ישׂראל, מיטל־מיזרח

די אַטמאָספֿער אין ירושלים אַרום דעם גאווה-פּאַראַד

Jerusalem's Attitude Towards the Pride Parade

פֿון עמיל קאַלין

נאָכדעם וואָס דאָס ערנסט-פֿאַרוווּנדעטע, זעכצן-יעריקע מיידל איז ניפֿטר געוואָרן און דער בעסטישער אָנפֿאַל איבער די באַטייליקטע אינעם ירושלימער גאווה-פּאַראַד איז דערמיט געוואָרן אַ מאָרד, האָט אַרומגעכאפּט דעם גאַנצן לאַנד אַ טיפֿן טרויער און אַ צערודערטקייט.

עס דאַכט זיך, אַז קיינער האָט זיך נישט געריכט דערויף: אַז דער הײַ-יאָריקער פּאַראַד, כאָטש ער איז געווען, פּונקט ווי די פֿריִערדיקע, אָן באַגלייט מיט סקאַנדאַלן, סטראַשונקעס און שלעק, זאָל קאָסטן אַזוי טײַער: אַ פֿרי-פֿאַרשניטן מענטשלעך לעבן.

אַזוי אַרום, האָט דער פּאַראַד, וואָס איז געוואָרן אַ סאָרט רגילות, זיך אומגעקערט צו די צײַטונג־קעפּלעך.

לייענענדיק וועגן דער טרויעריקער געשעעניש האָב איך זיך געכאַפּט, אַז כאָטש די פּאַראַדן דאָ אין ישׂראל זענען גאָר אַ נײַעס, זענען זיי שוין געוואָרן אַ פֿאַרשטענדלעכן טייל פֿון דעם היגן יאָר-ציקל, און, מעגלעך, אין דעם שטעקט זייער כּוח.

מיט יאָרן צוריק, פֿלעג מען ווײַזן אויף דער טעלעוויזיע קורצע פֿראַגמענטן פֿון די גאווה-פּאַראַדן אין אַמעריקע: סאַן-פֿראַנסיסקאָ, לאָס-אַנדזשעלעס, ניו-יאָרק.

די מאַרשירונגען האָט מען געפֿײַערט ברייט, מיט גרויס טאַראַראַם: פֿאַרביקע פֿאָנען האָבן געפֿלאַטערט; מאַסקירטע „נאַקעטע‟ מענער האָבן געטאַנצט און זיך געהוליעט אויף משׂא-אויטאָס נאָכן טאַקט פֿון פֿריילעכער מוזיק — אַלץ נאָכן עטוואָס וווּלגאַרן געשמאַק פֿון דעם אַמעריקאַנער המון. איך פֿלעג קוקן און טראַכטן צו זיך בשעת-מעשׂה: וואָס גייט זיי אַזוי שלעכט דאָרט, אַז זיי צעהויליען זיך אויף אַ ריזיקער „פּאַרטי‟?

מענטשן וואָס לײַדן, וואָס מאָנען רעכט, גערעכטיקייט, גלײַכקייט און טאָלעראַנץ פּראַווען נישט — זיי דעמאָנסטרירן.

יענע יאָרן האָט קיינער נישט געהערט פֿון אַזעלעכע פּאַראַדן בײַ אונדז, אין ישׂראל. די גאווה-פּאַראַד אין תּל-אָבֿיבֿ איז נאָך געווען אַ קליינטשיקע, אַ לאָקאַלע, אַ זײַטיקע. דערנאָך איז זי פֿאַרוואַנדלט געוואָרן אין אַ געשעפֿט און אַ געלט־גיריקן מאָנסטער, וואָס ציט צו אַ ברייטן עולם קאָנסומענטן, און דערבײַ אָנגעוווירן דעם היגן גערוך — אַ ביליקע נאָכמאַכונג פֿון דעם אַמעריקאַנער מוסטער.

אין ישׂראל ווערט אַלץ דערגרייכט מיט שווייס, צרות און גרויסע שטרויכלונגען.

דעריבער טאַקע האָב איך שטענדיק געהאַט וואַרעמע געפֿילן צום גאווה-פּאַראַד אין ירושלים. ווער עס וויל דערטאַפּן דעם היגן און אייגענעם זאָל גיין קיין ירושלים. מעגלעך איז די ווירקלעכקייט נישט אַזוי גוט אויסגעשטעלט און לײַכט ווי זי קוקט אויס אין תּל־אָבֿיבֿ אָבער מע טאָר זיך נישט לאָזן פֿאַרבלענדן און פֿאַרטויבט ווערן פֿון די נאַקעטע טענצער און הויכער מוזיק. דאָס איז אַ קרומער שפּיגל, וואָס מע האָט געשטעלט צוליב קאָמערציעלע אינטערעסן.

דער פּאַראַד אין ירושלים איז נאַך אַלץ אַ קליינע, אַ באַשיידענע. נישטאָ די שמאָלע, פֿאַרביקע קליידער, נישטאָ די הויכע מוזיק.

די באַטייליקטע אינעם ירושלימער פּאַראַד, כאָטש אויפֿן פּאַראַד אין וועלכער איך האָב זיך באַטייליקט, זענען קומען פֿון די רײַכע, וועלטלעכע טיילן פֿון דער שטאָט.

