קהילה

ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.

די אַראַבישע אימיגראַציע און ייִדישע מאַמעס

ייִדן ווערט אין אייראָפּע וואָס אַ מאָל ווייניקער. פֿון דעסטוועגן, שפּילן זיי אַ וויכטיקע ראָלע אין דער הייסער דעבאַטע, וואָס קומט פֿאָר די טעג אין אַלע לענדער פֿון דעם אייראָפּעיִשן פֿאַרבאַנד און פּוילן בתוכם: זאָלן מיר אַרײַנלאָזן די הונדערטער טויזנטער אַראַבישע פּליטים אָדער נישט אַרײַנלאָזן?

ס’איז נישט קיין סוד, אַז דער חורבן שפּילט אַ דעצידירנדיקע ראָלע אין דער אייראָפּעיִשער פּאָליטיק לגבי די אַראַבישע פּליטים. דײַטשלאַנד, די וויכטיקסטע מדינה אין דעם פֿאַרבאַנד, וויל ווײַזן דער גאַנצער וועלט, אַז זי איז געוואָרן אַ הומאַנע מדינה, וואָס האָט גאָר נישט צו טאָן מיטן אַכזריות פֿון די נאַציס.

דערפֿאַר איז עס אַזוי וויכטיק, וואָס די ייִדן האָבן צו זאָגן וועגן דעם ענין, על אחת כּמה וכמה — וואָס די פּוילישע ייִדן זאָגן. לאַנג האָבן מיר נישט געדאַרפֿט וואַרטן. אַ גרופּע ייִדישע מאַמעס אין וואַרשע איז טאַקע אַרויס אויף פֿייסבוק מיט אַן אַפּעל אַרײַנצולאָזן די אַראַבישע אימיגראַנטן אין דעם אייראָפּעיִשן פֿאַרבאַנד. אין אַ דראַמאַטישן טעקסט פֿאַרגלײַכן זיי דעם גורל פֿון די איצטיקע אַראַבישע מאַמעס און זייערע קינדער מיט די ייִדישע מאַמעס און זייערע עופֿעלעך, וואָס די דײַטשן האָבן פֿאַרגאַזט אין פּוילן, בשעת דער צווייטער וועלט־מלחמה.

היות וואָס אונדזער ראָלע איז בלויז צו באַריכטן, וועלן מיר נישט פּּסקענען, צי דער פֿאַרגלײַך פֿון דער אַראַבישער אימיגראַציע מיטן ייִדישן חורבן האָט אַ היסטאָרישן ממשות. דאָס וועט איר שוין, טײַערע צוהערער, אַליין דעצידירן.

אַנדערע פּוילישע ייִדן שטיצן אויך די אַראַבישע אימיגראַנטן. אַ באַקאַנטער ייִדיש-פּוילישער זשורנאַליסט, קאָנסטאַנטין געבערט, האָט לעצטנס זיך באַטייליקט אין אַ פּראָ-אימיגראַציע דעמאָנסטראַציע אין וואַרשע. געבערטן האָט מען גלײַך געקאָנט באַמערקן צווישן די דעמאָנסטראַנטן — אַ ייִד מיט אַ יאַרמלקע און אַ באָרד איז אַ זעלטנהייט אין וואַרשע הײַנט צו טאָג. (געבערטס טאַטע, אַ געטרײַער קאָמוניסט, האָט געמאַכט אַ גרויסע קאַריערע אין דער סאָציאַליסטישער פּוילישער מלוכה און דערפֿאַר איז די משפּחה געבליבן אין פּוילן.)

די וואָס שטיצן די אַראַבישע אימיגראַציע, ווייסן אָבער נישט, ווי אַזוי ס׳וועט די הײַנטיקע דראַמאַטישע דעמאָגראַפֿישע ענדערונג אין אייראָפּע משפּיע זײַן אויף די אייראָפּעער בכלל און אויף די ייִדן בפֿרט.

