ישׂראל, מיטל־מיזרח, פּאָליטיק

איראַן — אַן אומגעטרײַע אַליִיִרטע

Iran, an Undependable Ally

פֿון שבֿע כּהן

עס איז נישט קיין סוד, אַז איראַן איז שולדיק אינעם אַרײַנמישן זיך אין כּלערליי מיטל־מיזרחישע מדינות אויף אַ צעשטערערישן אופֿן. טעהעראַן שטיצט „כאַמאַס‟ און „כעזבאָלאַ‟, די כוטהיס אין תּימן, די שיִיִטישע מיליצן אין איראַק און אפֿשר אויך די שיִיִטישע דעמאָנסטראַנטן אין באַכריין און סאַודיע. פֿון דעסטוועגן, ווי גרויס איז איראַנס שטיצע? די פֿאַרגאַנגענע חדשים האָבן קיין קלאָרן ענטפֿער אויף דעם נישט געגעבן.

קודם־כּל, וויל איך אונטערשטרײַכן: איך האָב נישט בדעה צו זאָגן, אַז איראַן שפּילט נישט קיין ראָלע אינעם ראַיאָן. „כעזבאָלאַ‟ באַשעפֿטיקט זיך אינעם פֿאַרקויפֿן נאַרקאָטיק, אָבער דאָך קומט דאָס געלט און די אַנטוויקלטע ראַקעטן פֿון איראַן. „כאַמאַס‟ האָט פֿון לאַנג זיך פֿאַרלאָזט כּמעט נאָר אויף איראַנס שטיצע; און עס איז זיכער, אַז די שיִיִטישע מיליצן אין איראַק האָבן נישט קיין מיטל זיך צו פֿאַרשטאַרקן אָן די איראַנישע געלטער און געווער.

איך רעד פֿון אַ מער פּשוטן ענין: צי קענען די טעראָריסטישע אָרגאַניזאַציעס און אַרמייען, וואָס זײַנען געשטיצט פֿון איראַן, זיך ווײַטער פֿאַרלאָזן אויף דער איסלאַמישער מדינה?

דאָס איז געוואָרן אַ גרויסע פֿראַגע בײַם „כאַמאַס‟ אין די פֿאַרגאַנגענע חדשים. מען רעדט אַ סך וועגן דעם, אַז איראַן באַוואָפֿנט „כאַמאַס‟, אָבער איראַנס הילף האָט זיך לעצטנס פֿאַרענדיקט. די קריגערײַ איז אויפֿגעקומען צוליב דעם, וואָס איראַן איז אויף דער זײַט פֿון באַשאַר אַל־אַסאַד אין דער סירישער מלחמה, און „כאַמאַס‟ איז אויף דער זײַט פֿון די רעבעלן, וואָס זיי זײַנען, דער עיקר, סוניטן. פֿאַראַיאָרן, נאָך דער מלחמה, האָט איראַן באַנײַט איר שטיצע פֿאַר „כאַמאַס‟, אָבער די באַנײַונג האָט נישט לאַנג געדויערט.

צוליב דעם האָט „כאַמאַס‟ זיך געוואָנדן צו סאַודיע. מיט אַ חודש צוריק האָט כאַלעד מאַשאַל, דער פֿאָרזיצער פֿון „כאַמאַס‟, זיך געטראָפֿן מיט דעם סאַודישן מלך סאַלמאַן, דעם קרוינפּרינץ מוכאַמאַד בין נאַיעף און דעם וויצע־קרוינפּרינץ מוכאַמאַד בין סאַלמאַן. די זיצונג איז צו שטאַנד געקומען, נישט געקוקט אויף דעם, וואָס סאַודיע האָט ערשט מודה געווען, אַז זי האָט געהיימע באַציִונגען מיט מדינת־ישׂראל. איראַן איז אַזוי אויפֿגעבראַכט געוואָרן צוליב יענער זיצונג, אַז זי האָט אָפּגערופֿן אַ באַזוך פֿון „כאַמאַס‟ קיין טעהעראַן.

פֿאַרוואָס האָט איראַן זיך אַזוי שטאַרק באַליידיקט? איראַן קעמפֿט אין אַן ענדלאָזן קאָנפֿליקט מיט סאַודיע איבער דער השפּעה אין מיטעלן מיזרח. „כאַמאַס‟ האָט שוין יאָרן לאַנג באַקומען שטיצע אויך פֿון קאַטאַר, אָבער קאַטאַר איז תּמיד געבליבן אַזוי נייטראַל ווי מעגלעך, וואָס שייך פּאָליטיק אין דעם ראַיאָן. אויסער דעם, איז די שטיצע פֿון קאַטאַר געווען געצילט, בדרך־כּלל, אויף ספּעציפֿישע פּראָיעקטן און לאַוו־דווקא פֿאַר „כאַמאַס‟ אַליין. דאָס וואָס „כאַמאַס‟ האָט זיך געוואָנדן צו סאַודיע, איז אַ פּאַטש אין באַק פֿאַר טעהעראַן, און אַ מין דעקלאַראַציע, אַז „כאַמאַס‟ זאָגט זיך אָפּ פֿון איראַנס הילף.

אויך סיריע האָט זיך אָפּגעלערנט, אַז מען טאָר זיך נישט פֿאַרלאָזן אויף איראַן. „כעזבאָלאַ‟ איז טיף אַרײַנגעמישט אין סיריע; הונדערטער, צי אַפֿילו טויזנטער „כעזבאָלאַ‟־קעמפֿערס זײַנען שוין דערהרגעט געוואָרן אין סיריע. מען האָט אַפֿילו געדאַרפֿט צוריקציִען די מיליטאַנטן פֿון דער גרענעץ צווישן ישׂראל און לבֿנון, כּדי זיי שיקן זיך שלאָגן אין סיריע. נישט געקוקט אויפֿן דרוק אין לבֿנון, איז „כעזבאָלאַ‟ גרייט צו גיין מיט באַשאַר אַל־אַסאַד ביזן סוף.

איראַן האָט אָבער באַגרענעצט איר שטיצע. לויט דעם אַנאַליז פֿון צה”ל, געפֿינט זיך די סירישע אַרמיי אין אַזאַ שווערן מצבֿ, אַז זי וועט נישט זײַן מסוגל צו טראַכטן פֿון באַדראָען מדינת־ישׂראל אין די קומענדיקע 50 יאָר. נישט געקוקט אויף דעם, זעט מען נישט קיין סימן, אַז איראַן זאָל גיין שיקן אירע אייגענע זעלנער קיין סיריע. ביליקער קומט אויס צו שיקן אַן אָפֿיציר אָדער צוויי צו געבן עצות דעם סירישן מיליטער.

איראַן האָט אויך נישט מורא, אַז איראַק אָדער אַפֿגאַניסטאַן, טורקמעניסטאַן, אָדער אַרמעניע זאָלן זײַן פֿאַראינטערעסירט צו פֿירן מיט איר אַ מלחמה. אויב איראַן וואָלט שוין געפֿירט אַ מלחמה קעגן ישׂראל אָדער אַמעריקע, וואָלט דאָס געווען מיט באַליסטישע ראַקעטן און נישט מיט אינפֿאַנטעריע.

די איסלאַמישע רעפּובליק וויל זײַן אַן אימפּעריע, אָבער זי איז אַ פּאַסיווע אימפּעריע. איראַן פּרוּווט דערפֿאַר צו קויפֿן אַליאַנצן, אָבער אירע אַליִיִרטע קענען זיך נישט אויף איר פֿאַרלאָזן אין אַ נויטפֿאַל.