פּובליציסטיק

צווישן וואַטיקאַן און דער „יו־ען‟

Between the Vatican and the U.N.

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

ס’טוט זיך און ס’הייבט זיך מיט דעם ביליאָנער דאָנאַלד טראָמפּ, וואָס לאַסטשעט זיך אויפֿן ווײַסן בענקל אין ווײַסן הויז. ער זידלט און שנידלט און טראָגט זיך אַרום מיט אַ שׂינאה צו יעדן, וואָס שטייט אים אין וועג צום ווײַסן כּסא הכבוד. ער באַזיצט אַן אײַזערנעם ווילן, ער שאַצט אָפּ די חבֿרה קאַנדידאַטן מיט מענה לשון:

„גיב נאָר אַ קוק אויף פֿיאָרינאַס פּנים, און פּרוּוו נישט לאַכן!‟

„דזשעב איז אַ שוואַכלינג!‟

„מאַרקאָ רוביאָ איז אַ צוציק!‟

„אָבאַמאַ איז אַ מחמדנער, און נישט קיין אַמעריקאַנער!‟

מיסטער טראָמפּ רעדט פֿאַר פֿײַער און פֿאַר וואַסער, מאָלט זיך ווי דער אויסלייזער פֿון אַמעריקע, ער וועט בויען אַן אײַזערנע וואַנט צווישן אַמעריקע און מעקסיקע, שטאַרקער פֿון דער כינעזישער וואַנט; ער וועט ראַטעווען די עקאָנאָמיע; ער וועט גליקלעך מאַכן אַ וועלט; ער שילדערט זיך ווי דער גרעסטער ביליאָנער; ער וועט נישט נעמען קיין שׂכירות ווען ער וועט אויסדערוויילט ווערן; ער וועט צושטעלן אַ בעסערן געזונט־פּלאַן ווי „אָבאַמאַקייר‟; ער וועט זיך ספּראַווען מיט סיריע, מיט אײַסיס, מיט פּוטינען, מיט איראַן, מיטן צפֿון־קאָרעע; ער רײצט אויף דעם עולם און לאָזט זיך אַראָפּ צו די נידעריקסטע אָקטאַוועס פֿון זלידנעקייט. ער זאָגט צו, אַז ער וועט מאַכן טשאַסק־פּראַסק מיט די אומלעגאַלע עלף מיליאָן אימיגראַנטן און זייער הי־געבוירענעם נאָכוווּקס; ער וועט זיי מכבד זײַן מיט אַ „פּאַשאָל וואָן פֿון דאַנען!‟ זײַנע נאָכפֿאָלגער קוויקן זיך און קוועלן. ער האַלט נישט פֿון פּאָליטישער קאָרעקטקייט, און רוף אים קנאַק־ניסל. ער איז אַ שוישפּילער, אַ כּישוף־מאַכער, אַן עזת־פּנים, אַ כלאָפּ מיט אַ פֿאַלשן צאָפּ אויף זײַן קאָפּ.

אין מיצקע דר’ינען, ווי פֿון דער הוילער הויט אַרויס, באַווײַזט זיך אַ ווײַסע טויב אין אַ ווײַסן כאַלאַט, מיט אַ ווײַסער יאַרמלקע, אין אַ ווײַסן „פּויפּסט־מאָביל‟, אַ קאַרעטע ערשט פֿון „וואַטיקאַן־סיטי‟.