עס נעמען אָנטייל פּראָפֿעסאָרן פֿונעם העברעיִשן אוניווערסיטעט, פּאָליטישע אַקטיוויסטן, איבערהויפּט פֿון לינקע פּאַרטייען, געוועזענע חסידים, חבֿרה וואָס זענען פֿאַר דער לעגאַליזאַציע פֿון נאַרקאָטיק, סתּם טשודאַקן, און וועלטלעכע ייִדן, וואָס מאַרשירן כּדי צו קעמפֿן פֿאַר אַ פֿרײַען, טאָלעראַנטן און אָפֿענעם ירושלים.

דער פּאַראַד ווערט פֿאַרשטאַנען ווי אַ סאָרט אויסדרוק פֿון אַ פֿרײַער, ליבעראַלער ירושלים און נישט בלויז אַן עסק פֿון אַ סעקסועלער נייגונג.

מע מאַרשירט אין צענטער-שטאָט, מער-ווייניקער אויפֿן זעלבן מאַרשרוט: פֿונעם „אומאָפּהענגיקייט-גאָרטן‟ ביז דעם „גלאָק-גאָרטן‟ — אַ מהלך פֿון בערך צוואַנציק מינוט. אַלץ ווערט באַוואַכט פֿון אַ סך פּאָליציאַנטן, אַ דערמאָנונג וויפֿל פּולווער שטעקט אין דעם לכאורה פּשוטן פּאַראַד, פֿאַר דער הייליקער שטאָט.

די שטאָט איז, ווי באַוווּסט, באַוווינט פֿון פֿאַרשידנאַרטיקע באַפֿעלקערונגען, צווישן זיי — צוויי וואָס זייער פּאָליטיק שטעלט זיך שאַרף קעגן האָמאָסעקסואַליטעט; נישט נאָר אין וואָס שייך געזעצלעכע רעכט נאָר אויכעט קעגן דער סעקסועלער אידענטיטעט אַליין און איר גלײַכבאַרעכטיקייט.

די אַראַבישע באַפֿעלקערונג מישט זיך נישט אין די כּמעט יערלעכע אומרוען, ווײַל דער פּאַראַד מאַרשירט „בײַ די ייִדן‟, אָבער מע טאָר נישט פֿאַרגעסן די אַלגעמיינע שטימונג קעגן דער דערשײַנונג אין דער אַראַבישער וועלט.

די חרדים זענען נישט איינשטימיק, ווי עס דאַכט זיך אויפֿן ערשטן בליק:

פֿאַראַן די „העדה-החרדית‟, די מער עקסטרעמע חרדישע קרײַזן אין ירושלים, וואָס זיי זענען די וואָס טומלען מער ווי אַלעמען און דעמאָנסטרירן מיט דעם וואָס זיי שטויסן זיך צונויף מיט דער פּאָליציי און פֿאַרברענען מיסט — צוריקגערעדט, אַזוי דעמאָנסטרירן זיי קעגן אַלץ און אַלעמע. פֿאַראַן עסקנים וואָס קלאָגן אין געריכט קעגן דעם רעכט פֿונעם פּאַראַד צו מאַרשירן, אָבער זיי וועלן נישט „אײַנטיקען אַ פֿינגער אין קאַלטן וואַסער‟.

רובֿ פונעם חרדישן ציבור האָבן אָבער נישט געהערט וועגן דעם וואָס עס טרעטן אַרויס זייערע עסקנים מיט שוים אויף די ליפּן; אָדער זיי אינטערעסירן זיך נישט אין דעם גאַנצן ענין, אָדער זיי גייען צו דער עצרת-תּפילה סתּם אַזוי ווײַל עס ווערט לאַנגווײַליק אין דער היים.

די חרדישע „האַפֿגונע‟ (דאָס הייסט — דעמאָנסטראַציע) טראָגט איין כאַראַקטער: מע בלאָקירט אַ הויפּט-גאַס, עמעצער רעדט פֿון דער בינע מיט אַ וויינענדיקן קול, עס שמעקט מיט חורבן-הבית און קינות.

די חרדישע דעמאָנסטראַציע, אין וועלכער איך בין בײַגעווען, איז געווען זייער אַ שטילע, זייער אַ לאַנגווײַליקע. מע באַגעגנט פֿאַרשלאָפֿענע און פֿאַרשוויצטע פּנימער אויף יעדן טריט און שריט.

אויף די אַפֿישן שטייט: „פּראָטעסט‟, „אַ גרויסן וויי־געשריי‟, נאָר עס ווערט נישט דערמאָנט מיט קיין וואָרט צוליב וואָס איז דאָס געוויין און געשריי. אַלץ איז שטאַרק פֿאַרנעפּלט.

מאָדנע, נאָר דער פּאַראַד און די „האַפֿגונע‟ זענען ביידע שטיל. קוקנדיק אויף זיי באַקומט זיך אַ רושם, אַז די שטאָט איז אויסערגעוויינטלעך שטיל, נאָר דער אמת איז, אַז זי איז אָנגעלאָדן מיט שפּאַנונג. אַזוי געדיכט אַז מע קען שנײַדן די שפּאַנונג מיט אַ מעסער. דאָס מאָל האָט דאָס מעסער, ליידער, געמאַכט אַ טיפֿן שניט.

מײַן אייגענע אויספֿירונג: ווער עס וויל טאַקע עפּעס אויפֿטאָן, אַרויסווײַזן סאָלידאַריטעט מיט די האָמאָסעקסואַליסטן און לעסביאַנקעס, זײַן אַן אָנשפּאַר פֿאַר פֿרײַהייט, דאָרט וווּ זי איז נישט זעלבסטפֿאַרשטענדלעך — זאָל מאַרשירן אין ירושלים.