דאָס סירענעס־געזאַנג פֿאַרן ייִדישן אויער

Siren Song to Jewish Ears


פֿון אַבֿרהם ליכטענבוים

Published August 16, 2015, issue of September 04, 2015.

װאָס מיינט אַזוינס דער באַגריף „קולטור‟? און װאָס איז אַזוינס די ייִדישע קולטור? איז עס אַ „קול־תּורה‟, װי מען האָט עס אַ מאָל געװאָלט דעפֿינירן, און װאָס ביזן הײַנטיקן טאָג איז עס די פֿאָן פֿון אַ טייל פֿון אונדזער פֿאָלק?

דאָס װאָרט װערט כּסדר באַניצט אין אונדזערע טעג, אפֿשר צו פֿיל, ביז עס װערט שוין דערעסן, בפֿרט בשעת די זוכענישן פֿון דער מיסטעריעזער ייִדישער אידענטיטעט.

דאָ מישן זיך צונויף אַ סך אינגרעדיענטן: ייִדישע גאַסטראָנאָמיע, ישׂראלדיקע טענץ (ריקודים), פֿרוידס פּסיכאָאַנאַליז, אײַנשטיינס רעלאַטיוויטעט־טעאָריע, קאַרל מאַרקס’ „קאַפּיטאַל‟, װוּדי אַלענס פֿילמען, דער הומאָר פֿון די ברידער מאַרקס און אַפֿילו מאַרק צוקערבערגס „פּנים־בוך‟… װי זשע זאָל פֿון אָט דעם געמיש אַרויסקומען דאָס מאַגישע געטראַנק, װאָס װעט אונדז באַזאָרגן מיטן ברענשטאָף אָנצוגיין ווײַטער מיט דער רײַכער געשיכטע פֿון אונדזער טויזנט־יאָריק פֿאָלק?

פֿראַנץ קאַפֿקאַ דערציילט אין זײַן „דאָס שװײַגן פֿון די סירענעס‟: „כּדי זיך צו פֿאַרטיידיקן פֿון דעם געזאַנג פֿון די סירענעס, האָט אוליזעס פֿאַרדעקט זײַנע אויערן מיט װאַקס, און ער האָט זיך געלאָזט אײַנקייטלען צום מאַסטבוים פֿון דער שיף. און כאָטש די גאַנצע װעלט האָט געװוּסט, אַז דער מיטל טויג צו גאָרנישט, װאָלטן אַ סך שיפֿערס געקענט אַזוי טאָן, חוץ די, װעלכע האָבן זיך געפֿילט צוגעצויגן פֿון די סירענעס. דאָס געזאַנג פֿון די סירענעס האָט אַלעמען דורכגענומען, און די לײַדנשאַפֿט פֿון די פֿאַרכאַפּטע האָט געבראָכן די שטאַרקסטע קייטן און מאַסטביימער…‟

דער כּוח פֿון די סירענעס איז געלעגן אין זייערע שיינע, זיסע, מוזיקאַלישע שטימען, װאָס האָט פֿאַרכאַפּט די מאַטראָסן, װאָס פֿלעגן זיך אַרײַנוואַרפֿן אין ים אַרײַן. דער איינציקער װאָס איז בײַגעקומען דעם נסיון, איז געװען אוליזעס; אַפֿילו פּרצעס „מאָניש‟ האָט נישט באַװיזן גובֿר צו זײַן דאָס „קול באישה‟.

די סירענעס זײַנען אין תּוך די כּוחות, וועלכע פֿירן אַראָפּ דעם מענטש פֿונעם גלײַכן װעג, און אוליזעס סימבאָליזירט דעם װילן פֿונעם מענטשן אָנצוגיין מיט זײַן באַשערטן גורל און דער טרײַשאַפֿט צו זײַן ליבער פּענעלאָפּע.