„גוט יום־טובֿ, פּאָנטיף פֿרענציס! געקומען צו פֿליִען אַזש פֿון וואַטיקאַן, דאָס זיץ־אָרט פֿון „יושר און גערעכטיקייט‟ און זייער ווײַס געפֿאַרבטן זויבער־ריינעם געוויסן, אונטער זייער פֿאַריסענעם, אײַזערנעם צלם. און פּויפּסט פֿרענציס האַלט אַ פֿײַערדיקע רעדע אין אַמעריקאַנער קאָנגרעס. ער עפֿנט זײַן דרשה מיטן ציטאַט:

„אַמעריקע! דאָס לאַנד פֿון די פֿרײַע און און די היים פֿון די בראַווע.‟ ער באַוווּנדערט דאָס לאַנד, וואָס אַרבעט מעשׂים נישט צו האַסן יענעמס אַנדערשקייט, יענעמס גלויבן און אומגלויבן, יענעמס פּאָליטיק און מיינונגס־אויסטויש. ער פֿאַרטשאַדעט דעם עולם מיט זײַן פּשטות און תּמימות, מיט זײַן עכטקייט, מיט זײַנע דברים שבאו מן הלב, שטיל און געלאַסן גיט ער אונדזער קאָנגרעס אין טאַטנס טאַטן אַרײַן, ער בעט זיך אײַן בײַ דער „וואָל־סטריט‟ כּנופֿיה בפֿרט, און אַמעריקע בכלל, זיי זאָלן אויפֿהערן צו דינען דעם גאָלדענעם קאַלב כּל זמן דער אָרעמאַן מוטשעט זיך, דער גלאָבאַלער קלימאַט קרוטשעט זיך, בשעת די נישט־אײַנגעבירגערטע אימיגראַנטן זײַנען נישט קיין געבעטענע געסט, כאָטש אַמעריקע איז אַ לאַנד פֿון לויטער אימיגראַנטן, וואָס אַן אמת איז ער אַליין בעצמו ובכבודו אַ זון פֿון אימיגראַנטן…

און אין צווישן דעם גאַנצן אויפֿברויז פֿון עמאָציעס, נעמט דער ספּיקער פֿונעם קאָנגרעס דזשאַן ביינער, באַגיסן זיך מיט ביטערע טרערן און רעזיגנירט צו מאָרגנס פֿון זײַן העכסטן פּאָסטן ווי דער ספּיקער פֿונעם קאָנגרעס; זעט אויס, אַז דער פּויפּסט האָט אָנגערירט בײַ אים און בײַ זײַנע נאָכפֿאָלגער די דינסטע סטרונעס פֿון מענטשלעכן געוויסן. פֿון דער צווייטער זײַט האָט דאָנאַלד טראָמפּ אָנגערירט די העכסטע אָקטאַווע פֿון אונדזער קלאַוויאַטור און דער עולם פֿאָלגט נאָך ביידן.

קוקט ווי לײַכט עס איז אָנצוצינדן די פֿלאַקער־פֿײַערן פֿונעם העכסטן און דעם נידעריקסטן מענטשלעכן געמיט. די צײַטונגס־קעפּ מיט דער מעדיאַ שרײַען: „טראָמפּ איז דער אויבער־דעקל־קאָמיסאַר, און דער פּויפּסט איז די שענסטע אָפּשפּיגלונג פֿון דער מענטשלעכער נאַטור.‟

טראַכט איך זיך, ווי ווײַט איז פֿון וואַטיקאַן ביז דער „יו־ען‟, די „דזשענעראַל אַסעמבלי‟, מיטן ראש־קיבודל גענעראַל־סעקרעטאַר באַן־קי־מון, טויב ווי די וואַנט און שטום ווי אין אַן אויער ווען עס קומט צום רעכטן געדערטן. דער סדר־היום פֿון דער „יו־ען‟ פֿאַרנעמט טאָג־טעגלעך … מדינת־ישׂראל, בשעת עס בושעוועט די אָרגיע פֿון רציחה איבער דער סירישער באַפֿעלקערונג מיט דער גוט־הײסונג פֿונעם סירישן ראש־מדינה באַשאַר אַל־אַסאַד.

