ מסתּמא אַ באָבע־מעשׂה צוגעטראַכט פֿון די פֿאַרזיכערונג־פֿירמעס. ווען מײַנע פּאַציענטן פֿרעגן מיך: „ווען דאַרף איך דיך ווידער זען?‟ איז מײַן תּשובֿה: „ווען איר דאַרפֿט מיך האָבן!‟ דאָס גלויבן אין טעסטן לשם טעסטן, און דאָס מקפּיד זײַן אויפֿן באַזוכן דעם דאָקטער יאָר אײַן, יאָר אויס — ביידע אָן קיין שום פֿעסטן גרונט אין די וויסנשאַפֿטלעכע ראיות, און פֿאַרבונדן מיט מעגלעכע אומבאַוועמלעכקייטן און שוועריקייטן — זײַנען געקניפּט־און־געבונדן מיט אַ געזונט-סיסטעם, וואָס האַלט כּללים, און ניט מענטשן, פֿאַר דער פּריאָריטעט.

אַז מע הייבט אָן אויספֿאָרשן די טעסטן וואָס מע „מוז‟ דורכפֿירן, און די וויזיטן, וואָס מע „דאַרף‟ מאַכן בײַם דאָקטער, ווערט מען ניט איבעריק איבערצײַגט. וואָס טוט מען אָבער אויב מע האָט צו טאָן מיט אַ דאָקטער, צי אַ סיסטעם, וואָס האַלט אין איין דריקן אײַך צו דער וואַנט? מע קען זיך פּרוּוון געפֿינען אַן אַנדער דאָקטער, נאָר דאָס איז אָפֿט ניט אַזוי גרינג ווי עס רעדט זיך. בעסער איז צו אַנטוויקלען, צו ביסלעך, אַ באַציִונג מיטן דאָקטער, וואָס דערלויבט אַן אָפֿענעם אויסטויש פֿון מיינונגען וועגן די וויכטיקסטע געזונט־באַשלוסן.