דאָס געזאַנג פֿון די סירענעס שטעלט מיט זיך פֿאָר אין דער אַלטער מיטאָלאָגיע און אין דעם הײַנטצײַטיקן געדאַנק די פֿינצטערע מאַטעריעלע כּוחות, װאָס דורך אָפּנאַרערײַ און פֿאַטאַ־מאָרגאַנאַס פֿירן זיי אַראָפּ דעם מענטש פֿונעם גלײַכן װעג.

אין די לעצטע 2500 יאָר האָבן די סירענעס כּסדר געדראָט מיט זייערע געזאַנגען דעם ייִדישן פֿאָלק, און די פֿראַגע איז, צי די מיטלען, װאָס די פֿריִערדיקע דורות האָבן געפֿונען צו פֿאַרשטאָפּן זייערע אויערן און בלײַבן צוגעבונדן צום מאַסטבוים, זײַנען געלונגען. אַ פֿאַקט איז אַז, נישט געקוקט אויף די שחיטות און אַסימילאַציעס, איז דאָך געבליבן אויף דער װעלט אַ הײַפֿל ייִדן, װאָס איז שטאָלץ מיט זייער ייִדישקייט, שעמען זיך נישט צו דעפֿינירן זיך װי ייִדן, כאָטש די צעשפּליטערקייט װאָס הערשט הײַנט אין דער ייִדישער װעלט, קען זיך אַרויסװײַזן װי אַ נעגאַטיװע דערשײַנונג.

ייִדיש און העברעיִש, ישׂראל און דער גלות־ייִד, רעליגיעזע און פֿרײַדענקער — פֿון אַלץ צו ביסלעך, װי א. לוצקי האָט עס באַשריבן אין זײַן ליד, „דאָס ייִדישע פֿאָלק‟ — אין דעם שטעקט אפֿשר די לייזונג.

די צרה איז, װען מען שטאָלצירט מיט עם־הארצות, און מען הערט אויף צו הערן די אייגענע מוזיק, דעם אייגענעם אָרקעסטער, װאָס קען אויסמײַדן, אַז די שיף זאָל צעשמעטערט װערן אין די פֿעלדזן.

לעװ טאָלסטוי איז געשטאָרבן מיט איבער 100 יאָר צוריק. אין 1908 האָט ער פּובליקירט אין אַ לאָנדאָנער ייִדישער צײַטונג זײַן נבֿיאישן זאַץ: „דער ייִד שטעלט מיט זיך פֿאָר די עמבלעם פֿון אייביקייט. ער איז דער, װעמען נישט די שחיטות, נישט די פּײַניקונגען במשך טויזנטער יאָרן, האָבן ניט געקענט אָפּמעקן פֿון דער װעלט. אַזאַ נאַציע קען נישט צעשטערט װערן. דער אייביקער ייִד איז אייביק װי די אייביקייט אַליין‟.

בן־גוריון האָט זיך אַ מאָל אַרויסגעזאָגט, אַז „דער װאָס גלייבט נישט אין קיין נסים איז ניט קיין רעאַליסט‟. דאָך, קען מען זיך נישט פֿאַרלאָזן אויף קיין נסים, און מען דאַרף ממשיך זײַן די אַרבעט, אַז אונדזערע אייניקלעך זאָלן בלײַבן ייִדן.

הרבֿ אַבֿרהם־יצחק הכּהן קוק איז געװען אַ קלוגער ייִד און חוץ דעם ניגון, צו װעלכן שמערקע קאַטשערגינסקי האָט געשריבן זײַן באַרימט ליד „זאָל שוין קומען די גאולה‟, האָט ער אויך געזאָגט, אַז „אויב דער צװייטער טעמפּל איז צעשטערט געװאָרן איבער אומזיסטן האַס צװישן ברידער, קען דער דריטער אויפֿגעבויט װערן נאָר דורך דער אומזיסטער ליבע‟.

ס‘איז כּדאַי זיך צו נעמען צו דער אַרבעט און ממשיך זײַן מיט אונדזערע טעטיקייטן אויסצומײַדן דאָס געזאַנג פֿון די סירענעס.