מיר ווייסן, אַז אין די אייראָפּעיִשע שטעט, ווי מאַלמע אָדער בריסל, וווּ די אַראַבישע באַפֿעלקערונג וואַקסט כּסדר, מאַכן מיר ייִדן, ספּעציעל די יונגע ייִדן, אַ ויברח פֿון דאָרטן.

אַגבֿ, די יונגע ייִדן פֿליִען נישט נאָר אַוועק פֿון די מערבֿ-אייראָפּעיִשע לענדער; אַ קליינער שטראָם פֿון די אַמאָליקע פּוילישע ייִדן, וואָס האָבן געמוזט פֿאַרלאָזן פּוילן בשעת דעם מלוכישן פּאָגראָם אין יאָר 1968, קומען צוריק קיין וואַרשע. די דאָזיקע פּוילישע ייִדן דערציילן אונדז, אַז מערבֿ-אייראָפּע איז געוואָרן פֿאַר די ייִדן אַן אומזיכער אָרט צוליב דער אַנטי־ייִדישער באַציִונג מצד די אַראַבישע אימיגראַנטן.

נאָך אַ זאַך. עוואַ קאָפּאַטש, די פּוילישע פּרעמיער־מינסטאָרין, האָט לעצטנס באַטאָנט, אַז פּוילן וועט אַרײַננעמען נאָר אַ סימבאָלישע צאָל אַראַבישע אימיגראַנטן. די וואַלן פֿאַרן פּוילישן פּאַרלאַמענט שטייען בײַ דער טיר, און ס’איז נישט קיין סוד, אַז דער ראָש פֿון דער אָפּאָזיציע, יאַראָסלאַוו קאַטשינסקי, שטעלט זיך קאַטעגאָריש קעגן דער אַראַבישער אימיגראַציע קיין פּוילן. לעצטנס, האָט ער דערמאָנט, אַז בײַ אונדזערע שוועדישע שכנים, וואָס האָבן יאָ אַרײַנגעלאָזט אַ גרויסע צאָל אַראַבישע אימיגראַנטן אין לאַנד, געפֿינען זיך איצט גאַנצע ראַיאָנען, וווּ מענטשן לעבן לויטן געזעץ פֿון דער איסלאַמישער שאַריע, און האָבן די געזעצן פֿון דער שוועדישער מדינה אין דר’ערד.

קאַטשינסקיס ווערטער האָבן געהאַט אַן ענטוזיאַסטישן אָפּקלאַנג בײַ דער פּוילישער באַפֿעלקערונג. פּרעמיער קאָפּאַטש ווייסט עס און נעמט מסתּמא אין באַטראַכט די נעגאַטיווע מיינונג פֿון אַ גרויסן טייל פֿון דער באַפֿעלקערונג בנוגע דער אַראַבישער אימיגראַציע.

עס וואָלט אפֿשר געווען כּדאי צו באַטראַכטן מיט קאָפּ,ּ צי די קליינינקע ייִדישע קהילה דאַרף זיך אַרײַנמישן אין דער אימיגראַציע־דעבאַטע.

אַ ייִדיש-קלאַס אין אַ פּוילישער שול

הײַיאָר האָבן מיר אַ חידוש אין וואַרשע: אַ ייִדיש-קלאַס אין אַ פּוילישער שול. די ייִדישע קינדער אין דער שול נומער 166 אין מיטן וואַרשע לערנען זיך ייִדיש — רעדן, לייענען און שרײַבן מאַמע־לשון. עבֿרית לערנען זיי שוין דאָס צווייטע יאָר. אין קעגנזאַץ צו דער „מורשה־שול‟, איז די שול נומער 166 אַ מלוכישע און במילא אַ בחינמדיקע. דער שׂכר-לימוד אין דער „מורשה־שול‟ איז געוואַלדיק טײַער. ייִדיש לערנט מען דאָרט נישט. ייִדיש, ווי מיר ווייסן אַלע, האָט נישט קיין מזל. אפֿשר צוליב דעם ווילן קיין שום ייִדישע אָרגאַניזאַציעס אָדער יחידים שטיצן די ייִדיש־פּראָגראַם אין דער שול 166, די איינציקע ייִדישע פּראָגראַם אין אייראָפּע.