הונדערטער טויזנטער אַנטלויפֿן וווּ דער שוואַרצער פֿעפֿער וואַקסט, און פֿון דאָרט קיין אייראָפּע וווּ מען ברעקלט זיך מיט זיי, אָבער נישט געזאָרגט, אויב אייראָפּעס זכּרון דינט זיי, טראַכטן זיי, נישקשה, מ’איז איבערגעקומען די ייִדן, וועט מען די סיריער, איראַקער און אַפֿגאַניסטאַנער פּליטים אפֿשר, אפֿשר, אפֿשר אויך איבערקומען…

די פֿראַגע בלײַבט, ווען איז די וועלט געווען אַ מענטשלעכע? ס’איז נישט צו גלויבן וויפֿל געמיינזאַמס עס פֿאַרמאָגט דער וואַטיקאַן מיט דער „יו־ען‟. דער פּויפּסט איז בלויז אַן אײַנזאַמער חלום, וואָס וועט זיך צעגיין ווי דער פֿאַראַיאָריקער שניי. וואָזשע האָבן מיר דערפֿון? קדחת מיט כּשרן פֿאָדעם.

איך פֿאָר אין מײַן ליפֿט־מאָביל צום עלפֿטן שטאָק פֿון מײַן הויז, עס עפֿנט זיך די טיר פֿונעם דריטן שטאָק און ס’קומט אַרײַן מײַנס אַ שכנטע, אַן אַמאָליקע מאָנאַשקע, אירע אויגן גליִען פֿון פֿרייד און זי זאָגט מיר אָן די גוטער בשׂורה און מיט גרויס התלהבֿות:

„כ’ווייס נישט צי דו וועסט עס קענען פֿאַרשטיין און באַנעמען וואָס ס’איז הײַנט פֿאָרגעקומען מיטן פּאָנטיפֿס אָנקום קײַן אַמעריקע? עס זעט בפֿירוש אויס, אַז מיר האַלטן שוין בײַם „צווייטן אָנקום‟ — דער פּויפּסט איז יעזוס און די צײַט איז רײַף.‟

איך מאַך זיך נישט וויסנדיק און טראַכט, מיר וואַרטן אויך! אויף וועמען וואַרט מען? אויף משיחס צײַטן, ווי נאָר ער וועט זיך באַווײַזן רײַטנדיק, נישט אויפֿן ווײַסן משיח־מאָביל נאָר אויף זײַן ווײַס אײזעלע, אַזוי וועלן מיר אַלע ייִדן גלײַך אויסגעלײזט ווערן, און צוזאַמען מיט אונדז וועלן אויפֿשטיין תּחית — המתים אַלע דורות פֿון אבֿרהם אבֿינוס אייניקלעך, און זיי וועלן זיך קײַקלען און קוליערן צום לאַנד פֿון מילך און האָניק. און מיר, די לעבעדיקע אחינו בני ישׂראל, וועלן זיך נעמען אין וועג אַרײַן מיט האַק און פּאַק, אַהין פֿון וואַנען עס וועט אָפּהילכן משיחס שופֿר, אויף אַ סימן אַז עס איז געקומען אויף אונדז די ישועה.

אויפֿן וועג וועלן זיך אויסשפּרייטן פֿאַר אונדז צוויי בריקן, די גוייִם ווען גיין אויף דער אײַזערנער בריק און וועלן אַלע דערטרינקען ווערן, בעת די ייִדן וועלן גיין אויף דער פּאַפּירענער בריק און אָנקומען בשלום און מיט גאַנצע ביינער אין הייליקן לאַנד. דעמאָלט וועלן מיר בענטשן גומל, וואָס מיר האָבן זיך געראַטעוועט סײַ פֿונעם וואַטיקאַן און סײַ פֿון דער „יו־ען‟, מיט אַלע שׂונאי־ישׂראל, וווּ מיר וועלן זיך קענען פֿראַנק און פֿרײַ האַקן קאָפּ אין וואַנט, פֿירן סוכסוכים, אײַנהאַנדלען זיך אײגענע שׂונאים, אַמפּערן זיך צווישן אײגענע און פֿײַערן שׂמחת־תּורה אין מיטן תּשעה־באבֿ.